astríntu , pps, agt Definitzione
de astrínghere / min. astrintonzu
Sinònimos e contràrios
afissu,
istrintu
/
bisognu
/
astrintone,
limidu,
susuncu
| ctr.
làschiu
/
isperditziau,
istrubberi
Maneras de nàrrere
csn:
bívere a s'astrinta = campare cun pagu, che a sos pòveros; parentes de a. = is parentis prus de acanta
Frases
custos faedhos sérios e medios m'aiant in dudas penosas astrintu (Z.Cappai)
2.
sos pitzinnos giuchiant su cocone astrintu a su survicu
3.
fit astrintu a su puntu chi no manicabat pro no ispèndhere ◊ bi at tzente astrinta e tzente ispennijola
Tradutziones
Frantzesu
étroit
Ingresu
narrow,
strait (s)
Ispagnolu
estrechado,
estrecho
Italianu
strétto
Tedescu
fest.
corjàtu , agt Definitzione
chi est che corgiu, lentu e forte
Sinònimos e contràrios
corriatu,
lentu,
pertiassu
Ètimu
ltn.
coriaceus
Tradutziones
Frantzesu
flexible et tenace
Ingresu
leathery
Ispagnolu
coriáceo
Italianu
flessìbile e tenace
Tedescu
biegsam und fest.
cumpàtu , agt Definitzione
nau de unu cumossu, o fintzes de gente (cambarada, cumpangia), chi est totunu, forte, cuncordu, chentza diferéntzias o, segundhu ite, chi est cracu
Sinònimos e contràrios
pèrpere,
tipiu,
tostadu
Tradutziones
Frantzesu
compact
Ingresu
compact
Ispagnolu
compacto,
apretado
Italianu
compatto
Tedescu
fest.
fèlta , nf: festa Definitzione
die feriada, nodia, chi no si trebballat; ispàssiu mannu, alligria po calecuna cosa o ccn. / min. festichedha, festixedha
Sinònimos e contràrios
scesta
/
divertera,
spàssiu
Maneras de nàrrere
csn:
f. cumandada = die de pretzetu, chi si depet andhare a missa; fàghere o fai f. = afestai; fàghere sa f. a unu (in cobertantza)= bochire a ccn; festas de corriolu = festas chi si faghent in campu e ue si bi daet pane, peta a manigare e àteru a totu sa zente; leàresi sas festas = andai de una festa a s'àtera, abarrai sempri avatu de is festas; (sètzere a cadhu) a sa festaja = de rugadis in sa sedha, comente faghent sas féminas
Frases
addaghi ant a torrare fizos tuos, Sardigna mia, sonamus a festa! (F.Sechi)◊ no frundhiat tempus isbuduscendhe dinaris fatu de sos butighinos mancu in dies de festa
2.
si ficheit in conca s'idea de l'apostare a fusile e de li fàghere sa festa ◊ cassant unu cerbu e dhi faint festa ◊ bi at chie si leat sas festas pro divertire e chie pro triballare ◊ ite tiat èssere una festa si no bi at zente?◊ pro fàghere sa festa, dinari meda azis buscadu?
Sambenados e Provèrbios
smb:
Festa
/
prb:
pro andai a festa dogna mandrona est lesta ◊ zente paga bona festa
Ètimu
ltn.
festa
Tradutziones
Frantzesu
fête,
célébration
Ingresu
holiday,
celebration
Ispagnolu
fiesta,
festejo
Italianu
fèsta,
festeggiaménto
Tedescu
Feiertag,
Feier,
Fest.
fírmu , agt: frimmu,
frimu Definitzione
asseliau, chi no si movet (ma si narat fintzes in su sensu chi at acabbau de si mòvere, cun valore de pps. = frimmadu), chi est tostau; chi no est trebballandho, faendho (fintzes po maladia); chi no càmbiat idea, est seguru
Sinònimos e contràrios
arressu,
arrimadu,
físciu
/
sidhadu 1,
tostadu
/
frimmadu
/
malàdiu
| ctr.
módiu
Maneras de nàrrere
csn:
terra firma = continente; firmu de conca (nadu de ccn.)= chi est sériu, sàbiu, chi tenet frimmesa, arrexonat; avb: a frimmu = bene, meda, forte, cun atentzione, a físciu, cun seguresa; corpare, betare, mossigare, muntènnere in frimmu = in cosa frimma, chi no si moet, a sa segura; muntènnere in frimmu = aguantai bèni firmu, a forti de no lassai mòviri sa cosa
Frases
apedalu torra e no passat meda chi atóbiu una truma de cincu o ses, firmus e sétzius ◊ est arrumbau firmu, non si mofet prus ◊ po giogari si circat una preda lada poite ca depet abarrari firma in su pè ◊ a sa bénnida semus abbarrados tres dies frimmos in Tzivitavéchia
2.
proite sezis frimmos como chi faghet a triballare?
3.
in chelu bi est sa luna e frimmu si est su bentu in s'àlvure de s'arantzu (G.M.Cherchi)◊ si est frimmu atesu ◊ in logu de si che andhare, cussa zente s'est frimma ◊ candho l'apo bidu sa prima borta si mi est frimmu su coro (S.Saba)
4.
si fint durmios a firmu, a sorrocru, e no si sunt abbizaos de nudha ◊ figuraisí s'ispantu cosa sua candu si acatàt ca is ogus si moviant e dhu castiànt a frimu a frimu ◊ su ferreri ponet su ferru in sa mossa pro lu segare in frimmu ◊ portat is titas firmas che tapu de tzucorera! ◊ beni a innoxi e secirí a firmu ca ti depu narri una cosa! ◊ teni sa menti firma ca mi as donau fuedhu!
Ètimu
ltn.
firmus
Tradutziones
Frantzesu
immobile,
ferme
Ingresu
steady
Ispagnolu
parado,
estable,
sólido
Italianu
férmo,
stàbile,
stàtico,
sòlido
Tedescu
unbewiglich,
fest.
físciu , agt: fissu Definitzione
chi dh'ant postu firmu, chi est firmu sèmpere de una manera; si narat fintzes cun valore de pps. = fissadu / a físciu = a afissu, a firmu, a fitu, meda
Sinònimos e contràrios
firmu
/
fatuvatu,
otora
Frases
ant cumentzau a iscriri in su cuadernu e, físciu, in sa lavànnia
2.
mi càstiant a físciu sena de fuedhai nimancu in suspu (A.Cannas)◊ fit abbaidendhe a fissu a unu ◊ cussu batallat físciu de tui
3.
chi m'iscusent ancora nade a totu ca no mi ant fissu ne die ne ora (Moretti)
4.
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
fixe
Ingresu
fixed
Ispagnolu
fijo
Italianu
fisso
Tedescu
fest,
fix.
sciàla , nf, nm: insala*,
scialla,
sciallu,
scialu Definitzione
festa chi si cumbidat, brindhat e faet a papare e a bufare a praxere; si narat fintzes in su sensu de consumare o ispaciare tropu cosa chentza bisóngiu; a bortas cuntentesa meda puru, prexu / donai dinai a scialla = a meda, a ispèndhere totu su chi si tenet in gana
Sinònimos e contràrios
scialema
Frases
scialixedha ant fatu candu si funt cojaus!…◊ mamma est preparendi is drucis po fai sa scialla ◊ po sa festa si giau calincunu sodhu, ma bollu intrai in parti de sa scialla ◊ s'annu ant fatu sciala de procus is pòburus puru e no dhi pariat beru de èssi dónnia dí de sciala ◊ ant sighiu sa festa fadendu sciallu mannu
3.
gei ndi teneis de scialla: poita seis arriendu?!
Tradutziones
Frantzesu
fête,
bombance,
gaspillage
Ingresu
lavishness,
party,
exultation
Ispagnolu
fiesta,
juerga
Italianu
fèsta,
baldòria,
tripùdio,
scialo
Tedescu
Fest,
Feier,
Jubeln,
Prasserei.
scialèma, scialèrma , nf Definitzione
su papare chi si faet a sa binnenna; festa, divertimentu / fai scialemas = fai su carnovali
Sinònimos e contràrios
festinu,
insala,
iscialada 1,
pichetada,
sarau,
scioria
Frases
sa scialema de is annus chi floressint si at a fai istrumbu de is dis brebèscias chi no as a podi cardampulai (E.Collu)◊ cussus dus funt sempri in scialema!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
festin
Ingresu
feast
Ispagnolu
festín
Italianu
festino
Tedescu
Fest.
tostàdu , pps, agt: tostau Definitzione
de tostare; chi si est intostau, fatu tostau (fintzes mortu), chi no si lassat púnghere e ne segare cun facilidade, chi a dhu incracare no cedet; nau de gente, chi perricat, abbétiat / min. tostaxinu / tostau che perda = tostu che balla, tostu meda
Sinònimos e contràrios
istirau,
tiradu
/
intostadu,
tostu
/
abbetiosu
| ctr.
abbàmbiu,
lenu
/
gevi,
modhe
2.
bai ca in su brodu su cocòi tostau gei s'est ammodhiau! ◊ a Luisu in fàbbrica dhu poniant cun su picu a iscrostai tzúcuru chi si fiat callau e sidhau, prus tostau de su cimentu ◊ mi fatzu un'ou a tostau po cenai ◊ Pepe su pane tostau dhu bolet sèmpere a supas
3.
babbu tuu parit tostaxinu ma… su coru no dhu portat de pedra!
Tradutziones
Frantzesu
tendu,
ferme,
dur
Ingresu
strained,
hard
Ispagnolu
tenso,
duro
Italianu
téso,
consistènte,
sòdo
Tedescu
straff,
fest.
tostichínu , agt: tostighinu Definitzione
chi est unu pagu tostau, firmu; nau de gente, chi no si lassat cumbínchere cun tropu facilidade
Sinònimos e contràrios
durànciu,
durianu,
tostadassu,
tostaióngiu,
tostianu
| ctr.
modhiatu,
modhincu
2.
Zuanne est tostichinu: candho li zirat non bi at diàulu chi l'ammódhicat!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
ferme,
dur
Ingresu
solid
Ispagnolu
consistente,
sólido
Italianu
consistènte,
sòdo
Tedescu
fest.
tóstu , nm Definitzione
nau de cosa, chi no si lassat púnghere, segare, trebballare, istrecare, incrubare; nau de gente, chi no si lassat cumbínchere, fintzes chi si credet meda e no s'indruchet a s'àteru, chi portat face manna, chi no sentit bregúngia
Sinònimos e contràrios
abbadherigadu,
tostadu
/
mannósigu,
superbiosu
/
sfaciu
| ctr.
gevi,
modhe
Maneras de nàrrere
csn:
t. che balla = tostau che pedra; rispòndhere o faedhare a tostu, a sa tosta = azummai chentza chèrrere faedhare, coment'e chi sas peràulas li costent, coment'e unu chi si cret meda; ou cotu a t. = chi zughet cazados arbu e oidedhu; fàghere a tostu (nadu de su andhare de su corpus) = fai ladàmini tostau, a trabballu
Frases
sa terra, coment'est tempus meda chentza pròere, est tosta ◊ tosta est sa pedra!
2.
a su ricu l'agatas sempre tostu ◊ at imbucadu a ríere… fit tostu de su risu!
3.
si ndhe riet a tostu a tostu poi tzinnit de oju a sa comare ◊ custu no l'at pótiu bajulare e rispondhet a tostu a s'ifachílliu de su maridu
Ètimu
ltn.
tostus
Tradutziones
Frantzesu
dur
Ingresu
hard
Ispagnolu
duro,
firme
Italianu
duro,
sòdo
Tedescu
fest.