abbamàre , vrb Definizione
fàere a bama, a tàgiu, betare totu a unu (nau pruschetotu de bestiàmene)
Sinonimi e contrari
acedhae,
achedhonare,
aggamai,
aggrustare,
amedhare,
ammeschiare,
atazare,
ingamai
| ctr.
iscrobai,
stallai
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réunir,
agréger
Inglese
to aggregate,
to put in a herd
Spagnolo
unir,
juntar
Italiano
aggregare,
formare un branco
Tedesco
angliedern,
eine Herde bilden.
acedhàe, acedhài , vrb: achedhare Definizione
fàere a chedha, sa chedha, betare a unu, pònnere totu impare
Sinonimi e contrari
abbamare,
achedhonare,
aggamai,
aggrustare,
amedhare,
arretolare,
atropare,
atrumare,
ingamai
| ctr.
irgrustiare,
istagiai
Frasi
sos sirbonedhos imparabant a si achedhare si bi aiat perículu ◊ acedha totu is brebeis angiadas! ◊ mundhat su furru cun iscobiles de narbutza achedhados e astrintos cun filuverru in pitu a su furcone
2.
is cumpàngius si acedhant e torrant a girai de una ruga a s'àtera
3.
fiat meda sa genti acedhada acanta de s’ostaria, castiendi ◊ pillonis acedhaus… annada mala!
Terminologia scientifica
pst
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
réunir
Inglese
to aggregate
Spagnolo
unir,
juntar
Italiano
aggregare,
abbrancare
Tedesco
eine Herde bilden.
aggrustàre, aggrustiàre , vrb Definizione
pònnere o fàere a grústiu, fàere unu grústiu, una chedha, nau prus che àteru de pegos
Sinonimi e contrari
abbamare,
acedhae,
achedhonare,
aggamai,
amedhare,
ingamai
| ctr.
irgrustiare,
istagiai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rassembler,
saisir
Inglese
to put in a herd,
to arrange in groups
Spagnolo
agrupar,
reunir en rebaño
Italiano
aggruppare,
abbrancare
Tedesco
gruppieren,
zur Herde zusamentreiben.
bàma , nf: Definizione
brebès a chedha manna totu a unu, is brebès de unu pastore leadas totus impare
Sinonimi e contrari
arbutzu,
arede,
cedha,
creze,
gama*,
grústiu,
majone,
retile,
retolu,
robba 1,
tàgiu
Frasi
cussu pastore tenet bama manna, de nessi treghentas berbeghes ◊ in binza bi sunt sos cunillos a bama faghindhe dannu
Terminologia scientifica
pst
Traduzioni
Francese
troupeau
Inglese
flock
Spagnolo
rebaño
Italiano
grégge
Tedesco
Herde.
cèdha , nf: chedha Definizione
una tropa no tanti manna de pegos, unu tanti, nau pruschetotu de porcos, bacas e crabas e, a disprétziu, de gente puru; nau de laores, fundhu, una farranchedha de cosa semenada / min. cedhita = chedha minore, muntonedhu / cedha de mallorus, de brebeis, de procus, de canis, de anzones, de àinos, de crabas
Sinonimi e contrari
arbutzu,
arede,
cedhone,
creze,
grústiu,
majone,
masonada,
retile,
retolu,
tròpara
/
assorte,
ereu,
fiotu,
issorta,
pasa,
sinnissoni,
tropedhu,
truma
/
fundhu
Modi di dire
csn:
mandhigare una bona chedha = papai a satzu; una chedhita de lana = unu muntonedhu de lana; una chedha de fae, de trigu = unu fundhu
Frasi
s'at paradu una chedhita de crabas ◊ bi fint sos silvones a chedhas
2.
a su disaogu curreis a cedha! ◊ ahi, chedha de àinos domados, totu in su tricolore imboligados! ◊ pastoris ricus tontus ndi agatas una cedha (L.Matta)
Cognomi e Proverbi
prb:
in sa cèdha no mancat sa tzopa
Etimo
ltn.
cella
Traduzioni
Francese
troupeau
Inglese
herd
Spagnolo
rebaño (m),
manada
Italiano
branco
Tedesco
Herde.
grústiu, grústu , nm Definizione
unos cantu, nau de gente e pruschetotu de animales (podent èssere medas puru)/ min. grustiolu, grustixedhu
Sinonimi e contrari
arbutzu,
arede,
cedha,
frústiu,
grúspiu 2,
majone,
retile,
retolu,
rucru,
rustu,
tàgiu
/
assorte,
fiotu,
issorta,
pasa,
sinnissoni,
tropedhu,
truma,
zumenta
Frasi
fia teracu ma a sos vinti annos mi ndh'essei e mi ponei abbandha cun unu grustu de chentu porcos ◊ sas crapas si contant a grústios, comente essint dae corte ◊ si at parau unu grústiu de berbeches remonias chin sa costumàntzia de sa paradura ◊ sos emigraos sunis andhaos a grustos
Traduzioni
Francese
groupe,
troupeau
Inglese
group,
herd
Spagnolo
grupo,
rebaño,
manada
Italiano
gruppo,
capannèllo,
branco,
grégge
Tedesco
Gruppe,
Rudel,
Herde.
irgrustiàre , vrb Definizione
istesiare de su grústiu (chedha) una parte de is pegos
Sinonimi e contrari
iscamedhare,
iscedhai,
iscrobare,
istagiai,
istellare,
istropedhare,
strumai 1
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire sortir du troupeau
Inglese
to take from the flock
Spagnolo
descarriar,
retazar
Italiano
sbrancare
Tedesco
aus der Herde absondern.
istagiài, istagiàre , vrb: istagliai,
istallai,
istallare,
istalliare,
istazare,
istedhare 1,
stagiai Definizione
pigare e istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un’àtera, isconciare una loba, de lassare addaesegus, separare fintzes a segadura, a tramesadura, a furadura, ispartzire in pianos
Sinonimi e contrari
aredae,
irgrustiare,
iscambuliare,
iscamedhare,
iscedhai,
istellare
/
istegiare,
istesare
/
chirrare,
iscrobare,
scunfúndiri
/
istacare,
secare
| ctr.
aggrustare,
atagiai,
intaxae
Frasi
candho is angiones si ammesturant dhos acorrant po dhos istagiare ◊ su pastore in Santandria che istazat sa lachinza dae su madricau ◊ at istallau is brebeis de is crabas ◊ si ndhe istallat su mascru dae sas berveches ◊ cussos duos si che sunt istedhaos unu tretu mannu dae sa tropa
2.
candho arribbat a s'oru de sas àteras tropas, issu s'istazat e si nche andhat a daennantis
3.
ndi dh'at istallau un'origa a mússiu ◊ su tretu de Sa Pratzita pariat cosa sua: si ndi dh'iat coment'e istallau (B.Lobina)◊ un'annu a oe mi ant istazadu sa robba
4.
si benit istallau totu a muru nc'est logu po palla e po istàntzias (B.Casula)◊ su fundhu de su forru est istagiau in duas partes ◊ is domos prus antigas non giughent soleta, ma funt istagiadas a truncos e tàulas ◊ un'aposentu mannu dh'ant istagiau a tendhas e faint crocai a una parti is maschitedhus e in s'àtera is piciochedhas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire sortir du troupeau,
séparer
Inglese
to separate,
to discriminate
Spagnolo
descarriar
Italiano
sbrancare,
separare,
discriminare
Tedesco
aus der Herde absondern,
trennen.
majòne , nm: masone,
masoni,
mesoni Definizione
dhu narant po su bestiàmene minudu e maduru a chedha; logu serrau po acorrare brebès, e totu su cuile e fintzes dominàriu / min. masonighedhu
Sinonimi e contrari
arbutzu,
arede,
bama,
cedha,
grústiu,
retolu,
tàgiu
/
assorte,
fiotu,
issorta,
pasa,
sinnissoni,
tropa
/
coibi,
masongile
Frasi
sos sirvones a sa landhe curriant a majones ◊ aiant unu masone de un'otantina de arveghes ◊ su masone est crocau aggrumau: frigidúmene faet! ◊ in funtana aciapesi s'abba bolojada ca bi fint sos porcos a masone
2.
medas ant abbandonau su mesoni, dhis ant fatu bendi is brebeis po si fai operajus ◊ me is bidhas genti meda bivit de sa múngia de masoni ◊ oi in su mesoni dhui at localis po su bestiàmini, po allogai su froràgiu, fai sa mullidura, ponni is ainas e is tratoris e sa domu po sa famíglia (M.Pani)
Cognomi e Proverbi
smb:
Maione, Majone, Masone, Masones, Masoni
Etimo
ltn.
ma(n)sione(m)
Traduzioni
Francese
troupeau
Inglese
herd
Spagnolo
rebaño,
manada
Italiano
màndria,
grégge
Tedesco
Herde.
sinnissòni, sinnitzòne, sinnitzòni , nm Definizione
unu tanti de animales, prus che àteru brebès, crabas, a chedha no tanti manna
Sinonimi e contrari
assorte,
cedha,
fiotu,
grústiu,
issorta,
majone,
pasa,
retolu,
tropa,
tropedhu,
trumada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
troupeau
Inglese
herd
Spagnolo
rebaño
Italiano
branco
Tedesco
Herde.
stagiài , vrb: istagiare*,
stalgiai,
stallai,
staxae,
staxai,
stellai Definizione
pigare o istesiare pegos de su tàgiu, nau fintzes in su sensu de istesiare una cosa de un'àtera, separare, de lassare addaesegus, fàere distintzione de personas faendho partzialidades, faendho a iscéberu, separare fintzes a segadura; connòschere o agatare distinghendho cosa o gente de totu su restu
Sinonimi e contrari
irgrustiare,
iscambuliare,
iscamedhare,
iscedhai,
istanzare 1,
istellare
/
istegiare
/
chirrare,
iscrobare,
sceberai
/
istacare,
secare
| ctr.
aggrustare
Frasi
stallai s'angioni de sa brebei ◊ nd'at stallau su fillu de su babbu ◊ si no acodint is de biginau a dhas stagiai ciai si donant una bona craminada! ◊ Conchiatu fàci'a susu, stellau currendi sou, pariat unu crabiou (S.Baldino)◊ immoi ca si seus connotus si bolit staxai?!… Abarrit! ◊ una buchemeli stallendisindi de is cumpàngias si acostat a su casotu
2.
in dus mesis, filla mia istudiendi ndi at giai stellau a totus ◊ ispronendi a totu ispronai fiat lómpiu su primu stallendinci is àterus cuadhus
3.
ant donau cosa de Comunu ma ndi ant stallau própiu a fillu miu chi tenit prus abbisúngiu de àterus!
4.
s'aposentu fut stalladu a tàula de sa coxina ◊ seu innòi… in sa furca, chi ti ndi stallit su tzugu! ◊ a mússiu ndi dh'at stallau una manu ◊ cun s'ispada ndi dh'iat stallau s'origa ◊ is fuedhus no depint èssiri iscritus picigaus ma stalgiaus
5.
emu biu su sordau a palas, ma no ndi dh'apu stallau candu dh'apu biu in faci in mesu de totu is àterus ◊ po ndi stallai s'unu de s'àteru dhis ant postu nòmini diferenti
Traduzioni
Francese
faire sortir du troupeau
Inglese
to separate
Spagnolo
desmanar,
descarriar,
identificar
Italiano
sbrancare,
individuare
Tedesco
aus der Herde treiben.
stalladúra , nf: staxadura Definizione
su istagiare unu pegus, su che dhu istesiare de sa chedha, su separare duas chedhas de bestiàmene innanti betadas a unu (che in is cumones); fintzes cosa chi si ponet in mesu coment'e tramesu
Sinonimi e contrari
stallamentu,
stallu 1
2.
una stalladura de linna separàt is duus bixinaus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
sortie du troupeau
Inglese
separation from the flock
Spagnolo
el descarriar
Italiano
sbrancaménto
Tedesco
Absonderung aus der Herde.
trechínzu , nm: trichíngiu,
trichinzu,
trighignu,
trighinzu Definizione
nau de bidha, bidhighedha, bidha pitica, medau de una pariga de domos o fintzes bighinau; chedha de animales / Sos Trighinzos = sa leada de Ispollatu, Su Burgu e Bótidha in Sa Costera
Sinonimi e contrari
bichinadu,
bidhichedha,
bidhiciolu,
bidrinzu,
furriadolzu,
leada,
madau
/
arbutzu,
assorte,
cedha,
fiotu,
grústiu,
tropedhu
Frasi
canno fut biu babbai, Désulu fut divisu in tres trighignos
2.
tenet unu trighinzu de erveghes
Etimo
ltn.
tricinius
Traduzioni
Francese
quartier,
petit troupeau
Inglese
neighbourhood,
little herd
Spagnolo
barrio,
rebaño pequeño
Italiano
rióne,
pìccolo grégge
Tedesco
Statdviertel,
kleine Herde.