A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | L | M | N | O | P | R | S | T | TZ | U | V | X | Z
Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

desviaméntu , nm Definitzione su che essire fora de camminu, leau coment'e ibbàlliu o curpa; fintzes divertimentu Sinònimos e contràrios deragliamentu / desogu, disilviu Ètimu srd.

desvíu , nm: disviu Sinònimos e contràrios desogu, disilviu, ilbiu, spàssiu / cdh. svàriu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu distraction, détournement Ingresu entertainment Ispagnolu distracción, desvío Italianu distrazióne, sviaménto Tedescu Zeitvertreib, Ablenkung.

det , bvrb: tet Definitzione boghe de su vrb. dèpere, 3ˆ p. sing., impreada cun àteru vrb. po fàere su tempus benidore o inditare possibbilidade 2. chie a nois det dare disaogu? ◊ su coro che det finire fangu in sas luzanas.

detàda , nf Definitzione tretu o logu po passare chi faet andhandho e abbasciandho Sinònimos e contràrios betada*, calada, falada Frases sa macànica fut po frenae su carru candho caminaiat in detada.

detadòre , agt Definitzione chi detat, betat cosa, nau de una genia de musca (trina de colore, manna e bentruda), sa cugudhedha, cussa chi ponet sa cria a betadura Sinònimos e contràrios tzerrigadore Frases cun su veterinaju aus pigau s'arremonu de sa musca detadora ◊ sa musca detadora ingíriat s'ómini, dhi colat denanti a sa fidada e dh'iscudet is oos in lavras, in is ogros e in su nasu!

detadórgiu , nm Definitzione logu malu in calada meda, caladòrgia lègia Sinònimos e contràrios isperdicadorju.

detadúra , nf Definitzione su lígere o nàrrere sa cosa abbellu po dh'iscríere àtere Tradutziones Frantzesu dictée Ingresu dictation Ispagnolu dictado Italianu dettatura Tedescu Diktieren.

detàe, detài , vrb: detare 1 Definitzione lassare andhare a istràmpidu, a cropu (segundhu ite est fintzes a ponidura) o imbolare a bàsciu, de artu; nau de s'abe, lassare su casidhu impare cun sa reina noa Sinònimos e contràrios betae, ghetai* Maneras de nàrrere csn: is abis detant = su puzone de s'abe si che est bolendhe dae su moju; detai unu tzérriu, su bandu = abboghinare, cramare, betare su bandhu Frases sa meri si nc'est detada pagu pagu a su letu ◊ s'àcua detadincedha a… aundi nau dèu! ◊ apenas as acabbau detamí unu tzérriu! ◊ dèu sa curpa no dha detu a tui (G.Moi)◊ bio maistros de muru detandho soleta.

detàle Definitzione its (S'Ischíglia 5,95,134) Frases pinta de sos buscos su destinu dàndhelu a ingàrrigu a pastores: issos ibbia dant ànima e coro e, ca d'argunos padentes sont detales, si ghètana che ghespe a sos rivales pro los difendher che chi siant issoro (A.Nanni).

detàre , vrb Definitzione lígere o nàrrere sa cosa abbellu po dh'iscríere àtere Frases tue iscrie, iscurta bene za ti lu deto deo.

detàre 1 detài

detàu , pps, nm Definitzione de detare; sa cosa chi si narat o chi s'iscriet o iscrita a detadura Tradutziones Frantzesu dictée Ingresu dictation Ispagnolu dictado Italianu dettato Tedescu diktiert, Diktat.

detelmínu , nm: determinu Definitzione decisione manna e grave chi si leat, no sèmpere a conca sintzilla ma agiummai coment’e efetu de una fortza, po s'arrennegu Sinònimos e contràrios detzisione, idea, resignu / acucada / cdh. ditilminu Maneras de nàrrere csn: bènnere determinu de… = bènniri (a conca) s'idea de…; leare d. = detzídere Frases lassa onzi determinu, no ndhe fetas grave maladia! ◊ iant pigau e iant fatu su determinu de dhi donai is piciocus ◊ bidindhe su dannu chi mi at fatu mi at bénnidu determinos de lu leare a corpos! ◊ sos parentes ti ant presu su ligatzu pro giambare determinos ◊ su cristianu podet fàghere su determinu sou, no est che a sos animales ◊ cussu est tostorrudu, no faghet si no su determinu sou ◊ torrade, Sardos, cun determinu a bos impossessare de sa terra sarda! ◊ li at bénnidu determinu de cambiare bidha ◊ babbu meu iat fatu determinu de mi fàere andhare a iscola Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu résolution, lourde résolution Ingresu resolution Ispagnolu resolución Italianu risoluzióne, decisióne grave, risolutézza Tedescu Entschluß, Resolution.

detènnere , vrb Definitzione coment'e mantènnere firmu (fintzes po maladia chi guastat un’arremu de no pòdere fàere fortza) Sinònimos e contràrios rentènnere Frases sa maladia de su ragunu a is brebès dhis pigaiat a dhis detènnere is cammas devatu e camminaiant cun is pes tira tira, si moviant solu is cammas de nanti (L.Mameli)

determinài, determinàre , vrb: dreteminai Definitzione istabbilire ccn. cosa, pigare una decisione Sinònimos e contràrios apostivigare, decídiri, istabbilire, pertzisare Frases ma poita no dreteminas e lassas de èssi dudosa?! ◊ Ite as determinadu? Ite mi naras? Ètimu itl. determinare.

determínu detelmínu

detersívu , nm Definitzione genia de sabone a pruine o lícuidu Sinònimos e contràrios sabone.

detonànte , nm Definitzione materiale chi iscópiat.

detzènte , agt Definitzione chi faet figura bella, chi andhat bene, chi est fatu bene Sinònimos e contràrios decorosu, déchidu, dechile.

détzi , avb Sinònimos e contràrios betzi, ebbia, feti, isceti*, segi 1 Frases bi cheret detzi continentales a la chínghere a unu sardu!…◊ bi cheret detzi loros a prèndhere a isse!…◊ chircant de andhare e no istant solos, detzi a su rue rue, cherfendhe mover dae inoghe a cue no dant detzi ildoadas ◊ no est tontu: detzi male assortadu est!