Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

bète , agt: betze Definitzione chi est mannu meda, ispropositau de mannària, de una mannària chi praghet: no càmbiat de m. a f. e ne de sing. a pl. e si narat agiummai sèmpere innanti de su nm. e solu de cosas materiales Sinònimos e contràrios betedhe, beterone, cadabbete, debbe Frases bete ómine ch'est, paret un'orcu! ◊ in su ribu bi aiat una barca pariat bete bejone! ◊ abberit bete libbru grussu cantu su missale ◊ onzi bete fàula contat!…◊ pro sighire sa laghinza fatemus unu bete curridinu ◊ depiais bíere betze verga de ferru!… 2. li connoschiat petzi sas bete manos cantu sa pala de unu furru ◊ fint bete tanatzas de frailàgliu ◊ ndh'esseit a fora un'òpera bete manna: trint'unu líbberu! Tradutziones Frantzesu gros Ingresu big Ispagnolu grande, mucho Italianu gròsso Tedescu groß.

beteròne , agt Definitzione chi est mannu meda, ispropositau de mannària: a diferéssia de bete, si acordat in númeru cun su númene (e si narat solu de cosa materiale) Sinònimos e contràrios abbetone, bete, betecale, debberone | ctr. minoredhu, minudu Frases sos boes sunt beterones animales Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu très gros Ingresu very big Ispagnolu muy grande Italianu mólto gròsso Tedescu sehr groß.

brofódhu , agt, nm Definitzione nau de unu, chi est tropu grassu; cosa ufrada Sinònimos e contràrios budhone 1, dhidhone, mataudhone, trofodhu / ufradura Ètimu srdn. Tradutziones Frantzesu gros lard Ingresu fatty Ispagnolu gordito Italianu ciccióne Tedescu dickleibig, korpulent, Dickwanst.

búdha , nf: vudha Definitzione s'istentina prus larga, s'úrtima parte (e fintzes bentre); si narat fintzes a sa natura de sa fémina / budha procaxa, budhas de culu = s'úrtimu tretu de s'istentina; b. de cuadhu, de molenti = zenia de cocoi de mare; is budhedhas o budhixedhas de su porcu (is orrugos segaos po dhos prènnere, saconedhos)= sos sàmbenes Sinònimos e contràrios bòllaras, budhales, budhàrigu, dòbbaru, fodhale, moca / bentre Maneras de nàrrere csn: àere in b. a unu = no dhu podi biri, no dhu pòdiri baliai, no lu poder bídere tichirighedhu, o tichedhu; de b. mala = de arratza mala; b. de sànguini, budhedha = su sàmbene, istentina russa, larga, de su porcu, furriada e prena de sàmbene cundhidu a fàghere arrustu o fintzas a budhidu; b. de sonnu (nau de unu)= sonnicrosu; ammollai sa ’udha (nadu de fémina) = dàresi a ómine; pònniri una cosa a b. a susu = a mercas in susu, a palas a terra, furriada a s'imbesse Frases sa mata e sa budha chi ndhe li essat, che li falet! Sambenados e Provèrbios prb: genti de budha, genti de nudha Terminologia iscientìfica crn Ètimu ltn. bulla Tradutziones Frantzesu gros intestin Ingresu large intestine Ispagnolu intestino Italianu intestino crasso Tedescu Dickdarm.

budhúdu , agt Definitzione chi portat bentre manna, chi papat meda, persona bàscia e grussa Sinònimos e contràrios bentrudu, matimannu, pantzudu Frases mancari budhudu siat, su pitzinnu, su late de sa mama za li est bastandhe, pro como ◊ budhudu comente fit, su pitzinnu s'ischidabat pedindhe cocone su manzanu Terminologia iscientìfica zcrn. Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grosse panse, gros pansu Ingresu potbelly Ispagnolu barrigón Italianu buzzóne Tedescu dickbäuchig, vielfräßig.

ciàu , nm: crau, cravu, giau Definitzione orrugu de cosa, mescamente de ferru, a punta a una parte (e a conca a s'àtera) de fichire in muros o in bigas po apicare cosa, o impreau po punciare cosa grussa meda: meda prus mannu de una css. púncia, po su prus est a sestu cuadrau de traessu (setzione) e prus che àteru dhu faet su ferreri segundhu su bisóngiu; sa puntighedha de una fruschedha, una essidura in sa pedhe; pistadura in conca Sinònimos e contràrios clavíglia, obbibi, pilu 1, piredhu 1, púncia / buizola / tzulumbone Maneras de nàrrere csn: min. cravitu = essidura, buizola in sa pedhe; ammentare craos vetzos a unu = ammentare punturas malas fatas dae meta e malas a crujare, ammentare cosas chi unu no tiat chèrrere intèndhere prus; no ndhe fàghere ne crau e ne tzou de unu = no arrennèsciri a dhu ghetai in pinta, a dhu cumandai; segare su ciau a mossu = èssere tirriosu, malu, dispostu a fàghere male bastu de lòmpere a su chi cheret Frases sa ruche nostra est custu fizu: ma no bi at zanna chentza cravu! ◊ at apicadu su cabbanu a unu crau de sa zanna ◊ cussu azes fatu? Ancu vos facant a craos! 2. dae sa grigna fit ladina ca podiat segare su ciau a mossu! Ètimu ltn. clavus Tradutziones Frantzesu gros clou Ingresu big nail Ispagnolu clavo grueso, estaca Italianu gròsso chiòdo Tedescu großer Nagel.

comparadòri , nm: comporadore, comporatore, compradori Definitzione chie faet sa còmpora, mescamente nau de chie dhu faet a mestieri po bèndhere torra / essire c. = bènniri ccn. chi bollit comporai Sinònimos e contràrios arragateri, comporante | ctr. bendhidore Frases is comparadoris fiant essius luegus ◊ bi at bénnidu comporadores e ant cuntratadu pro bèndhere sos anzones ◊ sos comporatores fint già turvandhe sa robba chi aiant comporatu! ◊ si mi essit comporadore bendho su bestiàmine ◊ totu is compradoris iant cicau de dhu cullunai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu acheteur, marchand en gros Ingresu buyer, wholesaler Ispagnolu comprador, mayorista Italianu compratóre, acquirènte, grossista Tedescu Käufer, Großhändler.

dangallòne , nm: drangalloe, drangalloni, dranghilloi, dringhilloni, drongoloi, drongolone, tangalloi Definitzione ómine mannu mannu, artu, male fatu, irdeortu, pagu sàbiu puru Sinònimos e contràrios branghilloi, càngaru, dangarone, dàngaru*, drangaglieo, drodhe, galloi, giangalloi Frases est a totu dí currellandu: peri bregúngia, unu dranghilloi mannu! ◊ dranghilloi tontu, baidindi! ◊ unu dringhillonedhu de piciocu… arrori! Terminologia iscientìfica zcrn Tradutziones Frantzesu gros homme maladroit et disgracieux, sot Ingresu dummy Ispagnolu hombre grueso i grande un poco bobo Italianu uòmo gròsso e strambo, babbèo Tedescu ungeschlachter Mensch.

dàngaru , nm: dràngalu, tàngaru Definitzione ómine mannu mannu, artu, male fatu, pagu crabbau e pagu sàbiu Sinònimos e contràrios càngaru, dangallone, dangarone, giangalloi Frases debberone dràngalu ch'est, ma de conca, balla!… Terminologia iscientìfica zcrn Ètimu itl. tanghero Tradutziones Frantzesu gros homme maladroit Ingresu big and clumsy man Ispagnolu hombre grueso y torpe Italianu uòmo gròsso e gòffo Tedescu ungeschlachter Mensch.

dòbbaru , nm: dròbbalu, tòparu* Definitzione s'istentina grussa, is budhales, timpirichedhos (nau fintzes po bentre); in cobertantza, persona lègia / torrare su dròbbalu a ccn. = tzatzare Sinònimos e contràrios bòllaras, budhales, cordule, erca, fodhale, stròpalu 2. - Ite ti ndhe paret de custu bellu dòbbaru? - No apo bidu mai un'animale piús feu! Terminologia iscientìfica crn Tradutziones Frantzesu gros intestin Ingresu large intestine Ispagnolu intestino grueso Italianu intestino crasso Tedescu Dickdarm.

èrca , nf Definitzione istentina grussa mescamente de animales mannos; nau in cobertantza o cun tzacu, bentre Sinònimos e contràrios bòllaras, budhales, cordule, dòbbaru, fodhale 2. recueint a domo a erca piena, abbusercados che guntorzos chi torrant dae logu de mortóriu Sambenados e Provèrbios smb: Erca Tradutziones Frantzesu gros intestin Ingresu large intestine Ispagnolu intestino grueso Italianu intestino crasso Tedescu Dickdarm.

granàle , nm Definitzione sa domu de su trigu, logu inue si chistit su trigu, su laore, ma fintzes genia de istrégiu inue si ponet su trigu Sinònimos e contràrios sobàriu / órriu 1 Frases a su tempus de su domíniu romanu sa Sardigna fit su granale de Roma, a dolu mannu ◊ sos granales como sunt totu chelos de ranzolu, ma chentza mancu ranu de trigu Terminologia iscientìfica dmo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grenier, gros panier à provisions Ingresu barn, tall belly vase Ispagnolu granero, recipiente para trigo Italianu granàio, bùgnola Tedescu Getreidespeicher, Strohkorb.

inciumidòre , nm: inciummadore Definitzione chie bufat (binu) meda Sinònimos e contràrios bibidore, bufadore, trincadore Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gros buveur Ingresu drunkard Ispagnolu cuba Italianu beóne Tedescu Trinker.

madúru , agt: maturu, meduru Definitzione nau po sa mannària mescamente de css. frutu, chi est créschiu bellu, imbénnidu, meda; nau de ccn., chi est créschiu de conca, de maneras de fàere e de pentzare, acabadu, sàbiu / min. maduritu Sinònimos e contràrios baracocu, imbénnidu, ingranidu / cabosu, sàbiu | ctr. minudu Maneras de nàrrere csn: iscríere a maduru = a líteras mannas; segare, firchinare a maduru = segai a arrogus matucus Frases ocannu, s'olia est bella madura ca li at próidu ◊ giuchiat sos ocros maturos cantu 'e su puntzu ◊ cudhu péssighe maduru, donzunu azummai de mesu chilu! ◊ calidade madura de cariasa est sa barracoca ◊ a gomai dhi praxit sa madura chi est prus bella de vista e de sabori 2. iscriemilu a maduru ca sinono no ndhe apubo! ◊ no seghes s'issalada a maduru ca no ndhe sigo e mi tocat a che l'ingullire chentza mastigada! Ètimu ltn. maturus Tradutziones Frantzesu gros Ingresu big Ispagnolu grueso Italianu gròsso Tedescu groß.

obbíbi , nm: obbili, obbilu, obilu 1, obinu, obiru, ubbiru Definitzione crau mannu, ciou de ferru o de linna cun sa conca; in cobertantza, dispraxere mannu / làngiu coment'e un'o. = (nau de ccn.) sicu che linna Sinònimos e contràrios clavíglia, giau, pilu 1, piredhu 1 / apicadolza, crau Frases si no biu in is manus suas su sinnali de is obilus dèu no apu a crei! ◊ fatendhe mògios, lis giaitat su fundhu chin sos obiros ◊ est apicau a un'obbilu ◊ is obibis funt durus a nc'intrai ◊ a bosu ant incravau cun solu tres obinus ◊ ant incravau a Gesugristu cun tres obbilis 2. in su coru mi cravas obbilus verenosus! ◊ si no ti nci ponint s'obbilu in s'ogu, tui no dha bis sa cosa!… Sambenados e Provèrbios smb: Obbili, Obinu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gros clou Ingresu big nail Ispagnolu clavo grueso Italianu gròsso chiòdo Tedescu großer Nagel.

órriu 1 , nm: úrriu Definitzione cadinu de preta o tiras de canna, mannu meda, po pònnere laore chistiu / mannu cantu un'ó. = mannu meda Sinònimos e contràrios cadinu, granale, lóscia Frases su trigu est siguru in s'órriu ◊ annos de fadigas acolumant sos órrios de sos matimannos ◊ in nedhue bi at órriu seguru, sas incunzas sunt totu devastadas Terminologia iscientìfica stz Tradutziones Frantzesu gros panier cylindrique à provisions Ingresu cylindrical basket of interlaced canes to keep grain Ispagnolu hórreo Italianu granàio cilìndrico di canna intrecciata Tedescu Strohkorb für den Weizen

pastéri , agt, nm Definitzione chi o chie papat meda, ma nau pruschetotu in su sensu de bòllere tropu, totu issu / èssere cafudu e p. = zúghere bentre manna e… manigare meda Sinònimos e contràrios allambridu, allupidu, bentranu, inguglionalzu, iscorpargiau, livone, mangiufoni, sassagoni, sgalluponi, tuvonarxu Frases pasterone, ti màndhigas un'armentu! ◊ su corvu e s'unturzu sunt ambos pasteris: s'isméntigant in d-unu corpus mortu! ◊ e ite sos pasteris si podiant… continu fint istados sempre in gherra pro lu pòdere otènnere unu sartu! ◊ ita cani pasteri chi est su miu!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gros mangeur Ingresu heavy eater Ispagnolu comilón Italianu mangióne Tedescu Fresser, Vielfraß.

perralía , nf: perraria, perreria Definitzione cosighedha de nudha, de pagu contu, nenneria, tontesa chi si narat, cosas de tostorrudos; foedhu malu, fintzes cosa nada a s'afaiu, atzione mala / picàresi p. = fai puntíglius, poribetus Sinònimos e contràrios garrafatoni, ibbarione, machine Frases mi faghes faedhare perrarias ◊ s'imbriagu narat perrarias ◊ dhis contat perrerias po cuai is amarguras ◊ si no lassas a mie ti naro perralias! ◊ issu candu sartat su trèmini de is cuatru tassas no est prus in sèi e cumentzat a nai una surra de perrerias Ètimu spn. perrería Tradutziones Frantzesu vétille, gros mot Ingresu blunder, swearword Ispagnolu disparate, palabrota Italianu spropòsito, parolàccia Tedescu Dummheit, Schimpfwort.

porcaría , nf: procaria Definitzione foedhu o fata ispulítica, cosa porca, tropu a craru, ananti de gente, e solu po su gustu de dha nàrrere o fàere (o de ofèndhere), foedhandho de cosas sessuales Sinònimos e contràrios bassinada, malufavedhu, truzulia / cdh. pulcaria, ttrs. purcaria Tradutziones Frantzesu gros mot, geste obscène, cochonnerie Ingresu indecent behaviour, swearword, indecency Ispagnolu palabrota, acto obsceno, obscenidad Italianu parolàccia, atto oscèno, sconcézza, impudicìzia Tedescu Schimpfwort, Schweinerei.

sassagòni , agt, nm: satzagoni Definitzione chi o chie papat meda, a tropu, costumat a si tzatzare tropu Sinònimos e contràrios allupidu, bentranu, brentaritu, ingrofonadore, inguglione, livone, lupru, mandhigone, pasteri, sgalluponi, tuvidore, tuvonarxu Frases cussu satzagoni portat sa brenti che cadinu isfundau! ◊ papa, papa, sassagoni: cenadindi! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu gros mangeur Ingresu heavy eater Ispagnolu tragón Italianu mangióne Tedescu Vielfraß.

«« Torra a chircare