Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acíva , nf: atziva Definitzione totu is trastos de una cojuada noa Sinònimos e contràrios asciugàriu, pannamenta Frases còmpora cantu cheres note e die: arrecadas, collanas e acivas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu trousseau de jeune fille Ingresu trousseau Ispagnolu ajuar, equipo Italianu corrèdo da spòsa Tedescu Aussteuer.

asciugàriu , nm: sciugàriu Definitzione su bene, totu is trastos de sa cojuada noa: istrégiu, trastos, bestimentu, mobbília e àteru Sinònimos e contràrios aciva, ammanitzu, pannamenta Ètimu spn. axuuar Tradutziones Frantzesu trousseau de jeune fille Ingresu trousseau Ispagnolu ajuar, equipo Italianu corrèdo della spòsa Tedescu Aussteuer.

bícru , nm: bígiu, bigru, bigu, biju, bricu, icru, víciu Definitzione su fígiu o fedu de una baca candho est de pagu tempus, de naschidórgiu fintzes a una paja de meses, siat mascu o fémina / bicru marinu = igumarras, o lampu de igumarras / min. bighighedhu Sinònimos e contràrios fricu Frases sa baca nostra at fatu unu bellu bigru ◊ in beranu giogant allegros sos bígios ◊ sas bacas a irrúilos tucaiant pro allatare sos bigros Ètimu ltn. viclus Tradutziones Frantzesu jeune veau Ingresu little calf Ispagnolu ternero, becerro Italianu vitellino Tedescu Kälbchen.

caboníscu , nm Definitzione pudhu piticu, su pudhighinu candho tenet pagos meses / c. de primu cantu = pudhitu; c. de àcua = zenia de puzone (gallinula chloropus); c. de murdegu = Cytinus hypocistus o rosa de murdegu (itl. ipocisto) Sinònimos e contràrios cogoti, coiscu Frases is caboniscus funt bellus a fai arrustu ◊ bessiminci, innantis chi ti trotoxi su tzugu comenti a unu caboniscu! ◊ gei est unu caboniscu chi si pigat su friscu dógnia dí a mengianu cantendi! ◊ caboniscu béciu… bicu nou! Terminologia iscientìfica pzn Tradutziones Frantzesu jeune coq, poulet Ingresu cockerel, chicken Ispagnolu pollo Italianu gallétto, póllo Tedescu Hähnchen.

dejúnu , nm, agt: deunu, deunzu, digiunu, dijunzu, diugnu, diunu, diunzu Definitzione su istare chentza papare; chi est chentza papare, chi no at papau / segare su deunzu = papai innantis de acabbai su tempus de su giaunu; èssere a sa deuna = chentza manigare, sentza de ai papau nudha de diora; faci de digiunu = isfaciu, légiu, mortu de fàmini (nau a menisprésiu) Sinònimos e contràrios deinu 1, giaugnu, irgeunzu / geunu*, giaúngiu, irgeunzu, irgiaúngiu | ctr. satzau Frases est faghindhe su deunzu ◊ in chida santa fit sempre faghindhe peneténscia e in deunzu 2. candho pesat sa boghe a sa deuna, no si devet permítere su paone, mancu brullendhe, a si pònnere afaca! ◊ custu binu lu podes bufare finas a sa diuna Tradutziones Frantzesu jeûne, à jeûn Ingresu fasting Ispagnolu ayuno, en ayunas Italianu digiuno Tedescu Fasten (Pl.), nüchtern.

geúnu , agt, nm: ceunu, giaunu, giunu, zeunu Definitzione chi no at papau, chi est chentza papare; su abbarrare chentza papare, a istògomo buidu / musca giauna = (in suspu) fiadu, cristianu ifadosu meda Sinònimos e contràrios augiunu, dejunu, gigunu / gigunzu, irgeunzu | ctr. irmurzadu, pràndhidu, chenadu, satzau Frases bi faghes mala figura che berveghe tenta a ruos, chi finit a sos concluos totu imbrutada e geuna! (G.A.Cossu)◊ issu geunu benit e geunu si che andhat Ètimu lat. jejunus Tradutziones Frantzesu jeûne Ingresu fast (ing) Ispagnolu ayuno Italianu digiuno Tedescu nüchtern, Fasten.

giaúgnu , nm, agt: geunzu*, giaúngiu, giúngiu (gi-ún-giu) giunzu (gi-ún-zu) zaunzu Definitzione su istare chentza papare; nau de ccn., chi est chentza papare Sinònimos e contràrios dejunu Maneras de nàrrere csn: segai su g. = manigare o bufare carchi pagu de alimentu, a tales chi su zeunu, fintzas pro pagu o in carchi manera, resurtat tasidu; guardai su g. = fàghere su zeunu Frases ómines e féminas in barantinu faghiant su zaunzu ◊ fae ónnia cenarba su giaugnu a pane e abba ◊ depis comunigai e guardai is giaúngius ◊ candu nc'est su giúngiu no nc'est bisóngiu de ingaúngiu! 2. toca, pigadi unu bucone: no podes abbarrare giaúngia po tanti tempus! Tradutziones Frantzesu jeûne Ingresu fasting Ispagnolu ayuno Italianu digiuno Tedescu Fasten.

giòvanu , agt, nm: giòvono, giòvonu, giòvunu, zòbanu Definitzione chi o chie est minore de tempus, no tanti mannu, nau de gente e fintzes de matedu e animales Sinònimos e contràrios minore, piciocu, pisedhu 3 / cdh. ciòanu | ctr. béciu, becru, mannu Frases un'ànima no est ne giòvuna e ne bècia ◊ fit sanu e giòvunu in fortzas de istrumpai unu malloru ◊ sa giana prus giòvona at arregalau una launedha a su fradi prus piticu ◊ sa crassi prus giòvona mandada a fai sa guerra festus totus piciochedhus ◊ mama mia, mancai giòvona e forti, fut una fémina fiuda cun duas pipias de pesai 2. su giòvono fut abbistu ◊ cussu fut su bisu de unu giòvanu ◊ custa est cosa chi poneus in iscritu po dha lassare a is giòvonos Ètimu itl. giovano Tradutziones Frantzesu jeune Ingresu young (man) Ispagnolu joven Italianu gióvane Tedescu jung.

moresínu , agt, nm: morisinu, muresinu, murisinu Definitzione de colore niedhudu, chi est in colore de mura; murighessa, genia de mata manna chi faet su frutu coment'e una mura Sinònimos e contràrios moritu, murenu / gersa, morighessa Frases po èssi muresina, ti stait sa seda celesti! ◊ sa baca muresina no portat ischina e allatat in fronti…◊ fiat murisinu de faci, teniat 1,65 de cantellu e una bella cabidhada de pilus Terminologia iscientìfica clr, mtm, Morus alba, M. nigra Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu brun, jeune homme brun, garçon brun Ingresu brown, swarthy, mulberry (tree) Ispagnolu pardo, morera, moral Italianu bruno, morettino Tedescu dunkel, Weißer oder Schwarzer Maulbeerbaum.

pedrigàna , nf: perdigana Definitzione pudhighinu de perdighe Sinònimos e contràrios perdigolu Ètimu ctl., spn. perdigana Tradutziones Frantzesu perdreau, jeune perdrix Ingresu young partridge Ispagnolu perdigón, perdigana Italianu perniciòtto Tedescu Rebhühnchen.

piciochédhu , nm Definitzione pipiu matucu Sinònimos e contràrios pilocu, pisedhu 3 Frases is maistus depint imparai a is pitzochedhus a chistionai sa limba nosta Tradutziones Frantzesu jeune garçon Ingresu little boy Ispagnolu chiquito Italianu ragazzino Tedescu kleiner Junge.

pisédhu 3 , nm, agt Definitzione su cristianu candho tenet pagos annos: si narat de su piciochedhu (fintzes pipiu no tropu piticu), de su piciocu matucu, de su giòvono, ma fintzes (solu coment'e agt.) de ómine mannu no tropu antzianu (a/c.: candho si chistionat cun àtere, medas o pagos o unu solu, si narat fintzes in fràsias de meravíglia in forma pl.)/ su p. podet èssere: bonu, minore, mannu, bellu, cabosu, malu, abbistu, síncheru, faularzu, atrividu, botosu, paghiosu, arrebbugiu, mauchedhu, e àteru Sinònimos e contràrios bibbigorredhu, pàgiu, picinnu, pipiu / giòvanu, minore, piciocu, pilocu | ctr. béciu, mannu Frases sos pisedhos si daent a su zogu ca no tenent sos pidinos de sos mannos ◊ sos pisedhos minores… a s'asilo! ◊ a pisedhu fit unu rundhellu, ma a mannu at fatu una cambiada!…◊ pisedhos e pudhas imbrutant su logu 2. no fit betzu meda: fit ancora pisedhu candho est mortu ◊ che tenet prus de setanta annos ma cumparit pisedha meda 3. pisedhos mios, no bos faghet meraviza, custa cosa?! ◊ pisedhos mios, a ndhe cherides bídere de funtzione, a si che colare a sa resone chentza ndhe àere!… Sambenados e Provèrbios smb: Piseddu Ètimu ltn. pisinnus (cun àteru sufissu) Tradutziones Frantzesu enfant, jeune garçon Ingresu kid, child Ispagnolu niño, chico Italianu bambino, ragazzino Tedescu Kind, kleiner Junge.

predischédhuru , nm Definitzione preideredhu, preide giòvono Sinònimos e contràrios Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jeune prêtre Ingresu young priest Ispagnolu cura joven Italianu pretino Tedescu junger Priester.

tzintzèlla , nf: zinzella Sinònimos e contràrios bagadia, donzella Tradutziones Frantzesu jeune fille Ingresu damsel Ispagnolu doncella Italianu donzèlla Tedescu Mädchen.