barrantzedhàre , vrb: barrantzellare Definitzione andhare a giru po vardiania comente faent is barracellos, o fintzes a iscrucugiare Sinònimos e contràrios rundai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire la ronde Ingresu to go out on rounds Ispagnolu rondar Italianu uscire di rónda Tedescu die Runde machen.

bigumàrras, bigumàrru , nm Definitzione bigu o boe marinu; genia de lampu chentza tronu Sinònimos e contràrios culumarru, igumarras Terminologia iscientìfica anar, monachus monachus Tradutziones Frantzesu phoque moine de la Méditerranée, éclair Ingresu monk seal, lightning Ispagnolu foca monje, relámpago sin trueno Italianu foca mònaca, lampo sécco Tedescu Mönchsrobbe, Wetterleuchten.

biscaína , avb: briscaina Definitzione nau de una manera de fàere is cosas: fuedhai, fai a sa b. = a cudha manera, male, chentza una régula precisa, a comente essit essit, a s'istrambulatzina Frases su andhare a sa moda biscaina podet medas surpresas preparare ca bisonzat su passu misurare pro no rúere in fossu o in pischina (A.Casula)◊ fint imbolaos a sa briscaina in sos muntones de terra e de preda Ètimu spn. a la viscaína Tradutziones Frantzesu à la six-quatre-deux Ingresu in a slapdash way Ispagnolu a la buena de Dios Italianu alla carlóna Tedescu nachlässig.

bullàncara , nf Definitzione su fossighedhu in sa carre chi lassat su pigoni Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu marque de la variole Ingresu pock Ispagnolu picadura de viruela Italianu búttero Tedescu Pockennarbe.

cadeliàre , vrb: cadoliare Definitzione àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu Sinònimos e contràrios acolomizare, arresparmiai, avitare, istraviare 1 | ctr. perdimentare, sperditziai Maneras de nàrrere csn: pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai Frases apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente 2. si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai Tradutziones Frantzesu gagner de quoi vivre à la sueur de son front Ingresu to gain with sacrifice Ispagnolu gañar con sacrificio Italianu guadagnare con sacrifìcio Tedescu mühsam verdienen.

cagadía , nf: cogodia Definitzione fodhe, frutu aortitzu de sa pruna, chi no ammadurat s'ossu e chi no dhu sèberat de sa prupa: abbarrat coment'e teghighedha, buida in mesu, ladita, modhe, in colore tra birde e biancu, bona a papare, de sabore marigosu, e apustis si sicat deunudotu Sinònimos e contràrios tacatia 2. s'amistade issoro ch'est finida in cogodia e no si sunt mancu piús faedhados! Terminologia iscientìfica rbr Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fruit rabougri de la ronce Ingresu withered fruit of the plum tree Ispagnolu fruto apestado del endrino Italianu frutto imbozzacchito del pruno Tedescu eingeschrumpfter Frucht des Pflaumenbaums.

calicàntu , nm Definitzione genia de frore chi benit de s'América Terminologia iscientìfica frs, Calycanthus floridus Tradutziones Frantzesu calycant de la Caroline Ingresu calycantus (pompadour) Ispagnolu calicanto, pimienta de Carolina Italianu pompadour Tedescu Gewürzstrauch.

campanniàta , nf Definitzione passigiada a campu, die passada in campu po ispàssiu Sinònimos e contràrios iscampagnada, scampirrada Tradutziones Frantzesu promenade à la campagne Ingresu trip into the country Ispagnolu excursión al campo Italianu scampagnata Tedescu Ausflug.

cansòla , nf: casciola, cassola, cassora Definitzione manera de fàere unu papare (de petza a orrughedhos o fintzes de ebrúgiu), fríssiu cun erbas in d-unu pagu de ógiu e sighiu a còere cun d-un'aciuntighedha de abba, binu (segundhu it'est), fintzes chi torrat a s'ógiu Sinònimos e contràrios ghisadu Maneras de nàrrere csn: còghere, fàghere una cosa a c. = a casciolinu; èssere in c. (nadu de zente) = àere tratamentu, èssere amigos; passai de c. (nadu de una cosa, de una chistione) = barigàreche tropu tempus de candho tocaiat a fàghere sa cosa; furriaisí a cassola bamba (nau de giogu, de ispàssiu)= furriarechela a burdellu, a istrobbu, unu pagu a machine Frases s'anzone l'at fatu a cassola cun bardureu e carchi patata ◊ notesta sa famíglia si cenat a cassola: a crasi eus a lassai su chi eus iscabeciau 2. a ita mandas unu billetu de augúrius apustis de tanti tempus, candu est passau de cassola?! Sambenados e Provèrbios smb: Casciola, Casciolla, Cassola Terminologia iscientìfica mng Ètimu ctl. cassola Tradutziones Frantzesu ragoût, à la nage Ingresu stew Ispagnolu guiso Italianu spezzatino, guazzétto Tedescu Ragout.

cardufàri , nm: carduvare, carduvari Definitzione chinisu, su chinisu budhiu asuta de sa braxa Sinònimos e contràrios calduchinu, fadhisa, fairivàiri Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cendre sous la braise Ingresu hot ash Ispagnolu rescoldo Italianu cinìgia Tedescu heiße Asche.

catzaviàre , vrb Definitzione fàere arrefegas, tzatzadas Sinònimos e contràrios rebbotare Frases fit zente chi su tempus no si lu colabat catzaviandhe: biviant a sa bona e a sa bona bestiant Tradutziones Frantzesu faire la bombe Ingresu to gormandize Ispagnolu parrandear, jaranear Italianu gozzovigliare Tedescu prassen.

caulàtzu , nm Definitzione una genia de erba chi faet in mare (àliga a fògia larga); a logos, chima modhe de erbas Sinònimos e contràrios latiamarini, luponi Terminologia iscientìfica rba, Ulva lactuca Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu algue marine qui ressemble à la laitue Ingresu sea lettuce Ispagnolu lechuga de mar Italianu lattuga marina Tedescu Meerlettich.

coàcia , nf, nm: coàciu 1, coatza Definitzione sa punta de sa coa, sa parte de sa coa de is pigiones; sa punta de unu chintórgiu, de una fune o de àteru deasi; s'iscutuladura de su linu, sa pagighedha chi che dhi orruet (ndhe preniant is banitas) Sinònimos e contràrios coitza, cúmmiru, punta Frases sa coatza de sa fune, de sa tzinta, de sa litranga Terminologia iscientìfica crn Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu extrémité de la queue, croupion Ingresu rump Ispagnolu extremidad de la cola Italianu estremità della códa, codrïóne degli uccèlli Tedescu Bürzel.

codiàna , nf, avb: cogiana, cojana, congiana Definitzione s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos Frases codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro 2. s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale… Sambenados e Provèrbios smb: Cojana, Coiana, Coyana Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu dernier, derrier, à la fin, enfin Ingresu the last part, the back side of a thing Ispagnolu cola, fin, última Italianu l'ùltima parte, la parte posterióre di qlcs Tedescu letzter Teil, hinterer Teil.

codúdu , agt: coudu Definitzione chi giughet coa, coa longa / ustedhu c. = itl. cométa Sinònimos e contràrios coaciudu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui a la queue Ingresu tailed Ispagnolu caudado Italianu caudato Tedescu geschwänzt.

conchizàda , nf Definitzione móvia de sa conca Sinònimos e contràrios conchinada, isconchinada, iscónchiu, isconchizada, sconchiada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mouvement de la tête Ingresu nod Ispagnolu seña, ademán con la cabeza Italianu mòssa del capo Tedescu Kopfbewegung.

contracambiài, contracambiàre , vrb Definitzione giare o fàere cosa in càmbiu de o po su chi a unu dhi ant giau o fatu Sinònimos e contràrios cumpessare, cuncambiare, torrae Tradutziones Frantzesu rendre la pareille Ingresu repayment Ispagnolu corresponder, devolver Italianu contraccambiare Tedescu erwidern.

contrasinnàre , vrb Definitzione cambiare is sinnos (mescamente de is animales po dhos cunfúndhere, si funt furaos) Tradutziones Frantzesu modifier la marque du bétail pour tromper Ingresu to falsify the signs Ispagnolu cambiar la marca de las reses Italianu falsare i ségni Tedescu die Zeichen entstellen.

corsicànu , agt, nm Definitzione chi pertocat sa Córsica, chi o chie est de sa Córsica Sinònimos e contràrios corsu Tradutziones Frantzesu corse, de la Corse Ingresu corsican Ispagnolu corso Italianu còrso, della Corsica Tedescu korsisch, Korse.

costèra , nf: custera Definitzione logu longu meda totu in costa, totu comente andhant is montes o fintzes ororu de mare Sinònimos e contràrios colta, cugutada, palinzu, trempera | ctr. paris Frases bandho che pastore in sas costeras in mesu a badhes umbrosas ◊ fuendi, si est firmau in d-una costeredha fàcias a soli ◊ resto annicadu pensendhe a su fogu chi nos brúsiat badhes e costeras ◊ sos moros, in atacos a sas costeras de mare, ant fatu a iscraos medas sardos Terminologia iscientìfica slg Ètimu spn. costera Tradutziones Frantzesu bord de la mer Ingresu ridge, coast Ispagnolu costera Italianu costóne, rivièra Tedescu Küstenstrich.

«« Torra a chircare