barrantzedhàre , vrb: barrantzellare Definizione
andhare a giru po vardiania comente faent is barracellos, o fintzes a iscrucugiare
Sinonimi e contrari
rundai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire la ronde
Inglese
to go out on rounds
Spagnolo
rondar
Italiano
uscire di rónda
Tedesco
die Runde machen.
bigumàrras, bigumàrru , nm Definizione
bigu o boe marinu; genia de lampu chentza tronu
Sinonimi e contrari
culumarru,
igumarras
Terminologia scientifica
anar, monachus monachus
Traduzioni
Francese
phoque moine de la Méditerranée,
éclair
Inglese
monk seal,
lightning
Spagnolo
foca monje,
relámpago sin trueno
Italiano
foca mònaca,
lampo sécco
Tedesco
Mönchsrobbe,
Wetterleuchten.
biscaína , avb: briscaina Definizione
nau de una manera de fàere is cosas: fuedhai, fai a sa b. = a cudha manera, male, chentza una régula precisa, a comente essit essit, a s'istrambulatzina
Frasi
su andhare a sa moda biscaina podet medas surpresas preparare ca bisonzat su passu misurare pro no rúere in fossu o in pischina (A.Casula)◊ fint imbolaos a sa briscaina in sos muntones de terra e de preda
Etimo
spn.
a la viscaína
Traduzioni
Francese
à la six-quatre-deux
Inglese
in a slapdash way
Spagnolo
a la buena de Dios
Italiano
alla carlóna
Tedesco
nachlässig.
bullàncara , nf Definizione
su fossighedhu in sa carre chi lassat su pigoni
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
marque de la variole
Inglese
pock
Spagnolo
picadura de viruela
Italiano
búttero
Tedesco
Pockennarbe.
cadeliàre , vrb: cadoliare Definizione
àere sa cosa a fortza de sacrifíciu; arrespramiare sa cosa (ma fintzes cuvrenare sa persona, pausare); istare a míndhigu, cun tropu pagu cosa, in su bisóngiu
Sinonimi e contrari
acolomizare,
arresparmiai,
avitare,
istraviare 1
| ctr.
perdimentare,
sperditziai
Modi di dire
csn:
pane cadeliadu = fatu a fortza de triballu; cadeliàresi de su fàmine = mòrriri de su fàmini po sa mandronia, po su pagu trabballai
Frasi
apo cadeliadu e marasadu chena profetu, che mísera zente
2.
si ses iltraca, cadéliadi! ◊ cussa fémina si ndhe iltat totaganta cadeliada, chena essire mai
Traduzioni
Francese
gagner de quoi vivre à la sueur de son front
Inglese
to gain with sacrifice
Spagnolo
gañar con sacrificio
Italiano
guadagnare con sacrifìcio
Tedesco
mühsam verdienen.
cagadía , nf: cogodia Definizione
fodhe, frutu aortitzu de sa pruna, chi no ammadurat s'ossu e chi no dhu sèberat de sa prupa: abbarrat coment'e teghighedha, buida in mesu, ladita, modhe, in colore tra birde e biancu, bona a papare, de sabore marigosu, e apustis si sicat deunudotu
Sinonimi e contrari
tacatia
2.
s'amistade issoro ch'est finida in cogodia e no si sunt mancu piús faedhados!
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fruit rabougri de la ronce
Inglese
withered fruit of the plum tree
Spagnolo
fruto apestado del endrino
Italiano
frutto imbozzacchito del pruno
Tedesco
eingeschrumpfter Frucht des Pflaumenbaums.
calicàntu , nm Definizione
genia de frore chi benit de s'América
Terminologia scientifica
frs, Calycanthus floridus
Traduzioni
Francese
calycant de la Caroline
Inglese
calycantus (pompadour)
Spagnolo
calicanto,
pimienta de Carolina
Italiano
pompadour
Tedesco
Gewürzstrauch.
campanniàta , nf Definizione
passigiada a campu, die passada in campu po ispàssiu
Sinonimi e contrari
iscampagnada,
scampirrada
Traduzioni
Francese
promenade à la campagne
Inglese
trip into the country
Spagnolo
excursión al campo
Italiano
scampagnata
Tedesco
Ausflug.
cansòla , nf: casciola,
cassola,
cassora Definizione
manera de fàere unu papare (de petza a orrughedhos o fintzes de ebrúgiu), fríssiu cun erbas in d-unu pagu de ógiu e sighiu a còere cun d-un'aciuntighedha de abba, binu (segundhu it'est), fintzes chi torrat a s'ógiu
Sinonimi e contrari
ghisadu
Modi di dire
csn:
còghere, fàghere una cosa a c. = a casciolinu; èssere in c. (nadu de zente) = àere tratamentu, èssere amigos; passai de c. (nadu de una cosa, de una chistione) = barigàreche tropu tempus de candho tocaiat a fàghere sa cosa; furriaisí a cassola bamba (nau de giogu, de ispàssiu)= furriarechela a burdellu, a istrobbu, unu pagu a machine
Frasi
s'anzone l'at fatu a cassola cun bardureu e carchi patata ◊ notesta sa famíglia si cenat a cassola: a crasi eus a lassai su chi eus iscabeciau
2.
a ita mandas unu billetu de augúrius apustis de tanti tempus, candu est passau de cassola?!
Cognomi e Proverbi
smb:
Casciola, Casciolla, Cassola
Terminologia scientifica
mng
Etimo
ctl.
cassola
Traduzioni
Francese
ragoût,
à la nage
Inglese
stew
Spagnolo
guiso
Italiano
spezzatino,
guazzétto
Tedesco
Ragout.
cardufàri , nm: carduvare,
carduvari Definizione
chinisu, su chinisu budhiu asuta de sa braxa
Sinonimi e contrari
calduchinu,
fadhisa,
fairivàiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cendre sous la braise
Inglese
hot ash
Spagnolo
rescoldo
Italiano
cinìgia
Tedesco
heiße Asche.
catzaviàre , vrb Definizione
fàere arrefegas, tzatzadas
Sinonimi e contrari
rebbotare
Frasi
fit zente chi su tempus no si lu colabat catzaviandhe: biviant a sa bona e a sa bona bestiant
Traduzioni
Francese
faire la bombe
Inglese
to gormandize
Spagnolo
parrandear,
jaranear
Italiano
gozzovigliare
Tedesco
prassen.
caulàtzu , nm Definizione
una genia de erba chi faet in mare (àliga a fògia larga); a logos, chima modhe de erbas
Sinonimi e contrari
latiamarini,
luponi
Terminologia scientifica
rba, Ulva lactuca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
algue marine qui ressemble à la laitue
Inglese
sea lettuce
Spagnolo
lechuga de mar
Italiano
lattuga marina
Tedesco
Meerlettich.
coàcia , nf, nm: coàciu 1,
coatza Definizione
sa punta de sa coa, sa parte de sa coa de is pigiones; sa punta de unu chintórgiu, de una fune o de àteru deasi; s'iscutuladura de su linu, sa pagighedha chi che dhi orruet (ndhe preniant is banitas)
Sinonimi e contrari
coitza,
cúmmiru,
punta
Frasi
sa coatza de sa fune, de sa tzinta, de sa litranga
Terminologia scientifica
crn
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
extrémité de la queue,
croupion
Inglese
rump
Spagnolo
extremidad de la cola
Italiano
estremità della códa,
codrïóne degli uccèlli
Tedesco
Bürzel.
codiàna , nf, avb: cogiana,
cojana,
congiana Definizione
s'úrtima parte de una sumana de tempus; sa puda prus bàscia cun prus pagos ogos chi in su fundhu de sa bide depet abbarrare a úrtimu (ctr. cabidiana o carriadòrgia); cotza de linna chi de sa parte de asegus s'intrat in s'incàsciu de s'isteva po mantènnere sidhia sa timona a sa parte de asegus in s'arau / avb. a codiana, in codiana = a úrtimos
Frasi
codiana de chida, de mese, de annu ◊ a codiana de s'àteru mese in bidha che sunt sos poetas a sa festa ◊ pustis, a codiana de frearzu, t'impigno de ndhe fàghere ispedire sa cantidade chi ti naro
2.
s'aradu fit divisu in deghe petzos: sa cogiana, s'isteva, sa entale…
Cognomi e Proverbi
smb:
Cojana, Coiana, Coyana
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
dernier,
derrier,
à la fin,
enfin
Inglese
the last part,
the back side of a thing
Spagnolo
cola,
fin,
última
Italiano
l'ùltima parte,
la parte posterióre di qlcs
Tedesco
letzter Teil,
hinterer Teil.
codúdu , agt: coudu Definizione
chi giughet coa, coa longa / ustedhu c. = itl. cométa
Sinonimi e contrari
coaciudu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui a la queue
Inglese
tailed
Spagnolo
caudado
Italiano
caudato
Tedesco
geschwänzt.
conchizàda , nf Definizione
móvia de sa conca
Sinonimi e contrari
conchinada,
isconchinada,
iscónchiu,
isconchizada,
sconchiada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mouvement de la tête
Inglese
nod
Spagnolo
seña,
ademán con la cabeza
Italiano
mòssa del capo
Tedesco
Kopfbewegung.
contracambiài, contracambiàre , vrb Definizione
giare o fàere cosa in càmbiu de o po su chi a unu dhi ant giau o fatu
Sinonimi e contrari
cumpessare,
cuncambiare,
torrae
Traduzioni
Francese
rendre la pareille
Inglese
repayment
Spagnolo
corresponder,
devolver
Italiano
contraccambiare
Tedesco
erwidern.
contrasinnàre , vrb Definizione
cambiare is sinnos (mescamente de is animales po dhos cunfúndhere, si funt furaos)
Traduzioni
Francese
modifier la marque du bétail pour tromper
Inglese
to falsify the signs
Spagnolo
cambiar la marca de las reses
Italiano
falsare i ségni
Tedesco
die Zeichen entstellen.
corsicànu , agt, nm Definizione
chi pertocat sa Córsica, chi o chie est de sa Córsica
Sinonimi e contrari
corsu
Traduzioni
Francese
corse,
de la Corse
Inglese
corsican
Spagnolo
corso
Italiano
còrso,
della Corsica
Tedesco
korsisch,
Korse.
costèra , nf: custera Definizione
logu longu meda totu in costa, totu comente andhant is montes o fintzes ororu de mare
Sinonimi e contrari
colta,
cugutada,
palinzu,
trempera
| ctr.
paris
Frasi
bandho che pastore in sas costeras in mesu a badhes umbrosas ◊ fuendi, si est firmau in d-una costeredha fàcias a soli ◊ resto annicadu pensendhe a su fogu chi nos brúsiat badhes e costeras ◊ sos moros, in atacos a sas costeras de mare, ant fatu a iscraos medas sardos
Terminologia scientifica
slg
Etimo
spn.
costera
Traduzioni
Francese
bord de la mer
Inglese
ridge,
coast
Spagnolo
costera
Italiano
costóne,
rivièra
Tedesco
Küstenstrich.