costerínu , agt Definizione chi est de costera, de logu in costa; de Sa Costera Sinonimi e contrari costeri / costeraju 2. custos sunt boes de ratza costerina Etimo srd. Traduzioni Francese de la côte, riverain Inglese coastal Spagnolo ribereño Italiano rivierasco Tedesco Küsten…

cotogliàna , nf: cotoliana Definizione fémina àbbile chi a pagamentu andhat a is domos angenas a fàere sa cota de su pane po is àteros Sinonimi e contrari cochidora Frasi sa cotogliana giuchet sa funnedha totu impodhinata Terminologia scientifica prf Etimo srd. Traduzioni Francese femme experte dans la cuisson du pain Inglese woman skillful in cooking bread Spagnolo mujer que sabe cocer el pan Italiano dònna espèrta nella cottura del pane Tedesco geschickte Bäckerin.

cracasciài , vrb: cracaxai 1 Definizione su crochidare o crocolare chi faet sa màdria angiada candho si acostit ccn. a is prochedhos (ma si narat fintzes de porcu bastat chi siat candho crócolat papandho o tzatzau, e si narat de sa pudha puru) Sinonimi e contrari crochidare / calcarare 2. intè, intè sa pudha cracascendu: si bit ca at fatu s'ou! Terminologia scientifica bga Etimo srd. Traduzioni Francese grogner (en parlant de la truie) Inglese to grunt Spagnolo gruñir Italiano grugnire della scròfa Tedesco grunzen.

cragarístas , nf pl Definizione braba o sutabbraba de caboni, genia de nàcaras chi portant pudhas e pudhos asuta de sa conca Sinonimi e contrari gangalustas Terminologia scientifica crn Traduzioni Francese barbillons de la poule Inglese wattles Spagnolo barbas Italiano bargigli delle galline Tedesco Lappen des Hahnes.

crinèra , nf Definizione sa parte de ananti de un'istedhu coudu, sa punta Etimo itl. criniera Traduzioni Francese chevelure de la comète Inglese coma (of a comet) Spagnolo cabellera Italiano chiòma di cométa Tedesco Koma.

cúbe , avb: acue, cue, cuche, cughe, cui Definizione logu acanta a chie est ascurtandho (e in cantu no est su logu ue si agatat chie est foedhandho podet èssere prus o prus pagu atesu, fintzes meda): a bortas inditat tempus puru; nau in cobertantza, logu atesu meda; dhu narant fintzes in su sensu de cussu, in cussa cosa Sinonimi e contrari icui, indhenela, inèlondhe, inguna, inincuni | ctr. innoce Modi di dire csn: cue cue est!… = gi est a pinnigu!…, a próliu est!…, che est atesu meda; cue ses?, cue sezis? = genia de saludu candu passendi si atóbiat genti firma; cherreresiche cue, cuche = èssere (sa chistione chi l'ant chircadu, a unu) própiu sa chi si cheret Frasi frimma cue! ◊ dae cue no ti moas! ◊ est longu cantu e da'inoghe a cue ◊ custa cosa est de cue ◊ cue no bi semus nois: bi sezis bois! ◊ cue sezis? ◊ si fachet in cuche comente at fatu inoche, ant a istare meda a lu bocare fora!… 2. dae cue a carchi die, a pacas dies ◊ dae cue a unu pacu ant picau e sunt fughios 3. tantu za est cue, a bi andhare a pè a cussu logu!…◊ cue cue est, a ch’essire in América!… 4. s'ajaju a su pitzinnu lu cheriat carbonarju e issu si nche cheriat in cuche! ◊ in cue mi cheria, deo, a mi chircare cosas gai! 5. totu cue si cheriat su dannu, pro una segadedha in sa manu!…◊ totu cue, est, su dannu, pro unu rampighedhu segadu!… Etimo ltn. eccu(m) + huc Traduzioni Francese Inglese there Spagnolo allí, ahí Italiano Tedesco da.

cucuruvichídu , nm Definizione orrúmbulu chi si faet cun totu sa carena ponendho su cúcuru in terra, faendho su corpus agiummai a lómboru, e giaendho un'ispinta cun is peis a che furriare Sinonimi e contrari cardugúcuru, concurumbedhu, cucurifitu, cucuriscàrgiu, furriagallu, trodhulone Etimo srd. Traduzioni Francese la tête la première (adv.) Inglese headfirst Spagnolo cabeza abajo Italiano capofitto Tedesco kopfüber.

cudhàe , avb: acudhae, cudhai, cudhane, cudhani, cudhei, cudheni, cudhenis, gudhani Definizione in cudhu logu, in cudhu tretu, logu atesu siat de chie foedhat e siat de chie est iscurtandho Sinonimi e contrari cudhàeche, cudhàniche, cudhoru | ctr. innoce Frasi cussu no ch'est ne inoghe e ne in cudhae ◊ dhoi at una domu in cudhani ◊ girandhe inoghe, girandhe in cudhane, ah cantu noto manna sa distàntzia de chie at totu e chie mancu at pane! (S.Angioy)◊ chie est bivenno innoge e chie in cudheni ◊ su pipiu est naschindhe in cudheni ◊ Pitichirinu si nche intrat a cudhenis, a sa domo ◊ parènnemi de no èssere securu in cudhai mi nche fipo annatu a un'àteru locu ◊ noso si poneus cudhei ca issos non si bient Etimo ltn. eccu(m) + illàc Traduzioni Francese , là-bas Inglese there Spagnolo allá, allí Italiano , colà Tedesco dort.

debrèsse, debrèssi , avb: diabressi, drabessi Definizione coitandho, chentza pèrdere tempus Sinonimi e contrari allestru, impresse / cdh. dipressa | ctr. abbellu Frasi si fiat dépiu firmai diabressi, fadiau ca no fiat faina po issu ◊ fetzat debressi! Etimo srd. Traduzioni Francese vite, à la hâte Inglese in a hurry, soon Spagnolo de prisa Italiano in frétta, prèsto Tedesco schnell.

dedí, dedía , nm, avb: dedie, didie Definizione de die, su dedie, su die: de sa die, sa parte chi est lughe / avb.: a dedie; a lugh'e dedie = a dedie Frasi su dedie drommit e su denote istat zirendhe ◊ su chi si naru in s'iscuriu naraidhu a dedia! ◊ su sole est a dedie 2. sa títula a didie zirat in s'àghera e in sos ribos ◊ male a didie e pejus a denote semus continu in irgherramatzina ◊ cussu si fait a su dedí Traduzioni Francese pendant la journée Inglese by day Spagnolo de día Italiano di giórno Tedesco bei Tag.

dha , prn: la Definizione (pl. dhas) prn. fémina de 3ˆ persona po gente e po cosa, fintzes chistione o cosa no tanti precisa, umperau agiummai solu a cumplementu ogetu: issa/issas, cussa/cussas, a issa/issas, a cussa/cussas; faet a dhu pònnere siat innanti e istacau de su verbu, e siat apustis de su vrb. e deosi méngius iscritu atacau cun su vrb., enclíticu, fintzes cun àteru elementu enclíticu etotu); benit umperau fintzes po afortimentu de su chi si narat, chentza dhu pònnere po unu númene precisu (ma impare a su prn. si postu in mesu tra su verbu e dha: in custu manígiu dhi currespondhet un'àtera cosa deosi, sia e, segundhu, mia, tia e sila, tila, mila) Frasi totu custa gente inue dha poneus? ◊ si dha biu, dha chistionu dèu a sorri tua ◊ castiadha cussa cosa chi est in su fogu, no si abbruxit! ◊ immoi dha circu in telèfonu, a tzia mia ◊ s'abbiléntzia chi Deus dhi iat donau dha poniat a s'iscabbulli cosa de papai ◊ est pedinne de dha lassare ◊ custa cosa, giaendhosidha seis?◊ sissi, seus donendusidha!◊ ci andhas a Pirodedhu, faimmidha un’imposta! ◊ ci dhi as giau peràula de pobidha, ti dhu pogno in precetu: leadidha! ◊ seo mandhandhedi duas paginedhas ca no isco si totus dhas teneis 2. lampu dha calit, arratza de fémina barrosa chi est, cussa! 3. a bortas is bècius camminant apogendusidha a unu matzocu ◊ giòvunus medas funt droghendusidha e aici ant a tenni dificultadis prus mannas puru! ◊ s'assessore Listrone fut ridinnesidha ◊ lah, chi dha sighis aici, custa matzoca ti dha calu in conca! 5. Etimo ltn. illa(m) Traduzioni Francese la Inglese her (prn.) Spagnolo la Italiano la (prn.) Tedesco sie.

diciósu , agt, nm: ditzosu Definizione chi o chie tenet dícia, fortuna, bona sorte Sinonimi e contrari addiciadu, additzosau, afoltunadu, assortadu, contentu, fadosu, iscofadu | ctr.   deldiciadu, disdiciosu, ifoltunadu Frasi sa ditzosa sorte nos diat in paradisu! ◊ ditzosu a chie ti at a incapare! ◊ de sas intragnas diciosas naschet su bellu fiore ◊ diciosu de chini tenit mulleri, e no coment'e dèu chi seu sorteri! Etimo spn. Traduzioni Francese heureux, qui a de la chance Inglese happy, lucky Spagnolo feliz, dichoso Italiano felice, fortunato Tedesco glücklich.

disigàre , vrb Definizione bènnere a malu puntu de is dispraxeres, de s'afrigimentu, agummai coment'e consumàresi de sa tisichéntzia Sinonimi e contrari indisicare, indisichire Etimo srd. Traduzioni Francese se consumer de douleur, avoir de la peine Inglese to grow sad, to pine away Spagnolo debilitarse por el dolor Italiano intristire, consumarsi per dolóre Tedesco sich verzeheren.

dogàre , vrb Definizione fàere sa doa; apartare o tròchere a una bandha, apartàresi in su sensu de essire a bandhidare; bogare, leare de dossu cosa bestia Sinonimi e contrari addoae / bogare, essire, frànghere / caciare 2. dògadi a intro de su pinnetu! ◊ oh raju, custas bacas sàrtiant su muru e benint chin nois: a ube nos dogamus?! ◊ mi dia cherrer dogare allargu, ma comente l'apo a pòdere fàchere?! ◊ candho lu tocat si ndhe dogat innedha tremèndhesi che canna ◊ dogachela, cussa cosa, ca no mi serbit! 3. a su puntu chi semus, abbarrare in domo o a mi dogare est su matessi: sa zustíssia mi chircat 4. s'ischitzinavat pro si che dogare su nive dae supra ◊ si at dogau sa tzinta ◊ sa poesia ti ndhe dogat sa pena dae su coro ◊ sa dotrina de ogn'idea mala doganne ch'est s'acisu a sos beranos! (P.Pittalis) Etimo srd. Traduzioni Francese prendre la fuite Inglese to sidestep, to go into hiding Spagnolo apartarse, huir, eliminar Italiano scansarsi, darsi alla latitanza, eliminare Tedesco ausweichen, flüchtig werden.

fadhísa , nf: fadhixa Definizione chinisu, cussu budhiu asuta de sa braxa; su fogu etotu Sinonimi e contrari cardufari, fairivàiri Frasi si sa Sardigna sighit a bruxare goi no at a passare annos meda chi s'at a reduire a un'ísula de fadhixa ◊ coghiat sa cótzula in sa fadhixa Etimo ltn. *falliva Traduzioni Francese cendre sous la braise Inglese hot ash Spagnolo ceniza caliente debajo de las brasas Italiano cinìgia Tedesco Glutasche.

fadhòni , nm Definizione su pigiolu de su pibione istrecau comente s'imbuidat budhindho postu in cobedina: su fodhe de su pibione Sinonimi e contrari bodhone, fodhocu, fodhone* Terminologia scientifica rbr Traduzioni Francese pelure de la grume Inglese grape-skin Spagnolo hollejo Italiano fiòcine Tedesco Weintraubenschale.

fadósu , agt Definizione chi tenet fadu, sorte, fortuna; a logos fintzes àbbile, trassosu, malu Sinonimi e contrari addiciadu, afoltunadu, assortadu, auradu, diciosu, iscofadu / furone | ctr. ifoltunadu Frasi ca ndhe teniat ódiu, si ficheit in conca s'idea de l'apostare a fusile e de fagher sa festa a su fadosu (Prantaferru)◊ chi siat líbberu de dogni male e fadosu! 2. tanti fusti fadosu, cudha dí, ligendi sa litra!…◊ arroba su tempus chi dhui fua dèu no nd’iat mancau ni de su schivu e ni de su fadosu Etimo srd. Traduzioni Francese qui a de la chance Inglese lucky Spagnolo afortunado, dichoso Italiano fortunato Tedesco glücklich.

faedhàre , vrb, nm: favedhare, foedhae, foedhai, foedhare, fuedhai, fuedhari Definizione tènnere sa capacidade de nàrrere, manigiare una limba a boghe po nàrrere calecuna cosa mescamente s'unu cun s'àteru; nau de cosa bella meda, chi est ispantosa, faet meravíglia / faedhu su chi ti apo nau! = fàghelu su chi ti apo nadu! Sinonimi e contrari allecare, arragionare, chistionai, cuntrastare, nàrrere / faedhonzu, limbàgiu | ctr. ammudai 1, cagliare, citire Modi di dire csn: faedhàresi cun unu = saludàresi; no si faedhare cun ccn. = èssere a primma; faedharesindhe, de una cosa = fuedhai de ccn. chistioni, cun ccn., chistionaisí; fuedhai a iscarada = faedhare chentza rispetu; faedhare a unu = chistionaidhu circhendi de dhu cumbínciri, pedendidhi ccn. cosa; faedhare cun d-unu, cun ccn. = istai a chistionu s'unu cun s'àteru; faedhare a unu, una cosa = circai a unu, circai una cosa, aperaulare, itl. prenotare; faedhare male, bene = fuedhai, arrispúndiri a fuedhus malus, nàrriri mali, fuedhai cun arrispetu, cun tinu, isciri chistionai; faedhare in suspu = fuedhai in cobertantza, de cumprèndiri isceti chini iscít sa chistioni, imperendi unu fuedhu pro un'àteru; faedhare a limba lada = fuedhai sentza de nàrriri bèni is fuedhus, acomenti fait s'imbriagu o chini est perdendi is sensus; fuedhai a iscusi = faedhare a s'iscúsia, abbellu, chi azummai mancu s'intendhet si no parendhe s'origra acurtzu; faedhare candho píssiat sa pudha = mai; faedhare a dortu e a rugadis = fuedhai a brétiu, sentza de critériu, sentza de arrexonai Frasi no ti foedho de sos primos annos, candho fia pastoredhu ◊ faedhet donzunu comente ischit, in logu nostru che in aterue ◊ de is figuras chi pintas si nd'eus a fuedhai ◊ apo a essire a foedhare, a nàrrere "Ite bella criatura: ditzosu a chie l'at a incapare!"◊ su mastru nos proibbeit de faedhare sa limba nostra ◊ de cantu est birgonzosu mancu faedhat: si parat mudu, petzi ti abbàidat ◊ Giuanni Batista at foedhau no cun sa boxi isceti ma cun su sànguini suu! 2. portu unu giogu ch'istat fuedhendi! ◊ càstia ita cosa bella: parit ca fuedhat! ◊ mamma fariat is cocòis pintaus a sarreta cun símbula de trigu: pariat ca fuedhànt! 3. iant incumentzau a chistionai in fuedharis istràngius ◊ no si cumprendiat de aundi funta ni de su bestiri e ni de su fuedhari ◊ sa língua de mamma est unu fuedhai de su coru chi intrat ne is venas e àrtziat s'ànima a celu! 4. cheret faedhadu a calicunu si nos podiat azuare ◊ si as bisonzu de lu faedhare no istes a ora a ora ◊ cheret faedhadu unu tratore pro nos arare cussa terra ◊ ndhe depo batire sos durches chi aia faedhadu dae gianteris 5. cun cussos no nos faedhamus ca semus in malas ◊ za sunt parentes, e custrintos puru, ma no si faedhant! ◊ si sunt agatados a costazu apare in crésia e si sunt faedhados 6. si li faedhas male si annicat ◊ de isse ndhe faedhant bene totugantos ◊ innantis ndhe faedhat male, de sa zente, e posca lis faghet su bellu in cara Cognomi e Proverbi prb: su fuedhai meda fait sa dí pitia ◊ de su tantu faedhare ndhe sutzedint sos errores ◊ limba chi no faedhat a corcorija si faghet Etimo ltn. fabellare Traduzioni Francese parler, adresser la parole Inglese to speak Spagnolo hablar Italiano parlare, dialogare, rivòlgere la paròla a qlc Tedesco anreden (a, cun = Akk.), sprechen (cun = mit + Dat.), zusprechen.

fairivàiri , nm: farivàiri, farivari, frarivrari Definizione chinisu biu e giai orrúbiu de cantu est budhiu meda asuta de sa braxa, tanti ca faet a dhue còere cosa (patata, castàngia, ou) Sinonimi e contrari calduchinu, cardufari, fadhisa Frasi cust'ou at a èssi prus saboriu si dhu fia tebidebi in su fairivàiri? ◊ s'istrumpat in s'arena finivini che pisita in su farivari ◊ allorigados in su farivari, mesa bentre tizirint in caentu… Etimo ltn. flagrare Traduzioni Francese cendre sous la braise Inglese hot ash Spagnolo ceniza caliente debajo de las brasas Italiano cinìgia Tedesco Glutasche.

fanàle , nm Definizione genia de aparíciu cofudu fatu coment'e isprigu, cun lampadina, po che iscúdere sa lughe atesu, pruschetotu su chi ponent a is màchinas; nau in cobertantza, ogu Sinonimi e contrari lampione, lantione 2. sos ojos sunt duos fanales e sunt sas lughes pro abbaidare (Piras) Cognomi e Proverbi smb: Fanale, Fanais Traduzioni Francese feu de la voiture, phare Inglese light Spagnolo farol Italiano fanale Tedesco Licht, Scheinwerfer.

«« Cerca di nuovo