paltinàre , vrb: pastinare, pastinzare Definizione prantare una bíngia noa; prantare, pesare matas; semenare; in cobertantza, istare a tropu in d-unu logu, istare che prantaos, arraighinaos / p. fàulas = bogai fogu a ccn., pònniri in giru cosas chi no funt, falsidadis contr'a unu Frasi at pastinadu sa binza a bide americana ◊ in s'oru de sa domo bi at pastinadu unu fundhu de bide 2. sos de sos partidos fuint abbarrados pastinados a custa proposta: aiant nadu ca nono, ca no fuit zustu a che chirrare cussos amigos e cumpanzos 3. apo pastinadu aligalza ◊ apo pastinadu unu fiore cun sas raighinas ◊ melone sedulesu pàltino in mesu ’e rena… ◊ unu padr'e cunventu est paltinendhe olia… 4. si ch'est pastinau in su cilleri e no ghirat prus! Cognomi e Proverbi prb: chie at dinare pastinzat binza in sa codina Etimo ltn. pastinare Traduzioni Francese planter la vigne Inglese to plant a vineyard Spagnolo plantar la viña Italiano impiantare la vigna Tedesco einen Weinberg anlegen.

panevrèsa , nm Definizione pane carasau, pan'e cici, genia de pane finedhedhu, longu o tundhu (fintzes addopiau), fresau e assau, tzacarrosu (si no est isciustu) Terminologia scientifica mng Etimo srd. Traduzioni Francese pain typique de la Sardaigne très mince biscuité Inglese typical bread from sardinia Spagnolo pan típico de Cerdeña Italiano pane tìpico sardo a sfòglia sottilissima biscottata Tedesco eine Art sardischen Brotes.

passionèra , nf Definizione genia de frore chi faet a cannàile longu e bogat unu frore asulu o sambíngiu Frasi sa passionera est ingespiada de su asulu de su celu Terminologia scientifica fr, passiflora coerulea Etimo ctl. passionera Traduzioni Francese fleur de la passion Inglese passionflower Spagnolo flor de la pasión Italiano passiflòra, fiór di passióne Tedesco himmelblaue Passionsblume.

peúnca , nf, nm: peuncu, piucu, piuncu Definizione de is mígias, sa parte chi bestit su pei: dhu narant fintzes po mígia etotu (ma curtza) Modi di dire csn: mòrrere a peuncu = mòrrere de maladia longa; èssere a peuncu = iscrutzu, fintzas pòbiru meda; bocàrenne piuncos de ccn. cosa = fàghere atzola, àerendhe profetu, arrènnesciri; no si ne bidet piuncu = mancu arrastu Frasi fachiat piuncos de lana a bèndhere ◊ fint iscurtos e in piuncos ◊ ti apo imbolicau sos pedes chin piuncos ◊ fit chin sas iscarpas tapuledhadas e sos piuncos istampaos 2. de s'istrantza mancu piuncu si ne vidiat Terminologia scientifica bst Etimo ctl. peuc Traduzioni Francese pied de la chaussette Inglese stocking-sole Spagnolo pie Italiano pedule Tedesco Strumpfsohle.

píchidu , agt: pícidu, pídicu, pídigu, píghidu, pígidu, píjidu, píxidu Definizione niedhu che pighe, niedhu meda, bene, parívile, e fintzes lúghidu (e po cussu a bortas nau cun significau de bonu, imbénnidu, cotu, nau de colore càrrigu)/ niedhu píghidu (nau de unu po su tzacu) = arrennegau meda Sinonimi e contrari pighidosu, píghinu, pigorinu Frasi tota píghida est s'aera ◊ sa cusséntzia nostra càmbiat a s'imbesse: prus est píchida e prus sos pilos sunt biancos ◊ nues píghidas ant iscorvuladu bírridos de abba ◊ sont cambiandhe intinu cudhos píghidos pilos issipios 2. comente at próidu, sas àrbures zughent sa foza bella píghida Etimo ltn. *picidus Traduzioni Francese noir comme de la poix Inglese piceus Spagnolo píceo Italiano pìceo Tedesco pechig.

píchiu , nm Definizione sonu o cropu, tzochedhu a sa genna po si giare a intèndhere pedindho de intrare a una domo, o de apèrrere; fintzes genia de tocu de campana: po tocare sa missa bàscia si fadiat a p. (din, din, din); in cobertantza, pistighíngiu, pentzamentu Sinonimi e contrari tzocu / arraolu, pensamentu Frasi in su portali, totu tremi tremi aferrat s'anella e donat unu pichiedhu ◊ lah, cussu est su píchiu de su posteri! ◊ ti apu connotu a su píchiu 3. custa borta giutzo unu bellu píchiu in conca! Traduzioni Francese action de frapper à la porte Inglese knock Spagnolo golpe dado al llamar a la puerta Italiano bussata Tedesco Anklopfen.

pilicàrju , nm: piligraxu Definizione unu de is tantos númenes in cobertantza po nàrrere sa natura de sa fémina; a logos est fintzes su parapunta niedhu Sinonimi e contrari brodho, budhudhu, cunnu, pillitu, piricochedhu, porposeo Etimo srd. Traduzioni Francese sexe de la femme Inglese cunt Spagnolo coño Italiano fica Tedesco Feige, Fotze.

pirmàre , vrb: aprimmare, primai, primare, primmai, primmare Definizione essire a primma, su pigare coment'e un'ofesa grave una diferéntzia o iscórriu, ma fintzes fàere ofèndhere e pigare dispraxere; nau de sa die, de is àrias, intrullare, ammontare s'aera de nues Sinonimi e contrari abbrodhiare, abruncudhiri, acasidhare, annicare, annozare, atrafudhai, ingromorare, pudhare 1, ufredhare Frasi proite ti ses pirmatu chin isse? ◊ proite l'as primmadu? ◊ is duas sorres si furint primadas e no dh’iant giau mancu una manu de agiudu 2. sa die si est primmendhe, so bidindhe nues carrarzendhe s'aera Etimo srd. Traduzioni Francese faire la moue, bouder Inglese to sulk Spagnolo enfurruñarse Italiano imbronciare Tedesco schmollen.

pititéri , agt Definizione nau de ccn., chi cricat is pititos, chi punnat a papare is cosas prus saborias Sinonimi e contrari allicantzadu, assorjoladu, pipiteri, pititarzu Frasi fit azicu crétiu e pititeri e no manicabat mai de su chi manicabant sos àteros Etimo srd. Traduzioni Francese qui aime la cuisine soignée Inglese tasteful (eater) Spagnolo gourmet, exigente en la comida Italiano ricercato nel mangiare Tedesco gewählt essen.

pizólu 1 , nm Definizione fossighedhu chi si faet in calecuna cosa (es. tidale, bardúfola) Sinonimi e contrari ciarolu, cocone 1, fítulu, isgabbu, majodha Traduzioni Francese marque (de la variole) Inglese cowherd of the maremma Spagnolo agujerito Italiano bùttero Tedesco Pockennarbe.

prammarítza, prammarítzia , nf Definizione su fedu minudu o trotischedhu (upm) de sa canina, ma fintzes sa canina manna bona de pòdere papare (cantu una manu) Sinonimi e contrari cania 1 Frasi cussus candu benint a pigai pisci circant sempri prammarítzia 2. sa cania… candu est matuca cantu sa manu dhi naraus prammaritza e candu est prus piticu dhi naraus caniotu Terminologia scientifica psc Traduzioni Francese alevin de la daurade Inglese gilthead bream alevin Spagnolo alevín de dorada Italiano avannòtto dell'orata Tedesco Fischbrut der Goldbrasse.

pudhérigas , nf pl Definizione casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu Sinonimi e contrari càricas, chichiridhas, pudhedras Traduzioni Francese taches rouges de la peau à cause de la chaleur Inglese caloric spot Spagnolo cloasma producido por el calor Italiano cloasma calòrico Tedesco Leberfleck (wegen der Feuerhitze).

pudhínu , agt Definizione de pudhu, de pudha; nau de gente, chi istat sèmpere in domo Sinonimi e contrari domaresu, casandrinu Modi di dire csn: andhare o cúrrere a p. = acudire che pudhas, andhare ifatu comente faghent sas pudhas addaghi las cramant a lis betare cosa; nàrrere a p. = a tantas bias, coment'e cramendhe pudhas, coment'e pudhas cantendhe; ingullire a p. = che a sas pudhas, intreu, chentza mastigare Frasi préigu, piugu pudhinu, erba pudhina 2. su guvernu italianu a inoghe at mandhadu bator frillos de ministros cun fàulas repitidas a pudhinu annos e annos Cognomi e Proverbi smb: Puddinu Etimo srd. Traduzioni Francese de la volaille Inglese fowl Spagnolo de las aves de corral Italiano pollino Tedesco Hühner, Huhn.

refaciài, refaciàre , vrb: arrefaciare, refatzare, rifatzare, rinfaciai, rinfaciare Definizione nàrrere in cara a unu su male chi at fatu, betare in face una cosa a unu coment'e brigandhodhu, giaendhodhi curpas Sinonimi e contrari acarai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare, sfacidhai, sfacidhiri Frasi zughiat un'incristada coment'e unu chi teniat cosa meda de li rifatzare ◊ semus fradile e sorrastra: pro chi sies póveru, si cojuamus, a su nessi no amus de nos rifaciare sas ratzas Traduzioni Francese reprocher, jeter à la figure (fam.) Inglese to throwin s.o.'s face (sthg.) Spagnolo reprochar, echar en cara Italiano rinfacciare Tedesco vorhalten.

rumbicàre , vrb Definizione arrespòndhere, in su chistionu, a su chi narat unu, ma mescamente refatzare calecuna cosa, arregodare a unu coment'e a briga, a impróveru (ca no ndhe at fatu contu), su bene chi dhi ant fatu Sinonimi e contrari afrontai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare Frasi s'àteru in lestresa rumbichesit a totu su chi s'ómine li nesit Etimo itl. rimbeccare Traduzioni Francese jeter à la figure (fam.) Inglese to fling in s.o. face Spagnolo reprochar, echar en cara Italiano rinfacciare Tedesco vorhalten.

rundài , vrb: arrundai, orrundai, rundhare, runnare Definizione essire, andhare a rundha, andhare peri su logu; istare in giru chentza impreu Sinonimi e contrari bagamundai, barrantzellare, cilindronare, faghinerare, inghirintinare, meriolare, zirare Frasi so rundhendhe tota chida pro no istare sa zente chensciosa 2. ite bi sezis rundhendhe in cue, ca no cheret su mere a bi colare?! ◊ rundhabat in sas tancas a die e a note ◊ sas feras istant rundhendhe in su buscu 3. petzi ses bonu a rundhare introidha chentza contu e chentza cabu! ◊ una note fit rundhendhe in tzitade Etimo spn. rondar Traduzioni Francese faire la ronde Inglese to do the rounds Spagnolo rondar Italiano far la rónda Tedesco die Runde machen.

ruspièdha , nf Definizione saliedha chi essit in buca candho si pentzat a calecuna cosa de papare licàngia, chi praghet Etimo srd. Traduzioni Francese eau à la bouche Inglese mouth water Spagnolo boca agua (hacérsele la) Italiano acquolina Tedesco Wasser das im Mund läuft (Appetit).

sa , art, prn: cià, tza Definizione artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene fémina sing. (sa barra, sa corte, sa domu, sa fémina, sa gana, sa lepa, sa mama, sa nue, sa panatera, sa pipia, sa sorri, sa téula), andhat sèmpere bene apostrofau cun númenes chi cumènciant cun vocale (s'ànima, s'arte, s'eréntzia, s'intrada, s'ispina, s'olia, s'ortalíssia, s'umbra): si ponet sèmpere cun númenes upm. (es. sa folla, sa méndhula, sa nuxedha, s'olia, sa musca) e candho inditant su paru, s'arratza, totu sa genia (es. sa craba = totu is crabas, su paru cràbinu, sa fémina = totu is féminas, su paru fémina); che a totu is artículos est pronúmene puru (cun significau de cudha, sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare); cun prep.: a, cun, de, in, pro sa (in srd. no faet mai “articolata”!); su pl. sas, is, as / a/c.: cun númene de parentela inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona-sugetu de sa fràsia (es. Antoni est bénnidu cun sa muzere; sa muzere est essida a cumandhu = cale muzere? cussa de s'ómine chi seus naendho / in sa de... = anch'e ..., a che… (sèmpere gente); sa ’irgonza!… = ita brigúngia! Frasi sa die de sa Sardinna ◊ sa domu de sa mama ◊ o sa tzia!, o sa meri! 2. sa chi mi piaghet mi chírrio ◊ mi pigu sa chi istimu dèu, a mulleri ◊ piga sa chi boles 3. sa pudha mia criat in sa de compare ◊ a sa de su conaju bi andhaiat àtera zente ◊ unu de sos chimbe fradighedhos andheit a sa de babbu e lu pregunteit, ma babbu lu giagareit nèndheli a si ndhe torrare a sa de nois 4. Antoni fit cun sa muzere ◊ su pipiu est cun sa mama Etimo ltn. ipsa Traduzioni Francese la, celle Inglese the, that Spagnolo la Italiano la, quélla Tedesco die, jene.

salibèdhas , nf pl Definizione salias longas, sa salia chi essit pentzandho o castiandho cosas bonas de papare Traduzioni Francese eau à la bouche Inglese mouth water Spagnolo saliva, agua Italiano acquolina (in bócca) Tedesco Speichel im Mund zusammenlaufen) (Wasser).

scaràda , nf: iscarada*, scarara Definizione genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu; genia de trebballu chi si faet in pischera (si càmbiant noas totu is cannitzadas o prantas) Modi di dire csn: pigai o donai faina, comparai, bèndiri a s.; fuedhai a s. = faedhare chentza rispetu, chentza birgonza; a s. = (puru) unu ifatu de s'àteru, a meda, a cótimu, a trivas Frasi no ti mortificas pighendi scaradas, pagus giorronadas fais a su mesi ◊ messànt a scarada, po si fai onori ◊ dhoi at genti istenteriada chi est a scarada fendi tontesas ◊ anguidha a scarada!… a scarada anguidha bella!… 2. de sa classi mia ndi tengu unu cun su bràciu bogau, unu cun su brúciu segau, una cun sa manu pista… a scarada! 3. e it'est cussa scarara de "gruppi folk"?! Traduzioni Francese travail à la pièce (aux pièces) Inglese job contract Spagnolo destajo Italiano còttimo Tedesco Akkord, Akkordarbeit.

«« Cerca di nuovo