derdícia , nf, nm: desdícia,
dirditza,
disdícia,
disdíciu,
disdíscia,
disditza Definitzione
su tènnere dannos, su andhare male is cosas chentza ndhe àere neghe
Sinònimos e contràrios
digràtzia,
malafada
| ctr.
dícia,
diciosia
Frases
pro malasorte e derdícia at bénnidu a fama unu poeta ◊ mai mi est saltiadu intro 'e sa mente de pregare disdícia o mala fada (Prantaferru)◊ daghi su sole iscumparit piús trista mi aparit sa disdícia infatu a mie ◊ bi at disdícia niedha subra de sas cussorzas nostras! ◊ no dh'interessant ne is prexus ne is dolus, ne sa sorti ne su disdíciu ◊ ite disdícia sa mia!…
Ètimu
spn.
Tradutziones
Frantzesu
malheur
Ingresu
misfortune
Ispagnolu
desdicha
Italianu
disgràzia,
disavventura
Tedescu
Ungelegenheit.
digràtzia , nf: dilgràscia,
dilgrassa,
dirgràssia,
disgràscia,
disgràssia,
disgràtzia Definitzione
dannu mannu; cosa mancari no grave meda ma cunsiderada dannu; persona pagu crabbada
Sinònimos e contràrios
derdícia,
destrossa,
malafada
/
cdh. disciarra
| ctr.
foltuna
Frases
e ite, crachi digràtzia at sutzédiu? ◊ deo so tzegu de sa belosia: no isco si est fortuna o dilgràscia ◊ su sole si che est frantu a crista bàscia: in s'aera abbudhada e tempestosa si respirat s'alenu de sa dilgràscia
Tradutziones
Frantzesu
malheur
Ingresu
disgrace
Ispagnolu
desgracia,
desdicha
Italianu
disgràzia
Tedescu
Schicksalschlag,
Übel,
unmöglicher Mensch.
disaèra, disaéru , nf Definitzione
dannu mannu, male, bregúngia
Sinònimos e contràrios
desàire,
digràtzia
Frases
siscuru, si li lompet a bentre li faghet disaera! ◊ solu duos si ndhe at sarbau dae cussu disaeru
2.
ti at fatu su giardinu a disaera
Tradutziones
Frantzesu
malheur,
affront
Ingresu
disfavour,
insult
Ispagnolu
desaire
Italianu
disgràzia,
affrónto
Tedescu
Schicksalsschlag,
Schimpf.
disagúra , nf: disaura Definitzione
dannu o male mannu / fàghere una cosa pro d. = chentza de dh'èssiri bófia
Sinònimos e contràrios
dannu,
dibbarda,
difortuna,
digràtzia,
isagura,
malaura
| ctr.
foltuna
Frases
tanta disaura lutos che giughiat a dogni ala (A.Dettori)◊ ite disaura: mi ndhe at bogadu sa dente sana! ◊ cussu puzone de sa disaura mi cheriat ispínghere prus a s'isventura (B.Mureddu)◊ naschire òrfanu est una disaura ◊ sa pessone chi no at grabbu cun sos fizos e cun sa muzere est disaura! ◊ mai torret cussa disaura de fàmine!
2.
mi ant dau un'ispinta pro disagura, chene lu chèrrere
Tradutziones
Frantzesu
malheur
Ingresu
disaster,
misfortune
Ispagnolu
desgracia
Italianu
sciagura,
sventura
Tedescu
Unglücksfall.
màbi , nm, avb: mai 1,
male,
mali,
màui Definitzione
totu su chi podet èssere unu dannu, o a dannu de ccn. o de calecuna cosa, totu su chi noghet o chi podet nòghere, o èssere contràriu a su chi cumbenit, a su chi andhat bene, a su chi est méngius, prus giustu o prus cumbeniosu; css. maladia; nau de sa manera, de no èssere de giudu, de no andhare in favore, de fàere istrobbu, de èssere contràriu a su giustu, a s'arrexone, de no torrare paris cun su chi iat a serbire
Sinònimos e contràrios
afeu,
dannu,
malu
/
dolore,
mabadia,
maligore
| ctr.
bonu
/
bene
Maneras de nàrrere
csn:
mali antigu = maladia chi durat a longas, mala a sanare; male chentza rimédiu = sentz'e sanamentu, chi no curat, chi no sanat (o, nadu de àteru, chi no si li podet fàghere nudha, o chi sighit); male chena connotu = chi sos dutores no l'ant ischidu connòschere; male coltoidu, abbuadu = chi no si ndi bit nudha, cuau, incubadu; male de s'isprene = malàghera; male frantzesu = itl. sifìlide; male malu (in cobertantza, "su bonu male")= crancu, male cubau, mali mandiadori, unu male grave meda; male de sa pedra, malebredosu = itl. calcolòsi; male de sa gioga = itl. fimosi; su mal'e su mucu = arresfriu, male de istare a mucu falendhe; male acudidu = maladia chi benit totinduna; male cundhidu = male de infetu, maladia apitzigadita; male fínicu = tisi, su chi leat mescamente a prummones; su mal'e su tundhu = infiammatzione a su fodhale, itl. retto-colite; male masculinu = dolore forte chi de sos runzones s'isterret a sos butones; mal'e su fogu = crancu a sa pedhe; mal'e Deus = sa morte chi benit desesi; su male de sas ungras = limiore, susuncheria; fiadu mortu de male = chi at tentu dannu mannu de ndhe mòrrere o de che lu dèpere agabbare; èssere prenu de chentu e unu male minudu (nadu de ccn.)= totu filedhos, totu trassas, mendheas; ndhe batit su male sicu = faghet ispetare tropu, fait pèrdiri tropu tempus; bideresindhe male (de una cosa)= àere unu resurtadu chi no piaghet, chi no est bonu, no est cumbeniosu; male fatu! (nadu de calesisiat cosa)= aici no si depit fai!, est dannu, neghe, male morale (nadu de cumportamentu); mali fatu, malis fatus = faturas, bruscerias, fatuzu; male chentza seru = male (fintzas pecu, físsiu) chi unu no si lu connoschet, chi lu tenet chentza si ndhe abbizare; truncai su mali = frimmare su male; mal'e…+ art. unu/una + fuedhu chi inditat tempus (die, ora) = meda; male de nudha!… = male mannu o meda (si est una cosa de importu), male de no pònnere in contu si est cosa de pagu importu; fatu male = fatu a coredhu, chentz'arte, comente faghet chie no bi est bonu a fàghere sa cosa (nadu de unu triballu o faina); mali postu = arrimadu in logu chentza bi pessare (diferente de "postu mali" = in manera irballada, chi no setzit bene, no istat frimmu e gai); faedhare male a ccn. = arrispúndiri a fuedhus malus; andhare male = èssiri incarrerau abbia de unu resurtau légiu; (nadu de una cosa) bènnere, andhare male a unu = èssere de no la poder fàghere, de istrobbare, de dare ifadu; male chi andhet, male male chi andhet… = pro andhare de sa peus manera, ponindhe puru de andhare de sa peus manera… ; pàrriri mali a unu de ccn. cosa = pàrrere dolu, coment'e proare su matessi sentidu chi proat s'àteru pro carchi cosa chi li dispiaghet, pro su male chi tocat a un'àteru: si no bi at àtere in mesu, ofèndheresi, learesila; pps + male = meda; a totu mal'andai = de sa peus manera; male! = (zenia de frastimu) arrori tengas!, arrori tengat!, itl. accidenti!; mancu male! = sinono fit male, dispiaghere, e gai; no mi tochet male, mi tochit mali si… = zenia de zuramentu
Frases
a pones mente a mie, chi deo no ti lu naro pro su male?! ◊ fortzis ti at fatu mai su èssi torrau incuadas cun su pentzamentu ◊ cun is cropus no ndi bogas nudha de cussu piciochedhu: est a fai su mai po peus ◊ sa peta morta de male la daent barata ◊ a Deus li dimandhamos de nos illibberare de totu sos males ◊ a tui ti coint is malis allenus ◊ si faghes cussa est male pro te! ◊ a inue, male pro me, as fatu sa partida?
2.
male chi no morzat e ne campet! ◊ it'est su male chi as, chi ses a boghes?! ◊ su male benit totu a unu corpu e a si ndhe andhare est a pagu a pagu ◊ mal'apat sa casta de aundi ses essiu! ◊ bi est su male e tocat a curare!
3.
male fatu a no currèzere sa criadura! ◊ custa cosa inoghe a costazu mi andhat male ◊ mi andat mali a dhoi passai ◊ si sighit cun custu sicore andhamus male! ◊ custu triballu est un'abbunzu: est fatu male! ◊ cussu bàrriu est andhendhe male: arrànzalu no che lu perdas! ◊ si no pones mente a babbu tou e mamma tua ti ndhe as a bídere male ◊ male male chi andhet, a sas deghe che semus in bidha ◊ it'est, cosa mali posta ses cichendi?◊ tui andas a trabballai? Mi tochit mali: piticu su mandroni!…
4.
mi ndhe paret male, siscuru, a lu bídere sufrindhe! ◊ a s'amigu tou ndhe li paret male si no li daes a ischire chi ses cojendhe ◊ no ti ndhe parzat male si ti naro sa veridade ◊ dhi at donau unu certu… nd'est partu mali a mimi puru in parti sua!
5.
su pitzinnu at sichiu a bochinare isprasumau male ◊ est arrennegadu male: no lu chirches, mancu, como! ◊ mi ndhe brincat unu dae un'àlvure e mi so assuconadu male ◊ at rispostu nechidau male
6.
mal'e un'ora ch'est tucadu su trenu!…◊ mal'e una die ch'est emigradu!…◊ mal'e una die est, custu contu!…
7.
su fogu fuidu at brusiadu sos laores: male de nudha!…◊ est pianghendhe ca cheret andhare a zogare: male de nudha!…(G.Ruju)
8.
male, no si lassat picare in giru dae nemos! ◊ male, mih, epuru ti est piàghidu su turrone!
9.
mancu mabi ca currúxinus de mobenti no àrtziant a celu! ◊ mancu male chi ses bénnidu, sinono fia solu ◊ mi tochet male cantu apo tocadu rellozu deo!
Sambenados e Provèrbios
prb:
male furiosu coitat a passare ◊ a contos male fatos si bi torrat ◊ su male no andhat mai solu
Ètimu
ltn.
male
Tradutziones
Frantzesu
mal,
malheur
Ingresu
badly,
evil
Ispagnolu
mal
Italianu
male,
violènza,
malaménte
Tedescu
Böse,
Übel,
Schaden,
Weh,
Schmerz,
Krankheit,
schlecht.
malafàda , nf: malavada Definitzione
malu fadu, sorte lègia, nau pruschetotu a frastimu
Sinònimos e contràrios
derdícia,
digràtzia
/
ttrs. maravada
| ctr.
dícia
Tradutziones
Frantzesu
malchance,
malheur,
déveine
Ingresu
bad luck
Ispagnolu
mala suerte,
desdicha
Italianu
sfortuna,
disdétta
Tedescu
Unglück.
malasagúra, malasaúra, malascigúra , nf: malassagúria,
malesagura,
malesaura,
malessagúria,
malisaura Definitzione
dannu o male chi si faet chentza dhu bòllere, po paga atentzione o pagu incuru / fàghere una cosa (dannu) de m. = pro dibbarda (ctr. abbidamente)
Sinònimos e contràrios
dibbarda,
digràtzia,
disagura,
malasorte,
malavadhia
/
disatentzione
Frases
sa broca l'apo segada ca mi est ruta de malesaura ◊ càstia custus piciochedhus cun su motorinu trucau: poi candu si arrogant sa conca est malascigura!…◊ custa poesia est revéntia gosi po malasagura ◊ pro ciascu mi l'as fatu o pro malesaura t'est costadu?
Tradutziones
Frantzesu
disgrace,
malheur,
malchance
Ingresu
mishap
Ispagnolu
desgracia
Italianu
disgràzia
Tedescu
Versehen.
sciàcu , nm: isciacu*,
sciagu 1 Definitzione
bolet nàrrere dannu mannu, male e, segundhu comente si narat, fintzes surra, o cantidade manna
Sinònimos e contràrios
desacatu,
destrossa,
fracassu
/
banzu 1,
istràssia
/
meda
Frases
megat de mi nci ampuai su sànguni a conca: oi fatzu cancunu sciacu! ◊ no est nudha ancora su sciacu: eis a biri cosas peus! ◊ gei dh'at fatu su sciacu a bociri a cudhu!…◊ is Americanus, su coranta tres, ghetendi bombas ant fatu unu sciacu mannu in Castedhu ◊ is sordaus, apustis de ai fatu sciagu in dónnia parti de sa citadi, nci atafant in crésia e forrogant in dónnia logu (J.Murgia)
2.
e chi si permitant, is piciochedhus mius, a fai machioris, ca binti su sciacu!
3.
unu sciacu mannu de cosa ◊ cussu guaràngiat mera, pigat unu sciacu mannu de dinai ◊ si podit isciri chini est chi nci at isdorrocau cussu sciacu mannu de àcua a mesu de arruga?
Tradutziones
Frantzesu
malheur,
désastre
Ingresu
violent shaking,
accident
Ispagnolu
desgracia
Italianu
disgràzia,
sconquasso
Tedescu
Unglück,
Zertrümmerung.