acabidàe, acabidài , vrb: acabidare,
acapidare,
acapitare,
acavidare,
cabidare Definitzione
pigare e pònnere cosa in istrégiu, arregòllere sa cosa in sensu de no ndhe perdimentare, de ndhe dh’arregòllere totu; cricare, aunire o fàere gente po un’apretu; si narat fintzes in su sensu de contivigiare
Sinònimos e contràrios
acoglire,
acollocare,
arragolli,
arremonire,
assantai,
assetiai,
bòdhere,
bodhire,
preulire,
tòdhere,
umprire
| ctr.
frundhire
Maneras de nàrrere
csn:
acabidai coràgiu = crobare ànimu; acapidare sa zorronada = faghere sa zoronada; acabidare s'ora = collire s'ora, impreare su tempus chentza ndhe perdimentare nudha
Frases
lu at bidu in mesu de s'arga e ndhe l'at acabidadu ◊ babbu tuu no iscít anche acabidai su dinai! ◊ no mi mascant sos vucones acapidaos in sa grassa! ◊ cussas fint informasciones acabidadas fatu de sos cuiles ◊ bi aiat unu acabidendhe nie ◊ apu ingortu una marra e duus sacus po nci acabidai sa cosa ◊ sa vida fut gherrada e totu voliat acavidau ◊ ajó a ndhe acabidare sa castanza!
2.
su chi ghiras tue est bene acapidau: no mi nche apo bentulau nudha! ◊ cussu pacu chi amos tentu l'amos totu vene acavidau ◊ mi piaghet a acapitare su tempus su prus chi poto candho torro a domo (A.M.Carta)
3.
s'istadu italianu si ammentat de sos Sardos candho nos devet acabidare pro sa leva! ◊ custos massones che sunt acapidandhe sos àteros! ◊ pessae de acapidare zente meda!
4.
onzi cuzone de terrinu fit bene acabidadu, in oros de piantas e de rocas ◊ su càrrigu depit èssi bèni acabidau, assinuncas s'isciàsciat totu ◊ adderetas sa binza e la preparas, la pulis in sas pinnas, tandho l'aras acapidàndhela chin s'illeononzu
Ètimu
ad *capitare
Tradutziones
Frantzesu
cueillir,
ramasser
Ingresu
to pick
Ispagnolu
recojer,
reclutar
Italianu
cògliere,
raccògliere,
reclutare
Tedescu
pflücken,
auflesen,
sammeln.
arrabassàre, arrabatàre , vrb: arrabatzare Definitzione
cricare e arregòllere de totu, agiummai coment'e faendho a mundhadura
Sinònimos e contràrios
ammuntonae,
arragolli
Frases
sunt cun martedhos, tenatzas, giaos, tàulas, totu su chi ant pótidu arrabatzare pro ndhe pesare su palcu ◊ s'àbbile arrabatzat porchedhos e anzones ◊ est arrabatzendhe peràulas e ditzos ◊ fala a bidha e arrabatza totu su chi podes ca inoghe tenimus fàmine!
Ètimu
ctl.
arrabassar
Tradutziones
Frantzesu
ramasser
Ingresu
to pick up
Ispagnolu
recoger
Italianu
raccògliere,
racimolare
Tedescu
zusammenkratzen.
arragòlli , vrb: arregògliri,
arregòllere,
arregolli,
arregòlliri,
arregòxere,
arregòxiri,
arrigolli,
recògliere* Definitzione
pigare sa cosa, mescamente de terra, e pònnere in istrégiu, in calecunu logu totu impare; arrecire (cosa, gente), pigare una cosa chi giaet àtere; segundhu comente si narat, buscare cropos / pps. arregortu
Sinònimos e contràrios
acabidae,
acoglire,
acurumai,
bòdhere,
bodhire,
tòdhere
| ctr.
fuliai,
iscavulai,
lassae
Frases
in custu tempus si arrigollit s'olia ◊ po arregòllere is frores mi at créfiu tempus meda
2.
cussas ànimas in pena arregolleidhas Bosu, arriceidhas in sa santa glória!
3.
piciochedhus, fei a bonus: labai ca arrigolleis!
Tradutziones
Frantzesu
ramasser
Ingresu
to pick up
Ispagnolu
recoger
Italianu
raccògliere
Tedescu
aufheben.
bodhíre, bodhíri , vrb: budhire Definitzione
arregòllere su frutu de sa mata, arregòllere cosa (fintzes abba) de terra (ma: bodhire dae terra = bodhire de sa mata abbarrandho prantaos in terra; collire dae terra = arregòllere sa cosa chi est in terra); arricire fintzes gente in domo; imparare a mente
Sinònimos e contràrios
acabidae,
acoglire,
arragolli,
avodhie,
bòdhere,
fodhire,
godhire,
tòdhere
/
umpire,
úmprere
/
imparai
/
imbestire 1
Maneras de nàrrere
csn:
bodhiri àcua = umprire abba; bodhiri soli = leare sole; bodhiri oru de una cosa = leare oru, ischire una cosa
Frases
bodhire ua, basolu, pumatas, moriscu, morisca, arantzu, issalada, rampos de cosa, frores ◊ in s'olivàriu dhoi at calincunu bodhendi olia
2.
is óminis nci essint a iscudi olia e is féminas a ndi dha bodhiri ◊ cussu fait arrutu s'arrogu e bodhiu ◊ bodheindi is cartas de sa mesa! ◊ est andau a bodhiri linna in su monti ◊ candho essiant dea crésia, is nonnos betaiant in terra unu púngiu de sodhos e is pipios curriant a chie ndhe podiat bodhire de prus
3.
si at bodhiu a totus che una famíglia ◊ torrat me in Cafàrnau, a su coru de tantis amigus chi dhu bodhint e dh'arricint che unu tesoru
4.
mi bastat a dh'intendi una borta, sa cantzoni, po ndi dha bodhiri ◊ chi ndi bodhint oru is carabbineris, dhus arrestant! ◊ su carru si fut isciasciau ca dh'iant lassau in foras a bodhiri soli e àcua
5.
su massau fut acostiandhosi a s'erriu po bodhiri abba
6.
chi no fait atentzioni ndi dhu bodhit calicuna màchina passendi!
Ètimu
ltn.
colligere
Tradutziones
Frantzesu
cueillir,
recueillir,
ramasser,
accueillir,
saisir
Ingresu
to pick up
Ispagnolu
recoger,
recolectar
Italianu
cògliere,
raccògliere
Tedescu
pflücken,
sammeln.
ingòllede, ingòllere, ingòlli , vrb: ingòlliri Definitzione
arregòllere (cosa) a istrégiu, gente a domo, arregòllere coment'e buscare calecunu dannu, una maladia, cropos, surra; fèrrere a unu iscudendho, tocandho o movendho àtera cosa comente podet capitare chentza dhu bòllere, rfl. fàere male (es. segada, pistadura) cun calecuna cosa chi si manígiat; pigare e portare; incasciare calecuna cosa in mesu de àteras / pps. ingóllidu, ingoltu, ingortu; 1ˆp. sing. ingòrgio; ingòlliri a unu a presoni = acorrai a presoni, impresonai
Sinònimos e contràrios
aciapai,
collire,
incolliare,
leare,
picare,
poltare
/
fèrrere
Frases
issu nd'ingollit un'arrogu de linna de terra ◊ ingollimia, assumancus su coru, in cussa carrotzedha! ◊ ingollassí unu fodhi de bértua de cartúcias, ca dhi ammostu is perdixis! ◊ de totu cussa cosa ndi at ingortu doxi cadinus prenus ◊ su frutu bollit ingortu prima de ndi arrúiri de sa mata ◊ tue bae: custa cosa dh'ingòrgio geo!
2.
est istétiu avértiu de t'ingolli a domu sua ◊ mamma fiat circhendumí po m'ingòlliri a domu ◊ mammai m’ingolliat po dhi fai cumpangia
3.
isperaus de no ingolli maladias ◊ e ite male as ingóllidu, puru?! ◊ ndi ap'ai ingortu de sobi, de istracias e de bentu!…◊ nd'ingollis una surra cantu de unu burricu! ◊ gei est isbucaciau, ma ge ingollit puru! ◊ lah ca ingollis su pipiu cun cussa nai de linna! ◊ mi seu ingortu cun su gortedhu ◊ corpu de balla dh'ingollat! ◊ ponimí in terra, ca m'ingollis!
4.
candu si crocat su chi aciapat ingollit, po si trogai is peis ◊ lah de ingolli cosa de papai, ca no iscieus a it'ora eus a torrai! ◊ ingolli s'iscartedhu, ca si nci torraus a bidha! ◊ at ingólliu a su babbu a codhu ◊ como no ingollent su santu a codhu ma in tratore
5.
ingolledi s'iscannu e acostidindhe a su fogu! ◊ is àbbilis iant ingortu impari cun is làntias unu bandoedhu de ollu ◊ ingolleimí a cumpàngiu cun bosàterus! ◊ Gesús iat ingortu cun issu tres discípulus ◊ de pani nd'ingollis o torras a chitzi?
Ètimu
itl.
incogliere
Tradutziones
Frantzesu
ramasser,
attraper,
blesser
Ingresu
to pick up,
to take,
to wound
Ispagnolu
recoger,
coger,
herir
Italianu
raccògliere,
prèndere,
ferire
Tedescu
fassen,
verletzen.
labàre 1 , vrb Definitzione
abbaidare, cricare e bogare sa brutura, mescamente su léndhine, in mesu de is pilos in conca: si narat fintzes po abbaidare bene a fine, compidare
Sinònimos e contràrios
nodare,
slindirai
/
mirai,
sprilliociai
2.
pastores de custa zona, labàdebbos sa cusséntzia: chie si che l'at seberada sa crabita chi mi est mancada? ◊ una die de catza fit arribbada s'ora de impostare e nos labamus cun su capu-trubba ◊ da èssere limbitostu ti sunt lendhe a befe e ti cherent labare a dogni costu! ◊ nonna labaiat is pudhas: is ci iant criau dhas iscapaiat, is àteras dhas acorraiat
Tradutziones
Frantzesu
épucer,
compulser
Ingresu
to pick fleas off,
to examine very carefully
Ispagnolu
despiojar,
espulgar,
escudriñar
Italianu
spulciare
Tedescu
flöhen,
durchstöbern.
pícu , nm Definitzione
aina de ferru a duas puntas, una tundha, s'àtera lada (a istúturu), po mòvere cosa tostada (pedra, codina, terra firma mai o de meda chentza trebballare)/ min. pichitu, pichighedhu / partes de su p.: punta o corru, atza, ogu, màniga
Sinònimos e contràrios
picone
Maneras de nàrrere
csn:
p. de tallu = picheta; surdu che p. = surdu pedrale, surdu deunudotu; segai su picu trabballendi = triballare meda; picare a p., p. p. a unu, una cosa = pessighire; tènniri in p. a unu = leare in ódiu, àere cosa contras a ccn.; èssiri in p. = èssere leadu a ódiu, èssere in malas; èssere o istare picubicu dimandhandho = sighire a dimandhare
Frases
picu modhe, no piches in sa roca! ◊ balla ca a trabballai a picu fàdiat puru!
2.
sos annos mi sapo colandhe, zocandhe a tenedene chin sa presse picàndhemi a picu sa bida ◊ za est una die chi sos carabbineris lu zuchent a picu, a cussu bandhiu!…◊ a totus nos at curtu picu picu, Mastru Giuanne!◊ ndi as segau seti, de picus, oi puru!…
Sambenados e Provèrbios
smb:
Piccu, Picus
Terminologia iscientìfica
ans
Tradutziones
Frantzesu
pioche
Ingresu
pick
Ispagnolu
zapapico
Italianu
piccóne
Tedescu
Spitzhacke.
pulicàre , vrb: puligae,
puligai,
puligare,
purigai Definitzione
cricare e cassare su púlighe, illimpiare bogandhoche su púlighe; cricare cosa coment'e cricandho púlighe, a prugadura, a fine a fine
Sinònimos e contràrios
spuligai
/
pilicare 1,
prugae
Frases
purigai sa conca ◊ andhaiat a si puligae prite ca dhi pigàt a iscrafíngiu
2.
proite lu ses pulighendhe, cussu minestrone: ite che ses tenindhe?! ◊ no seo puligandhe nudha: seo illimpiandhe su chi imbrutas tue!
Sambenados e Provèrbios
prb:
chie no tenet it'e fàghere su batu púligat
Ètimu
ltn.
pulicare
Tradutziones
Frantzesu
épucer
Ingresu
to pick fleas off,
to examine carefully
Ispagnolu
espulgar,
compulsar
Italianu
spulciare
Tedescu
flöhen,
durchackern,
durchstöbern.
recògliere , vrb: arragolli,
regògliere,
regòllere,
regòlliri Definitzione
ingòllere sa cosa, mescamente pigandhodha de terra, e pònnere in calecunu logu o istrégiu totu impare; acasagiare gente, arrecire a domo, pigare e chistire una cosa chi giaet àtere; batire, torrare a domo / pps: recortu, regoltu; indic. 1ˆ p. sing. regorzo; cong. 3ˆ p. sing. regolzat
Sinònimos e contràrios
acabidae,
acoglire,
acurumai,
arregoglire,
bòdhere,
bodhire,
tòdhere
/
recoire,
recòrdere
| ctr.
fuliai,
lassae
Maneras de nàrrere
csn:
regòlliri su partu = atèndhere a sa fémina parturindhe; regòlliri su respiru = torrare àlidu; regòlliri is puntus = tènnere sos puntos de unu triballu téssidu pro no s'iscontzare; (nadu de unu tumore, de fruschedha) regòlliri = martzire
Frases
l'ant aciapadu rutu in mesu de su ludu: sa zente est curta e ndhe l'ant regortu (P.Masia)◊ s'istadu italianu nachi est de sos prus ricos e no est bonu a regòllere vintimiza Albanesos! ◊ sos carabbineris li ant postu sos ferros, a su mortore, e che l'ant regortu
2.
donzi sero regolliat cun d-una imbreaghera niedha ◊ fit regortu a bidha pagu tempus dae sa Líbbia ◊ sos mortos che los ant recortos a bidha ◊ m'importat chi custa terra nostra nos regolzat totus
Tradutziones
Frantzesu
ramasser,
retirer
Ingresu
to pick up,
to gather,
to shelter,
to withdraw
Ispagnolu
recoger
Italianu
raccògliere,
ritirare
Tedescu
sammeln,
aufnehmen,
abholen.
sbertài , vrb Definitzione
furare a unu su chi portat in busciaca, in pitzu, comente faent is manilestros in passada, mescamente a fura prana chi mancu si ndhe sapint
Tradutziones
Frantzesu
voler (le sac a main)
Ingresu
to pick someone's pocket
Ispagnolu
robar
Italianu
borseggiare
Tedescu
stehlen.