Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

acodíe, acodíri , vrb: acudi, acudire, acudiri Definitzione cúrrere a unu logu po ccn. o calecunu bisóngiu o apretu, bènnere, furriare a domo; fàere a tempus a una cosa, arrennèscere a sighire su chi narat s'àteru, a cumprèndhere luego / pps. acurtu e acudidu; acudi una cosa, de una cosa = fàghere a tempus a ndhe godire, leare, o àteru Sinònimos e contràrios achipire, acosiare, acostai, aprobiai, assuprire, bènnere, ghirare, lòmpere / aúrrere Frases candho l'ant bidu rutu sunt acudidos totu a ndhe lu pesare ◊ acudide a su fogu fuidu! ◊ acudei, sunt bocendi a unu! ◊ zente meda est acudia a dhos bíere ◊ àturus piciochedhus fuant acudendi a biri s'automóbbili ◊ sa zente acudit a su divertimentu ◊ si no acodint is de biginau a dhas istagiai ciai si donant una bona craminada!◊ si fia istada sola, comente aia fatu a ndhe acudire a inoghe?! 2. ndhe acudeint cun binujos e coidales iscalaviados ◊ candho as a acudire in letu de sida a ue est mamma tua sa fàcia frita ti at a iscaldire cun sa sua 3. nu apu acurtu a pigai su postali ◊ a sa sola totu custu traballu no l'acudo ◊ toca e agiudamí ca assinuncas no acudu! ◊ a mesudí no acudu a torrai ◊ cumenti fatzu in cuatru dis a ti acudi pantalonis e giacheta?! ◊ current pro acudire zoronada ◊ tui ca cannoscis sa língua tedesca, dhus acudis a cumprendi su chi narant? ◊ ita totu ses narendi, chi no ti acudu?! ◊ dèu cumentzu a bandai, chi potzu acudi postu ◊ innantis fis a lèpores e pudhas a cantu ndhe potias acudire! ◊ sa missa che at a èssere finia, ma chissai chi l'acuda! ◊ camminai candu teneis sa luxi, prima chi s'acudat s'iscuriu! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu accourir Ingresu to run Ispagnolu acudir Italianu accórrere, fare in tèmpo Tedescu eilen, rechtzeitig schaffen.

atraessàre , vrb: atraissare, atravessai, atressai, atrevessai, traessai* Definitzione passare in d-unu logu andhandho de una parte a s’àtera, passandho in mesu; istare in giru; agatare po cumbinatzione o bènnere a betu, acanta; atressai si narat fintzes po cuncordare, fàere o pònnere bene una cosa; fàere unu terrenu (in costera) a traessas, a muros a istúturu Sinònimos e contràrios aggrucare, atravigare, atreminare, atruessai, ruciare / atobiai, capitare, cumbinare Maneras de nàrrere csn: ite atraessas? = a ue ses andhendhe?; fai sa cosa candu atressat = candho capitat, si cumbinat de la poder fàghere Frases lugosos siant sos caminos chi atraessant! ◊ pro bídere sa chi addoro dia atraessare su mundhu ◊ sa bidha est atraessata dae s'istradone 2. caminanne faghiat atintzione po no dhi atraessare in mesu de pes pículos de taulitas ◊ cussu cani, si mi atressat, nc'istupat a lestru! ◊ mi est atressau de biri su predi ◊ iscàvuant sa cosa aundi dhus atressat ◊ mi fiat atressau e m'iat nau de andai ◊ a su primu chi mi atressat arropu! ◊ fai chi is dimónius no si atressint ni in terra e ni in mari!◊ candu dhoi est su diàulu atressau, axiu tenis de fai atentzioni!… 3. pintas rosas de aici bèni atressadas chi ispantas 4. s'ortu, ca est in palinzu, l'amus totu atraessadu pro bi fàghere iscras Tradutziones Frantzesu traverser, parcourir Ingresu to run through Ispagnolu atravesar Italianu attraversare, percórrere Tedescu überqueren, durchqueren.

bandhidàzu , nm Definitzione su bandhidare, su essire a bandhidare Sinònimos e contràrios bandhiadura, bandhidànscia, bandhidera, bandhidonzu, bandhulizu, bannidamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fuite Ingresu being on the run Ispagnolu huida Italianu latitanza, banditismo Tedescu Verborgensein, Banditenwesen.

bandhidía , nf Definitzione su bandhidare, su istare bandhidandho Sinònimos e contràrios bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidonzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fuite Ingresu being on the run Ispagnolu estar en paradero desconocido Italianu latitanza Tedescu Verborgensein.

bandhidónzu , nm Definitzione su bandhidare, su istare bandhidandho Sinònimos e contràrios bandhiadura, bandhidànscia, bandhidazu, bandhidia Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fuite Ingresu being on the run Ispagnolu estar en paradero desconocido Italianu latitanza Tedescu Verborgensein.

currellài, currellàre , vrb: currigliare, currillai, currillare, currilliai, currizare, currullai, currullari Definitzione andhare a giru, istare a su curre curre, currendho de unu corrígliu a s'àteru; cúrrere aifatu a unu po dhu cracare / currillare cun s'unu e cun s'àteru = currilliai avatu de s'unu e de s'àteru Sinònimos e contràrios currirzare, curritai, incorrillai, iscurrizare, scurrellai / perseghire / cobèrrere Frases cun s'alta fantasia a currellare allargade su bolu, o versos mios (A.Casula)◊ s'istúdiu est s'iscusa po currellai in citadi ◊ est a totu dí currellandu ◊ Nanni recuit istracu de currizare ◊ sos crios istant currillandhe ◊ su sirbonedhu essit de sa foxina po currullari 2. mi ant currelladu che un'assassinu ◊ cussu currizat sas féminas ◊ a issus dhus bolia currullai fintzas a candu, médius, iant ascurtai ◊ las currizat che lupu chi giompet a s'anzone ◊ ite ti apo fatu, chi mi curriglias?! ◊ ancu lu currígliet s'espe! ◊ l’ant currigliadu e tentu ◊ citeisidha, chinonca is mortus si ndi pesant de sa tumba e si currulant! 3. apu fatu currullai sa conilla Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu courir Ingresu to run here and there Ispagnolu correr Italianu córrere qua e là Tedescu hier und da laufen.

currènta, currènte , nf Definitzione su cúrrere, su andhare currendho; una genia de ballu, su ballu de su curre curre / iscapai una currenta = illoràresi o tzucare a cúrrere Sinònimos e contràrios culta, currela, currera, curridina, currinzu Frases at iscapau una currenta chi no at bidu mancu su caminu ◊ zuchet sa cara ifriscada a sa currenta de su bentu Tradutziones Frantzesu course Ingresu run Ispagnolu carrera Italianu córsa Tedescu Lauf.

currèra , nf Definitzione su curre curre, su cúrrere Sinònimos e contràrios culta, currela, currenta, curridina, currinzu, curtura, iscurrizu Frases ammentat curreras a cadhu, catziadas, rebbotas ◊ ite fogosa e pàsida currera, sa tua!…◊ apustis de una currera de cuíndixi chilómitrus fiat fadiau ◊ sas pudhedras sunt in muta de currera Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu course Ingresu run, running Ispagnolu carrera Italianu córsa Tedescu Lauf, Laufen.

cúrrere , vrb: curri, cúrriri Definitzione andhare o fàere andhare cun lestresa manna, lestru de coitare meda, faendho tretu (o cosa) meda in pagu tempus; andhare aifatu a ccn. o de calecuna cosa, nau mescamente de is animales mascos chi istant apedhiaos a sa fémina; andhare aifatu de ccn po dh'aciapare, iscúdere, fàere fuire, bogare; àere cosa a parusu o consumare meda / pps. cúrridu, curtu, cúrriu; ind. pres. 1ˆ p. sing. cúrgiu, curzo, curro; cong. pres. 1ˆ p. sing. curra, curza, 2ˆ p. sing. curzas, 3ˆ p. sing. curzat, cruxat; ger. currindhe, currendho, currendu; verbu aus. àere e èssere: apo curtu, so curtu Sinònimos e contràrios perseghire / sartiare Maneras de nàrrere csn: avb. èssere o fàghere curre curre, a su curre curre = sempri currendi, in pressi meda; cúrrere a tota fua = a cadhu fuindhe, cun canta fuliesa si podet; cúrrere a carrela aperta = chentza istrobbu, chentza impédumos; cúrrere su cadhu, s'àinu = fàghere a cúrrere su cadhu, s'àinu, cun setzidore subra; currit, currit e no fait tretu = istat a su faghe faghe ma chentza cabbale, coment'e caminendhe in sa rena; cúrriri coment'e unu cuadhu iscapau = a sa maconatza; lassare cúrrere = baliai, lassai a pèrdiri, no fàghere contu de un'ofesa o de àtera cosa pagu aggradéssida; cúrrere dinari a unu = chi ndhe balanzat cun fatzilidade; cúrrere che batu a pische = andhare a carchi cosa o logu chi piaghet meda; cúrriri centu lèpuris (in cobertantza)= istare o andhare ifatu de tropu cosas, cherrer fàghere tropu cosas Frases po torrai a domu prus a lestru si dha pigat curri curri ◊ sos pisedhos sunt cúrridos luego a carrela ◊ sa zente est curta pro li dare azudu ◊ che un'isprammadu so cúrridu a su dutore ◊ ocannu in s'àrdia no bi apo curtu ◊ a su Corpus de Cristos current sos cadhos, chie andhat a sa portessione ◊ no curras s'ebba ca est próssima e li faghet male! ◊ ca est birgonzosu si ch'est curtu a intro comente at bidu zente ◊ sa calada si dha feus currendi 2. curriat coment'e una balla de fuxili ◊ belle e betzu, curriat che istedhu 3. mi ant curtu infatu sos canes ◊ nosu nci dhu depiaiaus èssi curtu de diora, e invècias in bidha dógnia istràngiu tenit sorti! ◊ chi andu a si dhu nai mi nci currit! ◊ chi dhu cruxat sa giustítzia! ◊ ancu dhu biant curtu de sa manu divina! ◊ sa giustítzia si dhu cúrgiat!◊ pressixedha… parit chi dhis cúrgiant is canis avatu! 4. su piciochedhu fut portandudeci sa craba aubi de su crabu po dha curri ◊ sas berbeghes depent èssere comintzendhe a bènnere in more: su mascru ndh'est currindhe calicuna ◊ currit centu lèpuris e no nd'impríngiat mancu unu! 5. a isse li curret su dinari chei s'alga! ◊ a sas festas bi curret sa zente che batu a pische ◊ in cussa domo bi curret sa peta chei s'abba ◊ cussos current meda sos macarrones ◊ a tie, cun su postu chi tenes, sa zoronada ti curret mancari no fetas nudha 6. e lassa cúrrere, no ti la lees pro donzi cositedha! Sambenados e Provèrbios prb: chie curret prus leat primu ◊ su bisonzu ponet su betzu a cúrrere Ètimu ltn. currere Tradutziones Frantzesu courir, poursuivre Ingresu to run (after) Ispagnolu correr, perseguir Italianu córrere, rincórrere Tedescu laufen, nachlaufen.

cúrridu , pps: cúrritu, cúrriu Definitzione de cúrrere Sinònimos e contràrios curtu Frases che un'isprammadu so cúrridu a su dutore ca sa pitzinna istaiat male meda ◊ ses cúrrida a sa gianna dassendhe sa faina ◊ sos pitzinnos ant cúrritu su palu Tradutziones Frantzesu couru Ingresu run Ispagnolu corrido Italianu córso Tedescu gelaufen.

cúrsu , pps, nm Definitzione de cúrrere; su andhare, su cúrrere de una cosa; orruga o bia magiore; genia de iscola po imparare calecuna abbilidade, un'arte, atividade de imparu Sinònimos e contràrios cúrridu, curtu / crussus Maneras de nàrrere csn: c. de luna = su mese de sa Luna, su tempus chi bi ponet a fàghere unu ziru intreu a inghíriu de sa Terra; èssiri a cursus = èssere a cussos, a prentos Frases fit cursu a irmòrrere su gas 2. su cursu de sa natura, de is astrus, su cursu de una muneda Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu couru, cours Ingresu run, main street, course Ispagnolu corrido, curso Italianu córso Tedescu gelaufen, Hauptstraße, Kurs.

cúrtu , pps Definitzione de cúrrere Sinònimos e contràrios cúrridu, cursu Frases ocannu in s'àrdia podia lòmpere su primu: coghi apo àpidu istrobbu e no bi apo curtu ◊ so istracu ca apo curtu meda ◊ addaghi mi so bidu in apretu so curtu a cussa domo e ant fatu sempre su médiu de mi azuare (G.Ruju)◊ l'apo curtu pica pica ma no so reséssidu a lu sighire 2. a úrtimu de austu su mardiedu fut curtu e no aus múlliu prus, dhas aus lassadas sicai Tradutziones Frantzesu couru Ingresu run Ispagnolu corrido Italianu córso Tedescu gelaufen.

fadicàdu , agt: fadicau, fadigadu, fatigadu Definitzione romasu cadidu, làngiu meda, andhau male meda de carres po fàmine o maladias, o fintzes de su tropu trebballare; nau de unu terrenu, chi giughet pagu sustàntzia Sinònimos e contràrios afésiu, irmarridu, lagnu, mabagrabiu, marriu, scalarxiu, scariatzu, surgiu 1 | ctr. arrunzonadu Frases una giunta de orzu no ti la nego, ca ses fadigadu: ma si ti firmas assazas su puntorzu! ◊ tres ndhe incontrat lanzos, fadigados, malancinidos e gai maltratos chi li ant fatu una tale impressione de zente essindhe dae sa presone ◊ coment'e unu calledhu fadigadu in pè no ti rezias de su fàmine 2. za l'ingrassat su logu fadigadu totu cussu ledàmine! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu affaibli Ingresu run down Ispagnolu agotado, consumido Italianu deperito Tedescu heruntergekommen, abgezehrt, abgemagert.

foressídu , agt: foressiu, forexidu Definitzione de foressire; chi est essiu fora a bandhidare, chi est bandhidandho Sinònimos e contràrios bandhidu, dogau / desessidu, dischissiau 2. ómines foressidos e pastores bi ant agatadu asilu in malas seras (S.Casu)◊ no cheria crèere chi sa família axuaiat sos foressidos, chi cuguzaiat sos betadomos ◊ medas de sos foressidos de Nure aiant su sàmbene atossicadu dae totu su male passadu ◊ sigo a iscríere allegàndhedi de custos bandhuleris foressios (C.Frau) Ètimu spn. forajido Tradutziones Frantzesu réfugié politique, en fuite Ingresu outlaw, on the run Ispagnolu forajido, prófugo Italianu fuoruscito, latitante Tedescu ausgetreten, flüchtig.

ilmarrídu , pps, agt: irmarridu, ismarriu Definitzione de ilmarrire; chi est chentza fortzas de su fàdigu, de su langiore, de su tropu trebballu Sinònimos e contràrios afésiu, fadicadu, istasidu, mabagrabiu, marriu, scalarxiu, scariatzu, surgiu 1 | ctr. arrunzonadu 2. e poto nàrrere chi apo fatu proa, però tenia su giuo irmarridu, mancu artziare podiat sa coa!(B.R.Carbone)◊ deo no poto currer ne trotare che cadhu topu, betzu e ilmarridu (Moretti) Tradutziones Frantzesu affaibli Ingresu run down Ispagnolu agotado Italianu deperito Tedescu heruntergekommen.

immarríu , pps, agt: smarriu Definitzione de immarrire; chi istat male de petzas, làngiu; chi est istracu meda / immarriu che àinu = istracu che àinu Sinònimos e contràrios lagnu, marriu* / istracu 2. is duos fiant lómpios a sa funtana immarrios ◊ apustis de totu cussu viàgiu a pè furint immarrios ◊ trebballandho deasi funt immarrios ◊ commo seo immarriu e no sigo su contu ◊ fiais immarria ma custa iscutighedha de sonnu bosi at pausau! Tradutziones Frantzesu affaibli Ingresu run down Ispagnolu agotado Italianu deperito Tedescu heruntergekommen.

incarrazàre , vrb Definitzione iscúdere o andhare cun fuliesa a subra de s'àteru o de calecuna cosa; carragiare puru Sinònimos e contràrios assaltizare, carrabbusai, imbestire, ruciare / incarralzare Frases cun sos cadhos sunt faghinne atintzione pro no incarrazare a nemos colanne in sas carrelas ◊ po sorte no at passadu màchina, sinono dh'iat incarrazadu! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu heurter, tamponner Ingresu to run into Ispagnolu atropellar Italianu investire Tedescu anfahren.

indepidài , vrb: indepidare, ingepidai, inghepidare Definitzione pònnere dépidu, fàere bufos, pigare sa cosa de pagare apustis Sinònimos e contràrios | ctr. irdepidare Frases e ita mi depemu, indepidai po ti acuntentai?! ◊ si est indepidau cun fusteti cun totu su dinai chi teniat! ◊ po fai custa domu mi seu ingepidau ◊ ant fatu sas cosas in mannu e si sunt indepidados ◊ is pòberos a bortas s'inghépidant po fàere sa festa (I.Patta) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu s'endetter Ingresu to run into debt Ispagnolu endeudarse Italianu indebitarsi Tedescu Schulden machen.

irbaléndhidu , pps, agt Definitzione de irbalèndhere Sinònimos e contràrios achénsidu, ammunzadu, fiacu, infrachiu, irbalesiadu, irmarridu, istasidu | ctr. briosu, folte, pasadu 2. semus totu irbaléndhidos de cantu semus istracos! Tradutziones Frantzesu épuisé Ingresu exausted, taken a short run Ispagnolu agotado Italianu defatigato, esàusto Tedescu müde, matt.

ischerbicàre , vrb: ischerbigare, ischervicare, ischervigare, ischervixare, iscrebigare 1 Definitzione segare sa mola de su tzugu, iscúdere su pistidhu a terra; andhare peri su logu (nau cun tzacu), andhare male, currendho de pòdere orrúere, bagamundhare de unu logu a s'àteru / logu ue si b'ischérvigat sa craba = malu, trotu meda chi no fait a dhui passai Sinònimos e contràrios igerbedhare, isperrumare, ispistidhare, issuludrare, scerbedhai, scerbigai Frases l'aiant agatadu ischervijadu ca su cadhu l'aiat isbatuladu a terra ◊ chene nos ischervicare, nche colaimus in mesu de gurutinos e astrintòglios 2. no bi at bisonzu chi l'ingote, sa mente mia, pro ischervigare (G.Ruju)◊ cussa boza tenza de m'ischervigare, cantu tenzo boza de cussa cosa! ◊ e a ue si ch'est ischerbigadu, cust'àinu, chi no lu poto agatare?! ◊ chi si esseret ischerbicau isse, a chircare! ◊ su tazu si ch'est ischerbicau dae su trèmene a s'abba ◊ cussos bolliant giuntos apare a giuale de figu e iscrebigados, gente deasi!… Ètimu ltn. *excervicare Tradutziones Frantzesu se casser le cou Ingresu to run helter-skelter, to break one's scruff Ispagnolu romper el pescuezo, abalanzarse Italianu fratturarsi la collòttola, scapicollarsi Tedescu sich den Nacken brechen, Hals über Kopf hinunterstürzen.

«« Torra a chircare