Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cannàda , nf Definitzione genia de istrégiu (de làuna, de linna) a múrghere, a fàere su casu, e àteru; una murghiola de làuna fata sonare che una chitarra Sinònimos e contràrios aiscu, lamone, murghiola Frases ti agiudo a múlghere e a dare forma a su casu in sa cannada ◊ sas ràdios nostras privadas sonant solu matracas e cannadas (L.Ilieschi)◊ in beranu sas bamas bogant late a cannadas pienas Terminologia iscientìfica stz Ètimu crsn. cannata Tradutziones Frantzesu récipient Ingresu container Ispagnolu recipiente Italianu recipiènte Tedescu Gefäß.

cóncu , nm: cuncu Definitzione genia de istrégiu, mescamente de linna a pònnere a papare a su porcu, a catzigare su furesu, s'àghina, ammurgiare su casu; concale de porcu / bufare totu a unu c. = totu a unu tirone, chentza torrare àlidu Sinònimos e contràrios lacu, pica Frases pica cussa baca e múrghela a cussu concu de preda ◊ sos bervegarzos zughiant murtorzos, zodharzos e concos pro ammurzare su casu 2. in sa funtana at bíbiu abba chin sas manos a concu 3. pigat unu tzicherone de late e si che dhu bufat totu a unu cuncu ◊ bidindhe cudha isprammada bi faet bufare unu cuncu de abba Sambenados e Provèrbios smb: Concu Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu auge en bois Ingresu big wooden basin Ispagnolu recipiente de madera Italianu gròssa cónca di légno Tedescu großes Holzgefäß.

granàle , nm Definitzione sa domu de su trigu, logu inue si chistit su trigu, su laore, ma fintzes genia de istrégiu inue si ponet su trigu Sinònimos e contràrios sobàriu / órriu 1 Frases a su tempus de su domíniu romanu sa Sardigna fit su granale de Roma, a dolu mannu ◊ sos granales como sunt totu chelos de ranzolu, ma chentza mancu ranu de trigu Terminologia iscientìfica dmo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu grenier, gros panier à provisions Ingresu barn, tall belly vase Ispagnolu granero, recipiente para trigo Italianu granàio, bùgnola Tedescu Getreidespeicher, Strohkorb.

isciaculài, isciaculàre , vrb: iscioculare, isciuculare, issuculare, sciaculai Definitzione mòvere a iscutuladura, nau mescamente de abba aintru de istrégiu po giare una samunada; passare cosa in s'abba a forte de un'ala a s'àtera po dhi giare una samunada; pigare a iscutuladura / giúghere a ccn. isciúcula isciúcula = aguantai a unu sentz'e siguresa, de una cosa a s'àtera Sinònimos e contràrios assucare, igiucare, iscioriare, isciucare, sciampuinai / sachedhare Frases s'abba issúculat ◊ sa pobidha dhu tzérriat, dhu fúrriat brente a susu, dh'issúculat cricandho de dh'ischidare ◊ seo issuculanno is tassones 2. isciàculat su carru de su viagiadore ◊ che barigheit sa vida isciaculendhe in pojos de ludu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu clapoter Ingresu to paddle Ispagnolu mover agua en un recipiente para limpiarlo Italianu guazzare Tedescu planschen.

istégliu , nm: istelzu, istérgiu, isterju, isterzu, istrégiu, istrezu, istrexu, stérgiu Definitzione upm.: istrègios, donniunu e totu is trastos chi podent serbire a pònnere o pigare cosa aintru Sinònimos e contràrios bagàgliu / cdh. stégliu, ttrs. istégliu Maneras de nàrrere csn: istrexu de manígiu = su chi s'impreat die cun die, donzi die; can’e isterzu = (nadu a menisprésiu de unu) arga de muntonarzu, isterzari, farabbutu; fàghere s’isterzu = isciacuai s'istrexu imbrutau papendi o fendi a papai o in àtera faina; nudha est s'istrégiu chi portat!…= (nau de fémina), titimanna meda Frases a sa gatu li prenaio s'istégliu a mannicare ◊ sos pastores unu tempus teniant istèrgios de furticu pro múrghere ◊ sos fizos si ant cumpartidu s'isterzu de sa mama ◊ at prenu de abba sa broca e àteros istrègios ◊ ocannu fato binu meda ma no tenzo isterzu! 2. su maridu nch'est essidu a su tribàgliu e sa pobidha si est posta a fàghere s'isterzu (N.Fadda)◊ candho unu torrat male pro bene est unu cane de isterzu ◊ a ti nàrrere "calledhu de istrégiu" mi paret finas a ti dare onore! ◊ can'e istérgiu su paru de su sardu!… Ètimu ltn. sesterium Tradutziones Frantzesu récipient, vaisselle Ingresu container, kitchenware Ispagnolu recipiente, vajilla Italianu recipiènte, contenitóre, stovìglie Tedescu Gefäß, Geschirr.

lebbréri , nm, nf: lebbrera, libbreri Definitzione istrégiu de terra martau po impastare e fàere su pane / min. lebbreritu Sinònimos e contràrios scifedha, tavania Frases mamma mi coghet turedhos, de lebbreris de giodhu mi atato ◊ sa betzita lesit unu lebbreri e bi betesit innanti s'abba frita, debustis s'abba calda ◊ aforradu su lebbreri cun su telu e prenadu de farina, s'isolviat su fremmentarzu ◊ cust'ómine acontziat libbreris e gofàinas de terra Terminologia iscientìfica stz Ètimu ctl. llibrell Tradutziones Frantzesu bassin, cuvette Ingresu basin Ispagnolu recipiente de barro para amasar Italianu bacile, bacinèlla Tedescu Backschüssel.

mógiu , nm, nf: moja, moju, moi, mou, moxu Definitzione istrégiu de ortigu a fundhu tundhu e costaos artos po pònnere abba, sale, po múrghere; mannu meda, a pònnere abe; mesura de istrégiu: 45 litros, de terrenos, 0,40 de étaru; tumborru de ortigu, serrau a una parte cun pedhe de cane cun duas trícias de pilu de giua de cuadhu postas a grughe, una aintru de s'àtera a sa parte de fora, cun d-un'agu punta a istúturu in mesu de dónnia trícia / min. moighedhu (a/c.: nr. "mói", ma su pl. "mòis", sa var. mou faet su pl. moos), mogiolu (istugighedhu a pònnere sale) Sinònimos e contràrios abialzu, bugnu, caidhu, casa, moissu, moitedhu, tulu / murghijola Maneras de nàrrere csn: moju apunt'a ghetare = acanta a iscussurai (nau de ccn., èssere che m. apunt'a ghetare = chíbberu, chi si creit meda); pròere o betare abba a mojos = a dellúbbiu; papai dexi mois de sali = campare meda; nci essit in coranta mois = narat cosas ispropositadas, ch'essit costa costa, pala pala, ch'essit in costas de pinnetu; fàghere sa conca che moju a unu = dàreli ifadu a fortza de faedhare meda, de li chircare chistiones e contos Frases cussu tenet mojos e faghet mele meda 2. sete mojas de farina, sete mojas de pabassa ◊ s'olia de macinai dha mesurant a mou 3. est proghendhe, ghetandhe s'abba a mojos ◊ gei dhu scis ca seu cosa de pagu fidai: chi mi benint is cincu minutus nci essu in coranta mois! ◊ no nci at a papai dexi mois de sali! ◊ càlladi mudu, chi mi che ses faghindhe sa conca che moju! ◊ immó no nci dha tireis in centu mois, lassai is chistionis! Sambenados e Provèrbios smb: Moi, Mou, Moy Terminologia iscientìfica stz, mds, sjl Ètimu ltn. modius Tradutziones Frantzesu boisseau, ruche Ingresu modius, apiary Ispagnolu moyo, recipiente para las medidas de capacidad, un tercio de una hectárea Italianu mòggio, alveare Tedescu Scheffel, Bienenstock.

opía , nf Definitzione istrégiu piticu de ortigu po umprire abba a bufare in is funtanas, fintzes ortigu mannu cofudu po pònnere cosa a papare po medas, in su sartu Sinònimos e contràrios conchedha 1, gupu, obria, trobia, upada, umpridorzu, upu / bagione 2. sa petza arrustia, tirada de su schidoni, dha poniant in is opias de ortigu po is tundidoris Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu puisette Ingresu pail Ispagnolu recipiente para beber en las fuentes Italianu attingitóio Tedescu Schöpfgefäß.

stérgiu , nm: istégliu*, strégiu (stré-giu) strexu Definitzione upm.: istrègios, donniunu e fintzes totu is trastos chi serbint a pònnere cosa aintru Sinònimos e contràrios bagàgliu / cdh stégliu Maneras de nàrrere csn: strexu de terra, de fenu, de coxina; pònniri unu s. a buca a terra = covecadu; fai su strexu = isciacuai, samunare s'isterzu imbrutadu manighendhe, faghindhe a manigare o fintzas faghindhe àtera faina; calledhu ’e stérgiu = farabbutu, arga de muntonarzu, furuncu Frases poita no ses abarrada innòi a fai su strexu o a mundai? ◊ certus bandant a circai strexu antigu e muneda chi bendint a martinica ◊ is sordaus portant totu su strexu a pala 2. mélgius is manus cancaradas chi no calledhu de stérgiu! Tradutziones Frantzesu récipient Ingresu container Ispagnolu recipiente Italianu recipiènte Tedescu Gefäß.

umpridórzu , nm Definitzione istrégiu po umprire Sinònimos e contràrios conchedha 1, gupu, opia, trobia, upu Terminologia iscientìfica stz Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu puisette Ingresu pail Ispagnolu acetre, recipiente para sacar agua Italianu attingitóio Tedescu Schöpfgefäß.