abbiabbía , avb Definitzione a bortas, a bias, a borta a borta, una borta deosi una borta deasi Frases ndi essiat unu filóngiu abbiabbia grussu e afinigau Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu alternativement Ingresu alternately Ispagnolu una vez… y otra vez Italianu alternativaménte Tedescu abwechselnd.

assíet! , bvrb Definitzione como siat, puru, chi!… Sinònimos e contràrios intemore Tradutziones Frantzesu peut-être Ingresu maybe Ispagnolu quizás, tal vez Italianu fórse Tedescu vielleicht.

bía 1 , nf: via 1 Definitzione su foedhu inditat una parte de su tempus pentzau pruschetotu coment'e momentu chi si faet o acontesset una cosa e chi podet bènnere torra Sinònimos e contràrios bolta Maneras de nàrrere csn: fàghere una cosa a duas bias = a duas bortas, o, nadu a murrunzu, in nudha; èssere duas bias una cosa = a su dópiu (sèmenant a duas bias de orzu chi no de trigu); figu de duas bias = figu chi lompit in duus mesis diferentis (làmpadas e austu) Frases madixedha de su coru, cantus bias de is alas tuas mi lassàst tantis pinnias! ◊ a bias andhat bene e a bias male ◊ funt giai duas bias chi ndi apu fatu notóriu 2. - Fatu l'at cussu triballu? - Ello nono… a duas bias!… Tradutziones Frantzesu fois Ingresu time Ispagnolu vez Italianu vòlta Tedescu Mal.

bòlta , avb, nf: borta, bota 1, volta Definitzione su foedhu giaet un'idea de tempus, coment'e de una parte, unu momentu chi podet torrare o chi dhue podet èssere torra: si ponet fintzes po cantidade chi si arrepitit Sinònimos e contràrios bia 1 Maneras de nàrrere csn: a bolta a bolta, a borta ’orta = una borta perómine, itl. alternativaménte; sas piús bortas = su prus de is bortas; a bortas = candho ei e candho nono; a bortas chi… = no siat chi…, de is bortas chi…; a duas bortas… = (nadu a befe o a murrunzu) nudha, mai; fàghere una cosa in duas bortas = parti una borta e parti un'àtera borta; fàghere sa cosa a duas bortas = torraidha a fai una segunda borta puru; totu a una borta = totu paris, cambiamentu chi faghet impessare a cosa pagu de bonu; àteras bortas!, a s'àtera borta! = zenia de ringratziamentu (coment'e nendhe "A ti lu torrare deo, si cumbinat!") rispondhindhe a chie ringràtziat; a bortas torradas = fatuvatu, a sa sighida Frases custa est cosa fata a duas, a tres, a tantas bortas ◊ maridu e muzere andhaiant a bolta a bolta a cadhu a s'àinu ◊ tantu za la faghet, sa cosa: a duas bortas!…◊ duas bortas deghe faghet vinti ◊ cussu papat a duas bortas de mimi 2. a bortas triballat e a bortas no triballat 3. bae a bider ite b'at, a bortas chi bi apet bisonzu de azudu! ◊ gei seu castiendi, de is bortas chi tui mi coglionis! ◊ ita est totu custu schinnitzu chi t'est pigau totu a una borta?! Sambenados e Provèrbios prb: a bortas a bortas tocat su casu Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu fois Ingresu time Ispagnolu vez Italianu vòlta Tedescu Mal.

fatuvàtu , avb Definitzione luego, deretu apustis, avatu; dónnia pagu tempus, dónnia tanti, tanti bortas, a físciu (itl. fintzes periodicamente) Sinònimos e contràrios ifatu / atoratora, fissientementi, otora Frases s'undha andhat e benit e paret chi li apat mandhadu fatuvatu s'ànima de su fizu emigradu ◊ at leadu prémiu Fulanu e fatuvatu Fulana ◊ caminaiat fatuvatu a sa mama 2. fatuvatu mi ndhe la bido in domo ◊ fatuvatu andaus a bíngia a candu po una cosa a candu po un’àtera ◊ sos lampos fatuvatu allumant de fiama s'orizonte ◊ fit una candhela a carburu e fatuvatu mi lassaiat a s'iscuru ◊ fatuvatu mi torras a sa mente Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu aussitôt après, souvent, de temps en temps Ingresu at once, close, often, at intervals Ispagnolu luego, enseguida, a menudo, de vez en cuando Italianu sùbito apprèsso, spésso, sovènte, a intervalli Tedescu daneben, oft, in Abständen.

fórcis , avb: forsis, fortzis, fossis, frotzis Definitzione avb. chi giaet s’idea de una farta de seguresa, solu de possibbilidade Sinònimos e contràrios abbellabbatu, bortzis, incàpada Frases forsis gai andhat bene: bidimus! ◊ est annuendhe: fossis proet ◊ issu fortzis fiat unu pagu arrevésciu ◊ candho azis a bíere fortzis cumprendhides ◊ pobidha tua fortzis ti ponet corros! ◊ a nàrrere "pràghere" fortzis est tropu! ◊ ti pèscias forcis de mi mòrrere?! ◊ fortzis fortzis issu fait vida mellus de genti arrica ◊ non vos che apo iscoitadu forcis dae manos issoro? Ètimu itl. forsi Tradutziones Frantzesu peut-être Ingresu perhaps Ispagnolu tal vez, quizás Italianu fórse Tedescu vielleicht.

insàmus , prep, cng, avb: antamas, intàmada, intamas, intambus, intamen, intames, intamis, intamu, intemes, intomas, intramus Definitzione coment’e prep. e cng. giaet s'idea de unu càmbiu, de fàere, o pònnere o nàrrere una cosa a su postu de un'àtera; podet giare fintzes s'idea de àteru, cosa in prus Sinònimos e contràrios annotamala, imbecis, tamen* / assora, inciandus / annotamala Frases intamas de sa manu iat artziau su pei ◊ dispraxit a sa genti manna puru, intamis de a is pipius isceti ◊ no si fidaiat mancu de sos ojos suos intrames de sos ojos anzenos ◊ immoi is crabas no dhas faint caminai mancu a dedí insamus de a denoti 2. intamen de ndi dhi bèniri gosu dhi fiat abarrau unu sentidu de isbuidori ◊ si abbaidaiant a ógiu tortu, intames de si faedhare ◊ mancu abba dhi at dadu, intomas de dhi dare dinari!◊ intemes de las iscríere, sas cantones, si las at registradas 3. de custu intamas sos ambassadores no ndhe faedhant (G.Sanna)◊ intamis, una fémina si est acostada a su tziu po dhu preguntai Tradutziones Frantzesu au lieu de, au contraire Ingresu instead of, on the contrary Ispagnolu en vez de, en lugar de Italianu invéce di, anziché Tedescu statt.

mentósu , agt Definitzione nau de una mata, de una terra, chi fartat, chi no est dónnia annu chi portat frutu; chi giaet un'arresurtau (de frutu) chi no est su chi si ibertaiat Sinònimos e contràrios annigosu, annósigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fallacieux, trompeur Ingresu misleading Ispagnolu vecero, de año y vez Italianu fallace Tedescu nichtkeimend.

tòrra , avb Definitzione un'àtera borta, àteras bortas Frases beni torra in bratzos mios! ◊ Gesús si arritirat torra a pregai ◊ torra pianghendhe ses?! ◊ bae a bídere, torra, si est bénnidu babbu! ◊ Gesuinu fiat perdendi torra sa gana de papai ◊ torra inoghe ses?! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu nouvellement, de nouveau Ingresu again Ispagnolu de nuevo, otra vez Italianu nuovaménte, daccapo Tedescu wieder.

«« Torra a chircare