acótu , nm: acotzu, cotzu Definitzione orrugu de cosa chi si ponet (prus che àteru asuta) po mantènnere firmu unu trastu (es. is carradas); fintzes css. logu inue si apartare o aprigare sa gente, fatu a sa bona (alabinna, barrachedha, pinnetu o àteru); nau in cobertantza, agiudu, ispinta de gente chi podet po fàere bínchere a ccn. chentza méritu unu cuncursu o una prova, a praxere Sinònimos e contràrios cota 1, afiagnu, apógiu, incotzada / ingotu / acóstiu, corcadorju Frases trista sa mata chi bolit acotzu! 2. in cussu cuzone che faghimus s'acotu a nois ca bi daet bàrigu su bentu 3. at bintu su cuncursu cun is acotzus e no ca fut prus àbbili de is àterus Sambenados e Provèrbios smb: Accotzu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu soutien Ingresu support Ispagnolu sostén, soporte Italianu sostégno Tedescu Stütze.

afiàgnu , nm: afiantzu, afianzu, afranzu, afrassu, afrianzu, fianzu Definitzione totu su chi podet serbire (fintzes logu) a badrare calecuna cosa, de pònnere acanta, in pitzu, a costau, a inghíriu: mescamente si narat de su pònnere is bratzos a inchinghidura a una persona chi s'istimat, chi si saludat cun istima forte (e in custu sensu fintzes cunfortu) Sinònimos e contràrios abbrantzu, acotu, amparu, apógiu, cucuzura, imbràssidu / acunnortu Frases cussa lughe arribbat s'afianzu in su coro ◊ in su monte bi aiat afranzu, no mancaiat s'ite de manigare (B.R.Carbone)◊ nudu de benes, mi so àpidu sentza afranzu, sentza azudu ◊ mi bisonzat afrianzu e calore ◊ est un'afianzu de pedhe berveghina ◊ istaimus in s'afianzu de sa coghina ◊ su cane li faghiat de afianzu chi fintzas frade sou li pariat (F.Dedola)◊ sos puzones in su nie si sunt trinnighendhe, chena afianzu ◊ in su letu bi cheret afianzu de lana in ierru 2. chin custas otavas t'imbio s'afrassu meu (T.Tuffu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu protection Ingresu protection Ispagnolu protección Italianu protezióne, sostégno Tedescu Schutz

ampàru , nm Definitzione totu su chi si faet po ndhe passare a unu o una cosa de totu su chi dhi podet èssere de dannu Sinònimos e contràrios afiagnu, amparia, apógiu, azubentu, defensa, refrantu Frases tue fist s'amparu de totu sa bidha ◊ ti apo dadu su bratzu pro amparu ◊ de Deus e Maria no ti manchet s'amparu! ◊ e cantos poveritos bi at sentza amparu! ◊ cuss'òrfanu est chena amparu ◊ sa lege lis dat amparu ◊ sias s’amparu de sos parentes! Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu protection, soutien Ingresu protection, support Ispagnolu amparo Italianu protezióne, sostégno, patrocìnio, tutèla Tedescu Schutz, Stütze, Verteidigung.

ànta , nf Definitzione frucàgiu chi si ponet prantau, cambu mannu de linna cun is cambos prus piticos segaos de dhue pòdere apicare cosa; donniunu de is bàtoro puntales mannos prantaos de su telàrgiu; calesiògiat cosa chi ndhe podet aguantare un'àtera o chi dhi giaet fortza, agiudu; sumana de tempus, oru, parte Sinònimos e contràrios antigoni, dule, furcarju, fústiga, iltatu, istante 1, preustinu / àntala, arrambu Maneras de nàrrere csn: a. de furru = sos antariles de sa buca de su furru; a s'a. de… (logu) = faci a…, a sa bandha de…; a. de àcua, de landiredhu, de nia = bírridu (e fintzas dellúbbiu) de abba, nue de ràndhine, de froca; a. de binza = sa cresura, su primu órdine de bide de sa binza; a. de bentone = sas coedhas de su bentone, is bullas; fàghere a. a unu, istare a s'a. de unu = fàghere àntala, fàghere s'ala a unu, fai is partesas a unu; àere unu in a., in s'a. = tènnere a calicunu a pavore; èssere a. de birbantes, de malefatores = chie los azuat Frases prego chi torrent lieras sas antas chi apo connotu candho so naschidu: ma no torrant piús cudhas piantas chi su continentale at distruidu! (A.Casula)◊ eo creschei in mesu a milli antas de ílighes ◊ si sunt zirendhe a donzi anta ◊ si circant is antas in modu chi sa barraca siat bèni téssia de antas po dhi ponni su crabetoxu 2. a lu mantènnere bi cheret anta forte ◊ si sa fortza de sa natura est tanta, est delitu no dàreli assisténtzia, ma est dannu a li dare tota s'anta (P.Casu)◊ su síndhigu che at tiradu sos cossizeris totu a s'anta sua 3. s'anta de mesu, s'anta de foras de sa cortina de s'olia ◊ si at fatu un'acucadolzu in s'anta de su muru ◊ a sa posta, in anta de caminu, at isparadu a unu chi fit colendhe ◊ mancu in antas de rios bi at birdura ◊ po si cojai aspetaus chi nci passit cust'anta mala ◊ a s'anta de su campu de Otieri bi at terras bonas 4. circant de si cuai po fai passai s'anta de s'àcua ◊ fiant abetendu a passai s'anta de sa guerra 5. tocat a dh'indovinai s'antedha Ètimu ltn. anta(e) Tradutziones Frantzesu soutien Ingresu support Ispagnolu sostén, soporte Italianu sostégno Tedescu Stütze.

arràmbu , nm, avb: arrumbu Definitzione logu o cosa a ue si arrimare; persona chi podet giare un’agiudu, èssere de agiudu; su si arrumbare o imbarare / èssere arrumbu apare = acurtzu, acanta s'unu a s'àteru Sinònimos e contràrios apógiu, armaderi, arrimaderu, arrimu, imbaradorju Frases si est su ch'ispero logu asseliadu, mi cuntento de s'arrumbu (G.Marras)◊ si est cojada cun Bodale: a l'at àpidu s'arrumbu, unu prus póveru de issa!…◊ unu giòvanu gai a génneru fit un'arrumbu pro sa domo ◊ no mi podes nàrrere chi apo chircadu arrumbos de cumbéniu: mi so arrangiadu deo! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu appui Ingresu support Ispagnolu apoyo, arrimo Italianu appòggio, sostégno Tedescu Stütze.

arrimadéru , nm Definitzione logu inue si arrimare, si imbarare, si apartare Sinònimos e contràrios apozadorzu, armaderi, arrambu, arrimu, imbaradorju / apógiu Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu appui Ingresu support Ispagnolu arrimadero, apoyo Italianu appòggio, sostégno Tedescu Stütze.

cràdiu , nm Definitzione puntedhu de canna o de linna chi si fichit in terra po singialare cosa (es. unu puntu, ue si depet prantare o pònnere calecuna cosa) o fintzes, si su cràdiu est a nae longa, po arraigare cosa prantada; segundhu, fintzes ràgiu de orroda Sinònimos e contràrios arradicra, brocu, cerboni Tradutziones Frantzesu piquet, petit pieu Ingresu stake Ispagnolu piquete Italianu picchétto, palétto di sostégno Tedescu Pflock.

«« Torra a chircare