Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

cerbòni , nm Definitzione nae de linna (o fintzes canna) a frucagedhu chi si ponet a bide, a pisu, a tamatas e àteru po chi abbarrent in artu de terra, acapiaos, e no dhis fatzat dannu su bentu Sinònimos e contràrios fichete, fitura, palincioni, ràdica 1 Frases is óminis pudant e nosu passaus in sèssini, acapiaus sa carriadroxa a su cerboni Tradutziones Frantzesu échalas Ingresu vine stake Ispagnolu tutor, rodrigón Italianu palétto per le viti Tedescu Weinpfahl.

cradiàre , vrb: acradiare 1 Definitzione pònnere cràdios, puntedhos de canna in su terrenu, unu in filu de s'àteru, po pastinare bíngia, prantare matas e àteru; pònnere s'arraiga a sa cosa prantada (es. pisu, tamatas) po dha mantènnere arta de terra o no dha mòvere su bentu Sinònimos e contràrios insignare / acerbonai, apalonae, apichetare, arradicare, arrochitare, impalai Frases innantis de pastinare, sa terra si cràdiat Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu piqueter, placer des piquets de grève Ingresu to stake Ispagnolu jalonar Italianu picchettare Tedescu abstecken.

cràdiu , nm Definitzione puntedhu de canna o de linna chi si fichit in terra po singialare cosa (es. unu puntu, ue si depet prantare o pònnere calecuna cosa) o fintzes, si su cràdiu est a nae longa, po arraigare cosa prantada; segundhu, fintzes ràgiu de orroda Sinònimos e contràrios arradicra, brocu, cerboni Tradutziones Frantzesu piquet, petit pieu Ingresu stake Ispagnolu piquete Italianu picchétto, palétto di sostégno Tedescu Pflock.

fagallòni, fagaròne , nm: fogadoni, fogalloni, fogarone, fogaroni, fogorone, fogoroni Definitzione fogolone, muntone mannu de linna fatu coment’e a pinnatzu o fogàgia chi si allúmiat po festa (mescamente a sant'Antoni); fogu in sa forredha tropu mannu / comares, compares de fogarone = sos chi si faghent a compares brinchendhe su fogu chi si atzendhet su sero de su pésperu de santu Zuanne Sinònimos e contràrios catassa, fochilada, fochina, foghidoni, fogone 2, olone Frases s'annu passau po sa festa no ant allutu mancu su fogalloni ◊ su fogarone est traghidendhe e istinchidhendhe ◊ s'éspuru fadeus duus fagallonis: in pratza de crésia e a s'intrada de sa bidha ◊ che sunt boghendhe sa moda de su fogarone ca faghent àteru dannu, cun su logu azummai chentza prus àrbures 2. aite lu faghes cussu fogarone, candho no est mancu fritu?! Tradutziones Frantzesu feu de bois Ingresu bonfire, stake Ispagnolu hoguera Italianu falò, rògo Tedescu Freudenfeuer, Brand.

frucàrgiu, frucàrzu , nm, nf: fulcalzu, furcàglia, furcàgliu, furcalzu, furcarju, furcarzu, furcazu Definitzione cambu mannu de mata limpiau lassandhodhi un’orrugu (rocu) de is cambos prus piticos po dhue apicare cosas o fintzes po dhu pònnere a puntedhu e mantènnere naes de mata o bide in artu chi no tochent in terra o no si ndhe seghent; a logos dhu narant a su tragu de sida po carrare pedra Sinònimos e contràrios iltatu, nàica, pontedhu, puntale, trumponi, údulu, uduri / trazu Frases a sas naes de péssighe chi pendhent tropu ca sunt barriadas lis cheret postu unu furcarzu ◊ a domo ndhe intrat a furcalzu reu cun sa chiza improntada a fagher morte (A.Dettori)◊ sa bértula est apicada in su furcarzu ◊ pro letu bi tenet una rete posta in furcàglias de ozastru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu tige, échalas Ingresu stake Ispagnolu tutor, rodrigón Italianu tutóre (sostégno per àlberi) Tedescu Baumstütze.

giogàda , nf: giugada, zocada Definitzione su giogare (calesisiat su giogu); in cobertantza, brulla mala, pesante Sinònimos e contràrios ghelea Frases at bintu una giogada a su loto 2. labai no si fatzat cancuna giogada su tiau! Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu partie, jeu Ingresu play, stake Ispagnolu partida, broma pesada, apuesta Italianu giocata Tedescu Partie, Streich.

incannài, incannàre, incannàri , vrb Definitzione pònnere sa canna (es. a is tamatas po istare artas de terra, o a orrugos acapiaos a s'arremu segau de un'animale); fàere s'incannitzada; fàere cannedhos, imbodhigare (su filu o cosas deasi) in su cannedhu de s'ispola; incamminare, cumenciare? Sinònimos e contràrios arraigare / incannedhae / incannitare Frases ma ita nanca at a fai cudhu béciu, ca boit incannau po abarrai istrantaxu?!… 2. po incannari sa crobitura de sa domu agiudaus totus 5. ant a incannare su messonzu cun d-una messadolza Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ramer, couvrir de chaume, entourer de chaume Ingresu to stake Ispagnolu encañar, encanillar Italianu incannucciare Tedescu mit Rohr umzäunen.

incannitàre , vrb: incannitzai, incannitzare Definitzione fàere s'incannitzau; pònnere orrugos de canna po poderare firmu s'arremu segau de un'animale, fintzas pònnere canna po arraigare (es. a is tamatas, a su pisu) Sinònimos e contràrios cannitare, incannai, incannedhae Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ramer Ingresu to stake Ispagnolu encañar Italianu incannucciare Tedescu mit Rohr umzäunen.

pabòni 1 , nm: palone 1, paloni Definitzione puncione, orrugu de linna a punta po prantare cosas in s'ortu; nae de linna acutzada, prus che àteru iscomada, chi si ponet po arraigare is fundhos de sa bide in is bíngias; arraighina de dente; palu, puntedhu mannu puru Sinònimos e contràrios rocu / ladicra, pontedhu Maneras de nàrrere csn: fàghere su p. = fàghere s'àrbure ritza, fai s'àrburi de s'arenada, o de sa nai; casciale a duos, a tres palones = chi portat duas, tres arréxinis; ebba de palone = sa de mesu, in s'arzola, presa a su rocu Frases si ponent fichidos che duos palones ◊ at apicau su capedhu a unu paboni Sambenados e Provèrbios smb: Palone, Paloni Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu petit pieu Ingresu stake Ispagnolu estaca, palo Italianu palétto Tedescu Pflock.

pòsta , nf Definitzione sa cosa chi is giogadores ponent po dha bínchere a unu giogu, a iscummissa / pònniri sa p. = pònnere iscummissa Sinònimos e contràrios posu, prea, pinzola / iscommissa Frases est allegru ca at bínchidu sa posta ◊ pòngiu sa posta ca est arréscia cun calincunu sodrau, cussa! ◊ pòngiu sa posta ca no dhu cumprendit mancu su vicàriu, custu! ◊ a sos poetas lis aiant postu chimbanta iscudos de posta ◊ su barralicu est po giogai a posta de itasisiat cosa Tradutziones Frantzesu mise (jeux) Ingresu stake Ispagnolu apuesta Italianu pòsta Tedescu Einsatz (beim Spiel).