Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

agiobadúra , nf: giobadura Definitzione su allobare, nau mescamente de is boes acapiaos a su giuale Sinònimos e contràrios agiobu, agiuamentu, cropadura, giungidura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mise sous le joug Ingresu yoking Ispagnolu el enyugar Italianu aggiogaménto Tedescu Einspannen ins Joch.

agnadína, agnadínu , nm, nf: angiadina, anzadina Definitzione su angiare de su bestiàmene; is animaledhos apenas naschios; su tempus chi is animales funt angiandho Sinònimos e contràrios agnamenta, angiadura, angiamentu, anzera 2. sas bamas como giughent s'anzadina ifatu 3. un'annu, bénnida s'anzadina, sa menzus ebba chi teniat faghet unu bellu pudhérigu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu portée, mise bas, mettre bas, agnelage Ingresu litter Ispagnolu camada Italianu figliata Tedescu Wurf.

angiadúra , nf: anzadura Definitzione su angiare de su bestiàmene, sa sumana chi su tàgiu est angiandho Sinònimos e contràrios agnadina, anzera, fizera Frases at seperau sa lachinza dae su madricau in anzadura Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu portée, mise bas, agnelage Ingresu delivery Ispagnolu paridera Italianu figliatura Tedescu Werfen.

arràngiu , nm: arranzu Definitzione su arrangiare, su torrare apostu unu guastu, su pònnere bene sa cosa; sa cosa arrangiada / èssiri a s'arràngiu = campare arrangiandhosi, sentza de àere peruna intrada segura, fintzes in su bisóngiu Sinònimos e contràrios aconciadura, acónciu, assébiu | ctr. gastu 1 Frases su guventu isbandonau, sentza de dhi fai arràngius, ndi fiat arrutu ◊ is dotores faent arràngios po bívere de prus ◊ custa màchina un'arrangixedhu gei dhu bolit! 2. cussa giacheta est totu tzàpulus e arràngius Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu adaptation, mise en ordre Ingresu rearrangment, adaptation Ispagnolu arreglo Italianu adattaménto, riparazióne, riassètto Tedescu Anpassung, Reparatur, Aufräumen.

assentadéru , nm: assenteru Definitzione / ponnirisí a. = zúghere bonu sensu Sinònimos e contràrios assentadura, assentu Tradutziones Frantzesu rangement, mise en ordre Ingresu good order Ispagnolu posición Italianu assètto Tedescu Ordnung.

assentadúra , nf: assintatura Definitzione su assentare Sinònimos e contràrios assentada, campianada / assentaderu, assentu, assétiu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mise en ordre Ingresu arrangement Ispagnolu asentamiento Italianu assettatura Tedescu Ordnen.

aviaméntu , nm Definitzione su cumenciare a mòvere, a tzucare Sinònimos e contràrios comintzu, incarreramentu Ètimu itl Tradutziones Frantzesu mise en train Ingresu starting Ispagnolu puesta en marcha Italianu avviaménto Tedescu Beginn, Anlassen.

cunvíu , nm: cuviu, cúviu Definitzione is primas cosas chi si faent de una faina, sa cosa chi si aprontat; su aprontare, s'incuru po calecuna cosa Sinònimos e contràrios comintzada, comintzu, inghitzu / ammanitzamentu, ammanitzu, ammàniu 1, aparéciu / contibizu 2. semus che bamas chentza cuviu e ne ghia ◊ a sa chi fuit in allerga bajania e deviat atzivire su cuviu a mente frimma, lestra sa manu curriat pro achipire in s'arminzu ◊ so ispetendhe sa manu chi mi diat cuviu e volontade de afrontare sa vida ◊ sa cosa la fint arreanne dae meta e sos cúvios fint belle e orditos Tradutziones Frantzesu mise en train, préparation Ingresu starting, preparing Ispagnolu puesta en marcha, arrnque, preparativo Italianu avviaménto, preparativo Tedescu Beginn, Vorbereitung.

giubbilasciòne, giubbilatziòni , nf Definitzione s'acabbada, sa essia de unu postu de trebballu po pensionamentu Sinònimos e contràrios pensionamentu Frases daghi bideint chi fia malegontza mi deint giubbilascione ◊ a is becesas si gosat sa giubbilatzioni Tradutziones Frantzesu mise à la retraite Ingresu pensioning Ispagnolu jubilación Italianu pensionaménto Tedescu Pensionierung, Verrentung.

giungidúra , nf: zunghidura Definitzione su giúnghere is boes Sinònimos e contràrios agiobadura, agiuamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mise sous le joug Ingresu yoking Ispagnolu el uncir Italianu aggiogaménto Tedescu Einspannen ins Joch.

impostadúra , nf Definitzione su impostare; su pònnere cosa de una manera o in calecunu logu o tretu coment'e aprontandho o cumenciandho una faina, unu trebballu; su si pònnere o istare in sa posta, in calecunu logu coment'e ibertandho e iscocandho po pòdere essire e giare a pitzu a ccn. o a calecuna cosa de un'improntu, a s'ingrundha Sinònimos e contràrios impostamentu 3. su zòvanu fit gai àbbile chi resessiat a tènnere sos murones a impostadura, a manos Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu organisation, mise en train, guet Ingresu statement, ambush Ispagnolu planteamiento, acecho Italianu impostazióne, appostaménto Tedescu Anlegen, Hinterhalt.

incarreraméntu , nm Definitzione su incarrerare o cumenciare fintzes una faina, una chistione Sinònimos e contràrios comintzu, incamminamentu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mise en train, orientation Ingresu start Ispagnolu arranque, guía Italianu avviaménto, indirizzo Tedescu Anbahnung.

pòsta , nf Definitzione sa cosa chi is giogadores ponent po dha bínchere a unu giogu, a iscummissa / pònniri sa p. = pònnere iscummissa Sinònimos e contràrios posu, prea, pinzola / iscommissa Frases est allegru ca at bínchidu sa posta ◊ pòngiu sa posta ca est arréscia cun calincunu sodrau, cussa! ◊ pòngiu sa posta ca no dhu cumprendit mancu su vicàriu, custu! ◊ a sos poetas lis aiant postu chimbanta iscudos de posta ◊ su barralicu est po giogai a posta de itasisiat cosa Tradutziones Frantzesu mise (jeux) Ingresu stake Ispagnolu apuesta Italianu pòsta Tedescu Einsatz (beim Spiel).

pòsta 2 , nf Definitzione su pònnere; fintzes una genia de misura faendho tessíngiu: a posta (candho tessindho a bagas o a lauru sa trama brínchidat bàtoro filos de ordiu), a perra posta (candho che ndhe brínchidat duos), a posta e mesu o a ischina (candho che ndhe brínchidat ses) Sinònimos e contràrios postura Maneras de nàrrere csn: èssere de prima p. = chi s'incíngiat, chi si ponit sa primu borta, nou nou; is postas (de un'iscartedhu) = sas frunzas chi dae su fundhu, ziradas a conca in artu, serbint pro intessire sos costazos e poi serbint a fàghere una parte sos oros e un'àtera parte s'asa; tirare sa p. (ammanitzendhe tessinzu)= prèndhere a su cumpostore sos filos collidos a matuledhos; sa posta de s'oju = su pònnere ogru, nadu che cosa fata o candho est fatu; fai o donai a fai sa p. = dare cosa a fàghere; fàghere una cosa a posta = apostadamenti; nàrrere o fàghere una cosa a s'a posta = a brulla, brullendhe Frases giughiat una beste de prima posta ◊ addaesegus meu nudha lasso, si no postas de pè in su terrinu ◊ custu dannu tet èssere posta mala de oju!… 2. macu, làssalu a pèrdere, chi ti at nadu gai a s'a posta Tradutziones Frantzesu mise Ingresu mass Ispagnolu puesta Italianu méssa Tedescu Legen, Setzen, Stellen.

sédiu , nm: assétiu*, sétiu 1 Definitzione nau de sa cosa, manera de istare, betu de èssere posta (coment'e a cicidura), de cicire bene (o fintzes bene arrexonada, giusta): nau de bestimentu, de orrobba o cosas deasi, portare calecuna pinniga; nau de su cumportamentu de ccn., manera de fàere crabbada, giusta, o fintzes chi no giaet cunfiantza, chi si credet meda Sinònimos e contràrios betu, ségiu / galania, garbu, tratu Maneras de nàrrere csn: tènniri, leare o pònnere sétiu = zúghere betu, èssere fatu de una manera chi setzit bene, chi istat bene postu, chi andhat bene, chi torrat paris, chi tenet fundhóriu; torrai a sétiu is cosas = pònnere a postu; pòniri su logu a sétiu = remonire su logu; no ndi fai una in sétiu = no ndhe faet una bene, faet totu chentza critériu, chentza arrexonare Frases ti moes chirchendhe sédiu nou ◊ custa perda no portat sétiu ◊ su chi ses nendi tui no tenit sétiu ◊ su brúciu de su gorfu portat su sétiu ◊ sa piciochedha no est papendi in sétiu, totu porcherias 2. no tenis sétiu, tui ses tonta e ti lassas imbovai! Tradutziones Frantzesu rangement, mise en ordre, position Ingresu good order, posture Ispagnolu orden, postura Italianu assètto, positura Tedescu Ordnung, Haltung.

spresonaméntu , nm Definitzione su ndhe bogare de presone a ccn. Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mise en liberté Ingresu release Ispagnolu excarcelación Italianu scarcerazióne Tedescu Enthaftung.