alenàre , vrb: alinare Definitzione mandhare a fora su respiru, arrespirare Sinònimos e contràrios abidai, anidare Frases aleno ervosas dulcuras furadas dae sa catassa fumosa de s'últimu tortu 2. intendho su bentu alinendhe acurtzu meu Ètimu ltn. alenare Tradutziones Frantzesu respirer, souffler Ingresu to breathe, to blow Ispagnolu respirar, soplar Italianu respirare, soffiare Tedescu atmen, blasen.

alénu, àlenu , nm Definitzione s'ària chi intrat a o essit de is prumones portandho s'ossígenu a su sàmbene e leandhondhe s'anidride carbónica, sinónimu fintzes de fortza Sinònimos e contràrios àbidu, alentu, àlinu 1, isalenu / foltza / alore Maneras de nàrrere csn: bogare, leare, torrare a. = bogare, leare, torrare àlidu, respirare; in d-un'à. = in d-unu sinnu; èssere de sete alenos, o àere sete alenos = èssiri forti meda, corriatzu; èssere a s'a. = morindhe (nadu de malàidu, betzu), finindhe, iscutinendhe (nadu de provista) Frases fit faedhendhe asciuconada e cun s'alenu curtzu ◊ li est manchendhe s'alenu: est morzendhe! ◊ benindhe fia mancu, un'istante s'alenu mi est mancadu! (A.Dettori)◊ lu giamant e no faedhat, tantu li mancat s'alenu ◊ fut tocadu de partire dae sas iscolas po dare alenu a sa poesia a bolu! 2. sa domo sua est unu porchile: si b'intrades bos leat s'alenu ◊ no fit cosa de resístere cristianu: leaiat s'alenu su pudore 3. su "Chi eja!" a Zuanne nche li est essidu in d-un'àlenu 4. za morit cras, tziu Batore: est de sete alenos!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souffle, haleine Ingresu blow, breathe Ispagnolu aliento, soplo Italianu sóffio, àlito, respiro Tedescu Blasen, Atem.

isalénu , nm Definitzione ariedha, movidedha de ària, fintzes sa chi si arrespirat, s'àlidu Sinònimos e contràrios àbidu, alentu, alenu, àlinu 1 Frases bois puru, bentos, débbiles isalenos, benides dae su nudha a s'ispensada ◊ deo e tue, solos, in serenu e rassignadu andhare, acantu acantu ambos passamus, cunfundhendhe intantu su tzocu tou in su meu isalenu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souffle Ingresu whiff Ispagnolu soplido, soplo Italianu sóffio Tedescu Blasen.

suài , vrb: sulai, sulare, surare Definitzione surbare, bogare o fàere sulu, ària, bentu, fintzes in su sensu de su sonu chi faet s'ària chi essit o passat a fortza; torrare àlidu, bogare súlida, nàrrere calecuna cosa a murrúngiu o a iscúsiu, pònnere in s'origa, nàrrere, giare a ischire; prènnere de sulu, de ària Sinònimos e contràrios sulvare, surbiai / fruscidare, frusiai, moidare, sulietai, zumiai / respirai, musciai Maneras de nàrrere csn: sulai che píbera = istare a súlidas de arrennegu, survilare; no sulat ne suba e ne suta = no fuedhat, no bollit fuedhai, no muscit (in cobertantza, innòi "suba" est sa buca e "suta" su pertusu) Frases suididhu ca gei iscapat pampa, cussu fogu! ◊ bati linna a su fogu, o cres chi nos sulamus sas ungras?! ◊ cussu frúschiu li pariat su surare de sa colovra 2. su connau no sulàt prus: si fiat mortu! ◊ babbu tuu depit arriposai: chi nisciunus sulit a dhi segai su meigama! ◊ cussu no iscidiat nudha: chini si dh'at suau? 3. sos de s'Altu ant detzisu chi pro rezer sa nassione totu devimus sulare buscichedhas de sabone ◊ paret suladu de cantu est rassu, cussu cristianu! ◊ si li alterat dogni pilu e si ponet che píbera a sulare ◊ su malloru, sulendi che píbera, si nci dh'iscudit asuba a conca bàscia isciamiendu is corrus acutzus Ètimu ltn. *subilare Tradutziones Frantzesu souffler, respirer Ingresu to blow, to breathe, to speak Ispagnolu soplar, resollar Italianu soffiare, fiatare Tedescu blasen, etwas verlauten lassen.

súbidu , nm: súlidu, súliru Definitzione s'ària chi si bogat de prumones torrandho àlidu, mescamente fatu a forte, fintzes su surbare de su bentu: a bortas, súrbiu, suspidura bufandho cosa Sinònimos e contràrios àbidu, alenu, isúfiu, suidu, sulu, tzúfiu / bentu Maneras de nàrrere csn: èssiri unu s. (nadu de tempus/durada) = unu sinnu, una furriada de ogus; pigai o torrai súlidu = torrare àlidu, respirare coment'e pasendhe unu pagu faghindhe cosa; aspetai a súlidu tentu = azummai chentza torrare àlidu pro istare atentos Frases at pérdiu su súlidu tzerriendi meda ◊ candu passu ingunis mi tocat de aguantai súliru, po no mi allupai de fragu de bassa 2. sa temporada mala est infruschendhe cun súlidos de bentu bidhiarzu ◊ su súbidu de su bentu 3. cussas dexi dis fiant istétias unu súlidu 4. cun d-unu súlidu nci at ingúrtiu unu pisu de préssiu… (F.Carlini) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souffle Ingresu breath Ispagnolu aliento, soplo Italianu fiato, respiro, sóffio Tedescu Atem, Atemzug, Blasen.

sulàda , nf Definitzione su sulare; fintzes genia de súrbiu chi faent unos cantu animales coment'e arrennegaos o timendho Sinònimos e contràrios isufulada, sulvilada Frases sa pampa a dógnia sulada de bentu tzacat e cincidhat ◊ a s'anzone mortu li at dadu duas o tres suladas pro l'iscolzare menzus 2. in sos beranos, candho bigiaiant sas bachitas, sas bórridas poniant sa paura a colpos de ramuzu e a suladas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souffle, ébrouement Ingresu puff, snort Ispagnolu soplo, bufido Italianu sóffio, sbuffata Tedescu Blasen, Schnauben.

sulitài , vrb Definitzione sonare su sulitu; istare a surbiedhu Sinònimos e contràrios afruschiare, ammuinai 1, fruscidare, frusiai, frusitai, moidare, múere, sulietai, sulvare, surbiai, zumiai Frases ndi fiat lómpiu un'ómini basciotu, sulitendi: fiat s'uscieri ◊ no serbit chi suliti po cuaranta po cantu su burricu est tanti acanta! (C.Saragat) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu jouer du pipeau Ingresu to pipe Ispagnolu tocar el caramillo, silbar Italianu zufolare Tedescu die Hirtenflöte blasen.

súlu , nm: suru 1 Definitzione s'ària chi si bogat in buca, pagu pagu de ària o de bentu Sinònimos e contràrios súbidu Frases s'orcu at addobbadu duos sulos e ndhe at torradu boes, carru, furchetas, bultedhos e fintzas su babbu e frades de Mariedha 2. sa vida est unu pubusone de bentu, unu sulu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu souffle Ingresu whiff Ispagnolu soplo Italianu sóffio Tedescu Blasen.

sulvàre , vrb: surbare, surbiai, surbiare, survare, surviare Definitzione bogare súlidu, fintzes súrbiu; arrespòndhere a súlidas, a ufas, cun ifadu; fintzes nàrrere cosa a ccn., unu pagu coment'e cossigiandho, osservandho, abbetiandho Sinònimos e contràrios suai / ammuinai 1, fruscidare, frusiai, frusitai, moidare, múere, sulietai, surbiai, zumiai Frases sos minores s'incrunant, ufrant sos cavanedhos e surbant supra de sa bràsia ◊ candho uchidiant su mannale a sos pitzinnos lis davant s'ambesuca a la survare ◊ su focu est tenendhe ca su ajaju cada tantu l'est surbandhe ◊ si survavat sos pódhiches cancaratos dae su fritu 2. "Priucosos irrichitos!" - mi aiat survatu in s'oricra mutzere mea ◊ "No est neche nostra si su binu fit tropu forte!" surbant sos cumpanzos Ètimu ltn. *subilare Tradutziones Frantzesu souffler Ingresu to puff Ispagnolu soplar Italianu soffiare Tedescu blasen.

«« Torra a chircare