Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

abbuscicadúra , nf Definitzione su èssere totu a busciuruchedhas, ufraduras Terminologia iscientìfica mld Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu bouffissure, boursouflure, enflure Ingresu accentuated swelling Ispagnolu hinchazón, tumefacción Italianu gonfióre accentuato Tedescu starke Schwellung.

bríu , nm Definitzione fortza e fintzes capacidade de fàere cosa / èssere chentza brios de nudha = chentza fortzas, sentíresi débbile Sinònimos e contràrios balia Frases addolumannu meu, apo pérdidu sos brios ◊ candho ti lasso, Sardigna istimada, mi truncat donzi àschidu, onzi briu ◊ su binu de Olíana est de cudhu chi mintet briu! 2. deo so su chi in brios l'apo posta e àtere si ndh'est aprofetendhe! Tradutziones Frantzesu force, vigueur Ingresu vigour Ispagnolu vigor, energía Italianu vigóre Tedescu Stärke.

fòlte , agt, nm: forte, forti, froti Definitzione chi o chie giughet fortza, fortzas, chi aguantat isfortzu, pesu, o podet meda, chi est de agguantu o no si lassat dominare o trebballare, chi tenet coràgiu; segundhu de ite si narat, chi giughet àrculu meda; calecunu fàbbricu chi depet serbire de fortilesa, de difesa prus che àteru militare Sinònimos e contràrios poderosu, potentivu | ctr. débbile, fridu, lenu Maneras de nàrrere csn: fatu in forte = a manera chi aguantit meda; avb. a forte = cun fortza meda (ctr. abbellu); forte che brunzu, che ferru, che bòi = meda Frases is piciochedhos furint giogandho a cuadhos fortes ◊ bi cheret cosa forte pro agguantare pesu meda ◊ ghetat un'istichida de pei aici forti chi nd'iat a èssiri iscanciofau s'aposentu ◊ pariat folte, ma a baranta ses annos si ch'est moltu ◊ tocat a èssi prus fortis de sa tentatzioni ◊ lampu a forte: a solu si poniat a codhu su cuintale! 2. cust'abbardente est forte 3. in Sant'Antiogu bi est su Forti, zenia de castedhu a muros artos 4. issa fit costoida apalas, baltziesit una manu, bi la ponzesit in codhos e ispinghesit a folte ◊ dh'at atripau a forti Sambenados e Provèrbios smb: Forte, Forti Ètimu ltn. fortis Tradutziones Frantzesu fort, fervent Ingresu strong, fervent Ispagnolu fuerte Italianu fòrte, fèrvido Tedescu stark, kräftig, Starke.

foltilèsa , nf: fortalesa, fortelesa, fortilesa Definitzione su èssere forte, de agguantu, su tènnere fortza e fintzes sa fortza etotu; genia de punga o contramazina chi si faet nanca po badrare a unu de calecunu male; fasca po mantènnere una matza calada Sinònimos e contràrios agguantu, coragi, foltza, fortigalesa / afortiamentu, breu, contramazina, foltíscia, lezeta, punga, scritu | ctr. debbilesa Frases tue ses, o Deus meu, sa fortalesa mia ◊ santu Antine meu, ponídebbi sa manu e fortilesa e pascénscia nos dade! ◊ posta a dua piza, sa robba tenet prus fortilesa ◊ sos nuraghes ti ant dadu cun amore una pàgina de antiga fortilesa ◊ su muru fràigu tenet prus fortilesa ◊ su tzimentu a su muru fràigu li daet fortilesa 2. sas barrichedhas de su eritu las depes tènnere sèmpere chin tecus ca ti ant a serbire coment'e pungas e fortilesas ◊ chin custa fortalesa no at a tènnere mai male Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu forteresse Ingresu fortress, resistance Ispagnolu fortaleza Italianu fortézza, resistènza Tedescu Stärke, Festigkeit.

grussària , nf: russària Definitzione su èssere grussu de is cosas, sa distàntzia de una parte a s'àtera, de fora in fora de una cosa Sinònimos e contràrios grussesa, grussoi, russura / ttrs. grussétzia | ctr. finària Frases Salomone at fatu sa brassa de metallu iscazadu, tundha, arta chimbe cúbbitos, chin sa mesania de deghe cúbbitos: sa grussària sua fit de unu prammu (Bb N.Rubanu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu épaisseur Ingresu thickness Ispagnolu espesor, grosor Italianu spessóre Tedescu Stärke, Dicke.

imbidòni, imbidònu , nm: imbironi, ismidone, umbidone Definitzione farraímpia, sa matza de su trigu postu a modhe dies meda, suetu, lassau pausare e iscolau: essit bianca che late e s’impreat po meighina e po pònnere a s’orrobba prentzandhodha po essire unu pagu tètera Sinònimos e contràrios farraímpia, groru, madone Frases at budhiu s'imbidoni po imbidonai sa biancheria ◊ sa bistimenta bèni prenciada a imbironi fut pronta de allogai Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu amidon Ingresu starch Ispagnolu almidón Italianu àmido Tedescu Stärke.

podère , nm: poderi, puderi Definitzione sa fortza (púbblica o privada) e possibbilidade de fàere calecuna cosa, de cumandhare, de decídere e determinare fintzes su chi faent is àteros / is poderes de un'istadu: legislativu (faet is leis), giuditziàriu (giúdicat cunforma a is leis), esecutivu (guvernat, amministrat cunforma a is leis) Sinònimos e contràrios pògias, possa Maneras de nàrrere csn: atafai in p. de…, bènnere in p. de… = arrúiri asuta a su domíniu de…, andhare a… mustràresi a…; èssiri in p. de…, a p. de… (nau pruscatotu de genti)= èssere in pozos de…, suta a cumandhu de…; fai a tira p. = chentza si frimmare, a sa segura chentza istare duiddui; fai una cosa a totu p. = cun totu sas fortzas, a totu codhu; pròghere a p. de Deus = aira, betare abba a mojos Frases custu fit unu preíderu chi teniat su podere de che bogare sos bundhos ◊ cussas lezes davant poderes de programmatzione ◊ nessi a faedhare za est in podere de donzunu 2. chie at pérdidu unu màtulu de giaes benzat in podere meu! (G.Ruju)◊ chin sa malària so istada in podere de tres dutores ◊ ant papau a totu poderi, ca làndiri a fàmini castàngia parit ◊ s'orfunedhu fiat atafau in poderi de unu meri susuncu ◊ est niandho a podere Ètimu spn. Tradutziones Frantzesu pouvoir, puissance Ingresu power Ispagnolu poder, potencia Italianu potére, potènza Tedescu Macht, Stärke.

ràgana , nf Definitzione genia de fortza, capacidade de agguantu, de sighire faendho Frases a che pigare a sa punta bi cheret ràgana (P.Casu) Tradutziones Frantzesu entrain Ingresu vigour Ispagnolu tesón Italianu lèna Tedescu Stärke.

russària , nf: grussària* Definitzione su èssere grussu de is cosas, sa distàntzia de una parte a s'àtera Sinònimos e contràrios grussesa / ttrs. grussétzia | ctr. finària Frases za ndhe zughet de russària cussu truncu de chercu!… Tradutziones Frantzesu robustesse, force, vigueur Ingresu sturdiness Ispagnolu grosor Italianu robustézza Tedescu Stärke.