aciviméntu , nm: atzivimentu Definitzione
su atzivire, sa resa, sa fortza de cundhire chi tenet una cosa chi, fintzes si est paga, bastat po meda; totu is trastos de una domo, mescamente cussos de s'isposa e fintzes is prendhas
Sinònimos e contràrios
atzivu
2.
cussa fiat s'arrobba po s'acivimentu de is giòvanas isposas
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
efficacité,
haut rendement
Ingresu
efficacy,
strong return
Ispagnolu
alto rendimiento,
eficacia
Italianu
fòrte résa,
fòrte rendiménto,
efficàcia
Tedescu
sehr gute Leistung,
Wirksamkeit.
apéliu , nm: apíliu,
apílliu Definitzione
disígiu mannu, coment'e candho unu dha pedit, sa cosa / pigare apílliu de…= benni su disígiu, sa gana de…
Sinònimos e contràrios
desizu,
ispédhiu
Frases
mi ndh'at pigadu apílliu e comporada mi l'apo, sa cariasa ◊ e adhias, no ndhe li pigat apílliu a fàghere carchi faina?! ◊ nono, gai, chi ti at pigadu apílliu a lèzere, cantu chi ses zoghendhe!
Ètimu
itl.
appiglio
Tradutziones
Frantzesu
désir ardent
Ingresu
strong desire
Ispagnolu
ansia,
anhelo
Italianu
fòrte desidèrio
Tedescu
Begier.
apiliàre , vrb rfl: apilliare Definitzione
bènnere su disígiu, pigare a disígiu, disigiare forte, pedire ccn. cosa (o fintzes gente, agiudu) chi s'iat a bòllere; fintzes atacare, andhare o cúrrere aifatu po cracare
Sinònimos e contràrios
apeliai
Frases
si est apilliadu a li dare cosa ◊ sos fizos si sunt apiliados a sa mama ◊ sa ulturina si est apiliada a su mortorzu ◊ ite balet cust'umanu apiliare sentza ischire pro pòdere isperare si avreschet un'àteru manzanu? (G.A.Salis)◊ a sos carvonajos si apillieit a li dare su carvone ◊ so apilliadu a erba ◊ ti ses apilliadu a una castigada: no agataias una fémina menzus?!
2.
donzi borta chi bogo a pizu carchi faina paret chi si mi apíliet su malejanu ◊ si li sunt apilliados sos canes che dimónios
Ètimu
itl.
appigliare
Tradutziones
Frantzesu
désirer ardemment
Ingresu
to have a strong wish,
to ask insistently
Ispagnolu
anhelar,
pedir con insistencia
Italianu
avére fòrte desidèrio,
chièdere con insistènza
Tedescu
wünschen,
eindringlich bitten.
aragòne , nm Definitzione
bentighedhu forte; fintzes fortza, coràgiu, abbrítiu / ómine de a. = porosu, corazosu, chi s'ischit difèndhere
Sinònimos e contràrios
araghe
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
brise forte
Ingresu
strong breeze
Ispagnolu
brisa fuerte
Italianu
brézza fòrte
Tedescu
Wind.
asciústru , nm: assultu,
assustru,
assustu Definitzione
assíchidu mannu / dare a unu s'abba de s'assustru = dare abba a bufare a chie at collidu assustru, ca li faghet bene
Sinònimos e contràrios
acíchidu,
assústidu,
timoria
Frases
vos at a uchídere s’asciustru! ◊ at collidu asciustru: pórrili una tassa de abba!◊ si a denote biet cuss'irmustru calicunu de coro pacu forte, massestat, ndhe morit de s'assustru! (G.A.Solinas)◊ ti pesso currendhe a fuidura cun s'assustu de rúere ◊ a sa pitzinna li ant fatu mandhicare carchi cosa pro si torraret dae s'assustu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
grande frayeur
Ingresu
strong fright
Ispagnolu
susto
Italianu
fòrte spavènto
Tedescu
großer Schreck.
badhidòni , nm, nf: badhirone,
badhironi,
badidone Definitzione
istrégiu de linna, o de ortigu, po múrghere o carrare àghina, mannitu; si narat prus che àteru in cobertantza po oriolu, pentzamentu po calecuna cosa chi si timet, moida ifadosa chi leat a conca / fàghere sa conca a b. = che moju, a brou, prena de moida ifadosa
Sinònimos e contràrios
mannirone,
odhidone
/
ammuntu 1,
arriolu,
pedine
/
abbolotu,
trambullu
Frases
faci de cuadhu de canna, conca de badhironi! ◊ in su crucuzone bi at una badhirone prena de barragàglia
2.
odheu, za lu zughet su badhirone in conca tenindhe unu fizu in perígulos de mòrrere! ◊ su televisori si fait sa conca a badhironi (G.Carta)◊ che li sunt pigados sos badhirones a cúcuru ◊ fut totu unu murigu, una cumboja, unu badhironi, un'inferru truessau de tiàulus ◊ sos sonos chi apo intesu in cussa sala mi ant fatu sa conca a badidone (F.Arca)
Terminologia iscientìfica
stz
Ètimu
ltn.
batillum, vatillum
Tradutziones
Frantzesu
baquet,
comporte
Ingresu
bin,
strong worry
Ispagnolu
colodra
Italianu
bigóncia,
tinòzza,
fig. fòrte preoccupazióne
Tedescu
Bottich,
Sorge.
crébidu , nm Definitzione
dispraxere mannu, de ndh'èssere crepandho
Sinònimos e contràrios
cherpu,
crebacoro
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
véritable dégoût
Ingresu
strong dislike
Ispagnolu
disgusto fuerte
Italianu
fòrte disgusto
Tedescu
Ekel.
fòlte , agt, nm: forte,
forti,
froti Definitzione
chi o chie giughet fortza, fortzas, chi aguantat isfortzu, pesu, o podet meda, chi est de agguantu o no si lassat dominare o trebballare, chi tenet coràgiu; segundhu de ite si narat, chi giughet àrculu meda; calecunu fàbbricu chi depet serbire de fortilesa, de difesa prus che àteru militare
Sinònimos e contràrios
poderosu,
potentivu
| ctr.
débbile,
fridu,
lenu
Maneras de nàrrere
csn:
fatu in forte = a manera chi aguantit meda; avb. a forte = cun fortza meda (ctr. abbellu); forte che brunzu, che ferru, che bòi = meda
Frases
is piciochedhos furint giogandho a cuadhos fortes ◊ bi cheret cosa forte pro agguantare pesu meda ◊ ghetat un'istichida de pei aici forti chi nd'iat a èssiri iscanciofau s'aposentu ◊ pariat folte, ma a baranta ses annos si ch'est moltu ◊ tocat a èssi prus fortis de sa tentatzioni ◊ lampu a forte: a solu si poniat a codhu su cuintale!
2.
cust'abbardente est forte
3.
in Sant'Antiogu bi est su Forti, zenia de castedhu a muros artos
4.
issa fit costoida apalas, baltziesit una manu, bi la ponzesit in codhos e ispinghesit a folte ◊ dh'at atripau a forti
Sambenados e Provèrbios
smb:
Forte, Forti
Ètimu
ltn.
fortis
Tradutziones
Frantzesu
fort,
fervent
Ingresu
strong,
fervent
Ispagnolu
fuerte
Italianu
fòrte,
fèrvido
Tedescu
stark,
kräftig,
Starke.
potentívu , agt Definitzione
forte meda, nau mescamente de cosas po su sabore o s'efetu chi faent papandhodhas (es. aghedu, velenu e àteru)
Sinònimos e contràrios
folte,
potentosu
/
profetosu
Tradutziones
Frantzesu
fort,
piquant
Ingresu
strong,
efficacious
Ispagnolu
eficaz,
fuerte
Italianu
efficace,
fòrte
Tedescu
wirksam,
stark.
salargiàre , vrb: assalarzare,
salarjare,
salarzare Definitzione
fàere mòvere, istesiare, cúrrere o fuire de mala manera pigandho a boghes o fintzes iscudendho, coment’e faendho assicare o tímere: si narat fintzes po cosa (dannu, ammeletzu, perígulu) chi ponet pistighíngiu forte, mannu, apretosu
Sinònimos e contràrios
agegherai,
assuidari,
assulurgiare,
isciuliai,
ispabuciare,
istrajare,
istratallai,
isvalostiare,
surrullai,
trambuscare,
ussiare
/
grisai
| ctr.
achedare,
asserenare,
assussegai
Frases
no salarzes sas berbeghes ca sunt próssimas e lis faghet male a cúrrere! ◊ a s'isparu su bestiàmine si est totu salarzadu ◊ ehi oe, si leo cussu fuste ti salarzo! ◊ salàrzache sas pudhas ca sunt bichendhe sos fiores! ◊ a sos furones los at salarzados e fuidos sunt rajendhe ◊ cussu dannu at salarzadu totu sa bidha
2.
m'intendho su coro salarzadu: depet èssere cussu gafè chi apo bufadu
Tradutziones
Frantzesu
agiter,
troubler,
mettre en deroute
Ingresu
to cause a turmoil
Ispagnolu
alborotar,
ahuyentar,
dispersar
Italianu
subbugliare,
esagitare,
méttere in fòrte agitazióne,
sgominare,
sbaragliare
Tedescu
in Aufruhr versetzen,
erschüttern,
aufregen.
zacaradúra , nf: giagaradura*,
zagaradura Definitzione
su zacarare; su èssere giagaraos / fàghere a zagaradura = impresse meda, tropu, coment'e chi unu portet canes aifatu, cun movimentu a cropos e impresse a sa sighia
Sinònimos e contràrios
agiàgaru,
isuliadura,
salarzadura,
salarzu
Frases
sas berbeghes no las les a zagaradura, no lis fetat male! ◊ sa cosa no si faghet a zagaradura, ca essit male
Tradutziones
Frantzesu
agitation soudaine
Ingresu
deep and sudden anxiety
Ispagnolu
agitación repentina
Italianu
agitazióne fòrte,
improvvisa
Tedescu
Erregung.