Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

allentoríre , vrb: lentorire* Definitzione isciúndhere de lentore Sinònimos e contràrios allentorai, insaurrare, issaghinare Tradutziones Frantzesu faire devenir humide de rosée Ingresu to wet with dew Ispagnolu rociar Italianu bagnare di rugiada Tedescu mit Tau befeuchten.

allutonài , vrb Definitzione pònnere giros de latone a calecuna cosa 2. at agatau una bella pipa allutonada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cercler de laiton Ingresu to rim with brass Ispagnolu zunchar con latón Italianu cerchiare di ottóne Tedescu mit Messing überziehen.

alvuràre , vrb: arborare, arberare, arbulare, arburai, arburare, arvurare, arvuriare Definitzione pònnere o prantare a àrbures, a matas; foedhandho de gente, pigaresidha deretu, su si pesare a boghes po cosighedhas, oféndhios o tzacaos: arburai dhu narant fintzes po pesare o fàere a mannu, arburare fintzes in su sensu de pònnere prantau, istrantagiau (a bisura de àrbure) Sinònimos e contràrios arburire / artzisare, inchietae Maneras de nàrrere csn: arburàresi (nadu de sos cadhos) = pesàresi comente e ritzos, cun sos pes de dainanti in artu; arburai ccn. cosa = pònnere ritza, istantargiare 2. s'achetu est semper marritanne, isconchinanne, annigranne e cricanne de si arburare 3. ti àlvuras de crítica mania sentza ti intendher ne de birde e ne de sicu (G.A.Cossu)◊ su venenu mi àrborat sos nérbios!◊ si m'arvúriat su sàmbene in s'intèndhere cudhu!◊ si àrbulat su cadhu e che betat su mere! 4. su pipiu est nàsciu tzeghixedhu e pensà ca no ndi dh'arburamu (A.Murru)◊ in pratza sunt arburandhe sa tuva po su fogulone Tradutziones Frantzesu border d'arbres, se fâcher Ingresu to plant with trees, to lose one's temper Ispagnolu arborecer, enarbolar Italianu alberare, inalberarsi Tedescu mit Bäumen bepflanzen, sich aufbäumen.

ammerchinzàre , vrb Definitzione istare o giare a merchinziu, a míndhigu, tropu pagu Sinònimos e contràrios musunzare, susuncai Frases li at ammerchinzadu fintzas su pane Tradutziones Frantzesu lésiner Ingresu to skimp (on) Ispagnolu escatimar Italianu lesinare Tedescu sparen mit.

ammodhocàre , vrb Definitzione fàere a modhoca, a ludu Sinònimos e contràrios abbenatzai, alludratzare, alludrinae, illudratzare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crotter, envaser Ingresu to make muddy, to muddy Ispagnolu enlodar Italianu infangare, impantanare Tedescu mit Kot beschmutzen.

apagiàre 2 , vrb: (a-pa-gia-re) apalgiai, apallai, apazare, pazare 1 Definitzione abbrovendhare a pàgia, pònnere sa pàgia a papare a su bestiàmene; a logos, coment’e semenare a pàgia (po iscóviu) su tretu de una domo a un'àtera de duos, ómine e fémina, chi si dha intendhent o si bolent / su pps. apazadu = (fintzas) chi est totu paza, nadu de laore chi no at ingranidu Sinònimos e contràrios abbrovendhae Frases su meri si ndi pesat a cissu e apàlgiat is bois ◊ su chitzi pesastus po apallai is bòis ◊ dónnia dí nanca depit apallai is bòis Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner de la paille aux animaus Ingresu to fodder Ispagnolu alimentar con pienso Italianu abbiadare Tedescu mit Hafer füttern.

apatentàdu , agt Definitzione chi tenet o at leau sa patente; nau cun tzacu, chi tenet calecuna calidade mala créschia meda, segura 2. est unu parassita apatentadu, semper chentza fàghere nudha! Tradutziones Frantzesu qui a le permis de conduire Ingresu licensed Ispagnolu cualificado, que posee el permiso de conducir, redomado Italianu patentato Tedescu zugelassen, mit Führerschein versehen.

apugnigosài , vrb: apunnigosai, apunziconare Definitzione iscúdere, pigare a cropos de púngiu Sinònimos e contràrios abbuciconai, acatzotai, apugnigorai, apuinare, apunzare, apunzicare, burtzigare Frases si apunziconat sos càvanos e si addobbat sa conca a su muru Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner des coups de poing Ingresu to come to blows Ispagnolu dar de puñetazos Italianu prèndere a pugni Tedescu jdn. mit Faustschlägen traktieren.

apunzàre , vrb Definitzione pigare a cropos de púngiu, pruschetotu candho, pranghendho su mortu, no si podet padire su dolore e unu s’iscudet púngios a petorras Sinònimos e contràrios abbuciconai, acorpai, addolare, apugnigosai, apunzicare Frases tue moris… si apunzant atitendhe mama, babbu, muzere ◊ sa mama isfaghíndhesi in piantu si apunzaiat pro su fizu mortu ◊ sos depidores mandhaiant sas muzeres a si apunzare preghendhe de no che los bogare ◊ si l'aiat picada chin iss'etotu apunzàndhesi sos càvanos 2. sos cumpanzos etotu l'ant apunzadu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu donner des coups de poing Ingresu to punch Ispagnolu dar de puñetazos Italianu prèndere a pugni Tedescu jdn. mit Faustschlägen traktieren.

arabbescài, arabbescàre , vrb Definitzione fàere a figuras de genia àrabba siat a pintura o de àtera manera Tradutziones Frantzesu décorer d'arabesques Ingresu to decorate with arabesques Ispagnolu adornar con arabescos Italianu arabescare Tedescu mit Arabesken verzieren.

arramài , vrb: arramare, arromai, arromari, ramai Definitzione pònnere sida frisca, cambos, frores e àteru in crésia, in is portales, in is orrugas, fintzes a betadura in terra, po is festas ue passat sa crufessone cun su santu Frases eus segau prunica po arromari is bias innantis de passari sa prucissioni 2. arromai s'arau po fai mellus is surcus Ètimu ctl. enramar Tradutziones Frantzesu couvrir de feuillages Ingresu to cover with branches Ispagnolu enramar Italianu infrascare Tedescu mit Zweigen bedecken.

arrandài , vrb: arrendai 1, randai Definitzione fàere o pònnere s’arrandha a unu bestimentu o trastu Sinònimos e contràrios irrandhare, trinetare Frases est arrandendi sa camisa ◊ mi ammostas su chi as arrandau me is pannus? ◊ is féminas ant arrandau sa tialledha de s'altari ◊ apu arrendau is lensolos 2. intamen de arrechiai a su babbu mortu, sa genti iat arrandau po sa filla Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire de la dentelle Ingresu to lace Ispagnolu adornar con encajes Italianu merlettare Tedescu mit Spitzen besetzen.

arregortzài , vrb: arregurtzai Definitzione pònnere iscaza, orrugos de pedra, pedra pitica in is calancas, fossos, buidos, faendho muru, po prènnere, aparigiare Ètimu ctl. regalzar Tradutziones Frantzesu boucher des fissures avec de petits bouts de pierre Ingresu to splinter again Ispagnolu encascotar, rellenar Italianu riempire con schégge di piètra le fessure dei muri, rinverzare Tedescu mit Spänen oder Splittern verstopfen.

arrepicài 2, arrepicàre , vrb rfl: repicare Definitzione su si pònnere bene de bestimentu, cuncordare cun arrepicus Sinònimos e contràrios allaputzai, impompitare Frases ma càstia comenti si arrepicat custa bècia! ◊ est totu bèni arrepicau, oi Ètimu spn. repicarse Tradutziones Frantzesu se pomponner Ingresu to wear frills, to dress elegantly Ispagnolu acicalarse Italianu ornarsi di frónzoli, vestire con eleganza Tedescu sich mit Flitterwerk schmücken, sich mit Eleganz kleiden.

arrestigàre , vrb: arrestricare Definitzione pònnere sa restiga a unu trastu, bestire unu trastu (cadira) de restiga Sinònimos e contràrios afiletai, impagliai 2. su fiascu arrestigadu muntenet su binu friscu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu empailler Ingresu to cover with straw Ispagnolu empajar Italianu impagliare Tedescu mit Stroh umwickeln.

arrogantàre , vrb: arrogantziare Definitzione foedhare male, arrespòndhere, brigare, coment'e faendho is prepotentes, is barrosos, is tostorrudos, chentza bòllere arreconnòschere s'arrexone de is àteros; fàere is prepotentes / a. su trotu = pretare su dortu, sighire a pretènnere sa resone ischindhe de no ndh'àere Sinònimos e contràrios abbetiae, campaniare Frases arrogantat sena frenu e puntígliat pro dogni gnagneria ◊ cudhos sunt torrados a arrogantare cun issu, a bortas a briga e a bortas in paghe ◊ Rosina si los leit amore amore e sos balentes no apeint prus it'e arrogantare ◊ insistis e poi no la piantas, ischindhe chi as tortu e arrogantas! (T.Curcu) 2. su fogu est arrogantziendhe: peri sa carrela sunt brujendhe pabilu, fozos, e sa zente fuit gridendhe Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu parler avec arrogance Ingresu to speak with arrogance Ispagnolu hablar con arrogancia Italianu parlare con arroganza Tedescu mit Anmaßung sprechen.

arromalletài , vrb Definitzione pònnere romaglietes, frores e cambos po bellesa Sinònimos e contràrios aflorigiai, florèssiri, infiorizare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu orner Ingresu to deck with flowers Ispagnolu poner ramilletes, flores Italianu infiorare Tedescu mit Blumen schmücken.

assaghinàre , vrb Definitzione isciúndhere su logu, sa cosa, de saghina, de orrosu Sinònimos e contràrios issaghinare, saurrare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire devenir humide de rosée Ingresu to wet with dew Ispagnolu rociar Italianu bagnare di rugiada Tedescu mit Tau benetzen.

assanniàda, assannigàda , nf Definitzione cropu de sanna Sinònimos e contràrios issannada Frases assanniadas e mossos de sirbone ◊ lassa istare sa figu biculada, ca si bi agatas calchiunu bobboi ndhe podes àere un'assannigada… (B.Mureddu) Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coup de défense Ingresu bite with the fangs Ispagnolu colmillazo Italianu zannata Tedescu Hieb mit den Hauern.

atacitài , vrb: tacitai Definitzione pònnere is tacitas, is bullitas Sinònimos e contràrios acioae, aciolai, apunciai, imbullitare, impuncitai, intzoare, puntzare, puntzitare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu fixer avec des clous Ingresu to nail Ispagnolu tachonar Italianu imbullettare Tedescu mit Zwecken befestigen.