latítera , nf: letítera,
letzítera,
litítera Definition
pisu de coloru, giponi de sordau, genia de erba chi faet a cambu longu longu, bona meda po bestiàmene
Synonyms e antonyms
lepurisposu 1
Scientific Terminology
rba, Lathyrus sylvestris, L. clymenus
Etymon
ltn.
latirida, lacterida
Translations
French
gesse de bois
English
chickling
Spanish
alverja
Italian
cicérchia selvàtica,
èrba gallétta
German
Waldplatterbse.
lauguadhínu , nm Definition
erba sardónia o àpiu burdu de arriu o fenugu de àcua, genia de erba mala chi assimbígiat a s'àpiu areste ma chi faet mòrrere animales e gente
Synonyms e antonyms
apiuareste,
apiubburdu 1,
lauadhini,
pàrdinu,
turgusone 1
Scientific Terminology
rba, Oenanthe crocata
Etymon
srd.
Translations
French
renoncule de Sardaigne
English
blister buttercup
Spanish
nabo del diablo
Italian
èrba sardònica
German
Wasserfenchel (giftig).
launèdhas , nf pl: leonedhas,
leunedhas,
lionedhas,
liunedhas Definition
genia de aina antiga meda a tres cannas po sonare a suladura; in cobertantza, genia de idea mala, cosa chi si timet, mémula / partes de is l.: tumbu, mancosa, mancosedha, cabitzinu (croba, loba: tumbu + mancosa); cuntzertu (su c.) = unu giogu, totu is tres cannas; launedha de forrani = pipiriolu de fenu
Synonyms e antonyms
bísonas,
bisones,
bísosas,
cannas,
trubedhas
/
grima
Sentences
sos pitzinnos andhabant a fàchere leonedhas a una tanca de trídicu ◊ su danesu Bentzon at fatu istúdiu abberu mannu subra de sas launedhas! ◊ tiu Frori fut su mellus sonadori de launedhas
2.
zeo fia contrària po cudha leonedha chi mi aiat intrau in conca sa biada
Scientific Terminology
sjl
Etymon
ltn.
ligulella
Translations
French
instrument de musique à vent sard,
à trois tuyau en roseau et la bouche comme réservoir d’air
English
launedhas (typical reed-pipe of Sardinia)
Spanish
instrumento músico de trés tubos típico de Cerdeña
Italian
spècie di zampógna tìpica sarda
German
sardische Hirtenflöte.
lentoràre , vrb: lentoriare Definition
betare o calare lentore, fintzes fàere abbighedha fine che lentore
Synonyms e antonyms
lentorire,
orrosiai,
saghinare,
serenai 1
Sentences
lentorat in sas notes de istiu ◊ chelos, lentoriade!◊ su sede lentoriadu est lentu
Etymon
srd.
Translations
French
deposer de la rosée
English
to fall dew
Spanish
rociar
Italian
cadér rugiada
German
tauen.
leperínu , agt: leporinu,
lepurinu Definition
de lèpere, chi pertocat is lèperes, nau mescamente de colore; nau de gente o de animale, chi est lestru, chi no si lassat aciapare
Synonyms e antonyms
leperaju
/
cdh. leparinu
Sentences
cun sas ancas che fenu leperinu sunt Giommaria e Giara ◊ los currio in caminu lestru che un'astore leporinu (T.Ziranu)
Etymon
srd.
Translations
French
de lièvre
English
leporine
Spanish
leporino
Italian
leprino
German
Hasen…
lértzinu , agt, nm Definition
chi o chie portat is ogos trotos, chi est lertzu de ogos
Synonyms e antonyms
gheltzu,
gréciu,
ocrighertzu,
ocritortu,
màcinu,
sghérciu
Translations
French
strabique,
atteint de strabisme,
louche
English
squinting,
squinter
Spanish
estrábico
Italian
stràbico
German
schielend.
licantzadoría , nf Definition
cosa de papare licantza, gustosa meda
Synonyms e antonyms
apetitoja,
arrechessitu,
bobboe,
gulosina,
licantzúmene,
licardina,
liconia,
pititeria
Sentences
in sa càscia serrada a frísciu mamma bi cuaiat sas licantzadorias ◊ fint licantzadorias preparadas abbididamente pro Pasca
Etymon
srd.
Translations
French
gourmandise,
morceau de roi
English
delicacy
Spanish
exquisitez,
manjar
Italian
leccornìa,
prelibatézza
German
Leckerei.
língiu , nm: (lín-giu) linzu
lizu 1 Definition
donniuna de is costanas curtzas de unu carru, fata cun linnàmene po poderare sa cosa chi si càrrigat (linna, sacos prenos)
Synonyms e antonyms
zerda
Sentences
dhoi fiant carrus de dónnia ispétzia, a arrodas prenas e no, cun língius e cun carrubbas
Etymon
ltn.
ligneos
Translations
French
ridelle de char
English
board
Spanish
adral
Italian
spónda del carro
German
Leiter.
línta , nf Definition
su línghere, pentzau coment'e cosa fata, passada
Synonyms e antonyms
lincuara,
lintura
Sentences
sa mama li at dadu una linta, a su batulinu
Etymon
srd.
Translations
French
coup de langue
English
lick
Spanish
lamedura
Italian
leccata
German
Lecken.
lóru , nm: lou,
lovru Definition
corria longa de pedhe de bulu a una pígiu, lada unos duos o tres centímetros, po acapiare su giuale a is corros de is boes (si narat fintzes de una genia de fune ladita de pramma, téssia cun tres codriolas prus fines): lovru est a logos su chi aterue narant presorzu, lióngiu / min. loritu = corria de pedhe; tirare sos loros = pònnere in galera
Synonyms e antonyms
cinsòrgia,
cussorza 1
Sentences
milli isperas atzendhent in su coro a su massaju chi at prontu aradu, loru e redinaju e su giú e s'abba est isetendhe (F.Sechi)
2.
cussa est zente de malu loru, a boche àere postu a un'ala sentza ischire mancu proite!
3.
sa cresura de su tempus at brincau po istuturare lovros, po truncare su chircu de sa timória (G.Brocca)
Surnames and Proverbs
smb:
Loru
Etymon
ltn.
lorum
Translations
French
courroie de cuir pour fixer le joug aux cornes
English
yoke strap
Spanish
rolla
Italian
giuntóia
German
Zugstrang.
luèco , avb: alluegus,
illuegu,
luego,
luegu,
luegus Definition
de innoghe a pag'ora, pag'ora o un'iscuta apustis, fintzes deretu, chentza ibertare nudha / luego luego = deretu, itl. immediataménte; luegu pesau, luegu crocau, luegu andau = apenas pesadu, corcadu, andhadu, luego deretu apustis; apo fatu luego = apu fatu impressi, coitendi, su chi fui fendi, su chi depia fai; apo luego fatu = seu acanta de acabbai su chi seu fendi
Synonyms e antonyms
acoitu,
luegamente
Sentences
no istes a s'allora allora: beni luego! ◊ li at pedidu cosa e luego bi l'at dada ◊ cras andhamus a Núoro ma torramus luego ◊ bi so andhadu e mi at pagadu luego ◊ sa mama no aiat abbertu mancu buca chi su fizu luego ch'est curtu (G.Ruju)
Etymon
spn.
luego
Translations
French
tout de suite,
immédiatement,
aussitôt,
vite
English
at once
Spanish
enseguida,
pronto
Italian
sùbito,
prèsto
German
sofort,
bald,
gleich,
schnell.
lupínu , agt, nm Definition
de is lupos, chi est coment'e lupu; basoledhu de aranas, genia de erba chi faet sa tega che a sa fae e sèmenant po che dh'arare in mesu de sa terra po ladamíngiu / l. grogu = creze de erba areste (Lupinus luteus)
Synonyms e antonyms
basolugadhinu 1
Sentences
a candho in Roma sos fizos lupinos sos primos bator surcos ant sestadu s'aradu sardu aiat aradu nessi mill'annos e milli terrinos ◊ sos canes lupinos sunt de timire
Surnames and Proverbs
smb:
Lupinu
Scientific Terminology
rba, Lupinus albus
Translations
French
de loup,
lupin
English
lupin
Spanish
altramuz
Italian
lupino
German
weiße Lupine.
lúrbe , nm Definition
persona lègia e mala de fàere a tímere
Translations
French
tête de bagnard,
individu louche
English
mug
Spanish
persona fea y mala
Italian
cèffo,
uòmo di aspètto brutto
German
Gauner.
lutàdu , pps, agt: allutadu 1 Definition
de lutare 2; chi est in corrutu, bestiu a dolu
Translations
French
bordé de noir
English
black-edged
Spanish
enlutado
Italian
listato a lutto
German
mit Trauerrand versehen.
macarronàda , nf: marraconada Definition
unu bellu papare de macarrones; nau in cobertantza, tontesa, fata de tontos, de gente pagu abbista
Synonyms e antonyms
cicionada,
ciusonada
Sentences
sa meri tenit sa marraconada pronta, cuncordada cun petza de caboniscu
Scientific Terminology
mng
Etymon
srd.
Translations
French
bon plat de macaroni
English
dish of macaroni (abundant)
Spanish
atracón de macarrones
Italian
maccheronata
German
Makkaroni-Essen,
Dummheit.
maciamúrru , nm: matemurru,
matimurru,
matzamurru,
matzimurru Definition
genia de supa cun pane o biscotos; pane cotu cun bagna; cosa fata a improdhu, male; matimurru dhu narant fintzes po avolotu, burdellu / fàghere a sa matzimurrina = a coredhu, a improdhu
Synonyms e antonyms
martiguserzu,
matimbródhiu,
milciamuredhu
/
abbunzadura
Sentences
cussa est genti chi no si acuntentat de papai matzamurru: bolit aligusta! ◊ mammai su civraxu tostau dhu coit a matzamurru
2.
e ite ndhe naras de su matemurru chi sunt cumbinandhe sos zòvanos? ◊ custu coju essit unu matimurru! ◊ de totu custu matzamurru iat cumpréndiu ca megàt de si morri de fàmini
Etymon
itl.
Translations
French
soupe de pain cuit avec de la sauce
English
bread cooked with sauce,
mess
Spanish
calandraca,
sopa de pan y galletas,
barullo
Italian
mazzamurro
German
eine Brotsuppesorte,
Brotbrei mit Tomatensauce,
Hudelei,
Heidenlärm.
magliorédhu , nm: malloredhu Definition
genia de macarrone tundhu fatu a manu: macarrone cravau, de punzu, de úngia, de manu nostra
Synonyms e antonyms
arribiedhu,
cicione,
malladedhu,
mutzitu,
pitzoti
Sentences
de malloredhus bèni cundius gei si ndi at papau dus!…
Scientific Terminology
mng
Etymon
srd.
Translations
French
"gnocchi" (quenelles de purée de pommes de terre et de farine)
English
gnocco (typical Sardinian pasta)
Spanish
ñoqui
Italian
gnòcco
German
sardisches Klößchen.
maicàntu , agt, avb, prn: maigantu Definition
mai + cantu, nau in su sensu de unos cantu, meda, medas
Synonyms e antonyms
chimai,
meda,
meditu
Sentences
maiganta zente faghiat chilòmetros de caminu ◊ de Pedru Casu si connoschent maigantas poesias ◊ atraessados maigantos giassos, bussat a una gianna ◊ sa cota de su pane bastat maigantu tempus
2.
pesso chi isse si siat fadhidu de maigantu ◊ si mudadu mi agatas maicantu, cal'est s'impressione chi ti do? ◊ cust'avréschida l'amus isetada maicantu! ◊ fit maicantu afochissadu ◊ onzi cosa chi faghiat issa, dae maigantu a cust'ala, no fit zusta
3.
maigantos, maigantas faghent gai
Translations
French
un certain,
une certaine quantité de (adj.),
une certaine quantité (pron.),
quelque peu,
assez,
sensiblement (adv.)
English
several
Spanish
bastante,
algo
Italian
alquanto
German
: etwas (Adj.),
ein wenig,
einige,
: ziemlich (Adv.),
: etwas (Pron.),
ein wenig.
maivòne , nm Definition
bastoni de santu Giusepi, una genia de nabrighedha chi faet a cambu grussu meda e arta, a frore in colore de orrosa
Synonyms e antonyms
marvarosa
Scientific Terminology
rbl, Alcea rosea
Translations
French
bâton de Saint-Jacques
English
hollyhock
Spanish
vara de San José
Italian
malvóne
German
Roter Eibisch.
malauràdu , agt Definition
chi no portat bene, chi portat male
Sentences
cue su cadhu faghet s'apupada: umbra malaurada si b'illongat e batit malu proe
Translations
French
de mauvais augure,
malencontreux
English
fateful
Spanish
que trae mala suerte
Italian
malauguróso
German
unheilvoll.