Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

annervosàre , vrb Definition fàere nervosu, giare o pigare a nérbios, giare aggheju fintzes a candho unu perdet sa passiéntzia Synonyms e antonyms alteriare, annervare, ifadare, spaxiai Etymon srd. Translations French énerver English to get on s.o.'s nerves Spanish irritar Italian innervosire German nervös machen.

annuài 1 , vrb: annuare, nuare Definition carragiare de nues (deunudotu o in parte a tretos), su si pesare nues in s'aera (vrb. aus. èssere o fintzes àere); in cobertantza, essire tristu / annuaisí a logus a logus = annuare a nues lascas, itl. ragnare Synonyms e antonyms abbudhonare, annuidai, cuculare, incuculare, incumbuxae | ctr. isclarire, ispalaciae Sentences s'aera si est annuendhe, paret in chirca de pròere ◊ si s'annuat cuguzat su sole e faghet fritu ◊ oe no bi at annuadu Scientific Terminology tpm Etymon srd. Translations French obscurcir, assombrir English to get cloud Spanish nublar Italian annuvolare, rannuvolarsi German sich bewölken.

aorcàre , vrb: aoscrare Definition arrennegare meda, tanti de pàrrere un'orcu Synonyms e antonyms acroconai, afutare, airai, arrabbiai, arragiolire, arrannegai, inchibberare, inchietae, inchighiristai, inchimerai, incrabudhire, infelai, infuterare Etymon srd. Translations French s'emporter English to get angry Spanish encolerizar Italian incollerire German sich erzürnen.

apapinàre , vrb Definition istare, abbarrare o èssere coment'e ammammalucaos, su si troboire foedhandho; pigare s'àteru a ingannu, in trampa Synonyms e antonyms impampinare / coglionai, colovrinare, imbovai, ingannai 2. pro apapinare sa zente su deputadu est torradu a preigare in piata boghendhe a pizu promissas Etymon srd. Translations French s'embarbouiller English to get flustered Spanish embarullarse, trabucarse Italian impappinare German sich verhaspeln.

arnài , vrb: arniai Definition pònnere s'arna, pàschere de s'arna Synonyms e antonyms abbrumai, imbremigai, infarraciai, pipionire, pubujonare Sentences su pruini arnat sa robba de lana ◊ su tempus at arniau su comodinu Etymon srd. Translations French se vermouler English to get worm-eaten Spanish apolillar, carcomer Italian tarlare German von Motten zerfressen sein.

arremadiài , vrb: arremmadiare, arromadiai, arromadiare Definition pigare o ingòllere rema, arremadiu Synonyms e antonyms acatarrare, arrasfriai, arremare, arrumai Etymon srd. Translations French s'enrhumer English to get cold Spanish resfriarse, constiparse Italian infreddarsi German sich erkälten.

arrodeàre , vrb: arrodiai, arrodiare, orrodeare, rodiai Definition andhare a rodeu, a s’inghíria inghíria comente faet s’istore in s'ària, andhare in giru de innòi e de inní, istare a rodeu, su si pònnere a inghíriu de ccn., istare a su gira gira acanta a calecuna cosa abbaidandho po che dha furare o fintzes po fàere dannu; fintzes pònnere cosa coment’e fascadura po aguantare / andhare arródia arródia = bagamundai, abarrai andendi totu a ingíriu Synonyms e antonyms arrodare 1, arrogliai, inghirare Sentences si li fint arrodiados in giru curiosos de ischire ◊ sa zente est acudida e si est arrodeada in sa piata ◊ si che sunt mortos sos chi fint arrodeandhe contra a sa vida tua (N.Rubanu)◊ is carrogas funt arrodiendi in su celu ◊ is merxanis arrodiànt in circa de coberai su mandiari ◊ sa Terra arródiat a ingíriu de su Sobi 2. candho at fatu sos chent'annos sa zente fit arrodiada a isse ◊ sos abbilastros sunt arrodiados a su mortorzu 3. in cussa carrada, bècia e mali arrodiada, de binu no ndi abarrat! Etymon spn. rodear Translations French circonvenir, faire le tour English to get round, to siege Spanish rodear Italian circuire, girare attórno, assediare German umlaufen, belagern.

assenecàre, assenegàe, assenegàre , vrb: senecare Definition fàere a béciu, antzianu; nau de matas, èssere o fàere begra, bècia; assenegae = fàere a bémida, assupare Synonyms e antonyms imbeciai, imbedustare / abbrecare, imbecrare / abbatimare, assupai Sentences dami s'arcanu tou, o tempus, chi piús nou ti faghet cantu piús ti assènegas! (T.Rubattu)◊ assenegadas domitas biancas Etymon srd. Translations French vieillir English to get old Spanish envejecer Italian invecchiare German alt werden.

bermigàre , vrb Definition pònnere su greme, comente faet in sa linna chi si púdrigat, bècia Synonyms e antonyms bermire, ghermicare, ifermicare, imbremigai, infarraciai Etymon srd. Translations French faire des vers, se vermouler English to become infested with worms, to get worm-eaten Spanish agusanarse Italian inverminire, tarlare German wurmig werden, wurmstichig werden.

chitíre , vrb Definition fàere chitu, a paris, chistionandho de cosas dépias, o de pérdias, de ofesas e àteras diferéntzias deasi (prnl. cuntentare, abbarrare cuntentos de calecuna cosa) Synonyms e antonyms achitare 2, pacare / chidare, ischitare / cumprire / iscontai Idioms csn: za ndhe la chitis! = gei mi dha pagas!; c. su pecadu = iscontare Sentences faghiat peniténtzias e pregaiat pro chitire su pecadu ◊ mi at ofesu ma za mi so chitidu! ◊ mi so chitidu de cantu aio pérdidu ◊ pentzaia ca funt bénnidos pro mi chitire su dépidu e fut po dhu crèschere! ◊ bis fatzo chitire su male chi ant fatu!◊ chie pecat oe chitit cras! 2. cheriant pienare sas badhes de fiores pro ndhe chitire su tempus frundhidu ◊ fémina, pro chitire de trigu sa meaza lassaisti sas criaduras solas ◊ oje puru chitint galu sa chida chei sos mudrecos sos frores, sos ómines de preda! ◊ in su palcu sos poetes si podent chitire de calchi banzu retzidu 3. pro chitire unu votu fit tucadu su cras manzanu a Santa Margaida Etymon srd. Translations French se remettre d'une perte, regagner English to get even Spanish solventar Italian pareggiare, rifarsi, scontare German begleichen, sich rächen, abzahlen.

coberài , vrb: coberare, coborai, cobrare, corbai, crobare, cropare 2, cuberai, cuberare, cuberari, cuperare, cuverare Definition cricare, agatare e arregòllere calecuna cosa chi serbit, fintzes fàere pagare unu dépidu Synonyms e antonyms abbogiare, acatare, acurumai, aprovistare, arragolli, bruscare, chilcare, imbènnere, pelcutzare / sdurri Idioms csn: corbai su dinai, s'ora, su tempus, sa cosa, avocados; crobare zente = fàghere zente, chircare zente pro àere azudu in ora de bisonzu mannu; crobare ànimu, corazu (o crobare de ànimu, de corazu)= agatai, tènniri sa fortza, su coràgiu; crobare fama = parai fama; cuperau (nadu de criadura) = pipiu isbandonau de sa mama, lassau a chini dhu bolit pigai, agatau e arregortu Sentences comenti at a ai fatu a coberai totu cussu dinai! ◊ chi agiuet a su fatore a crobare prontamente missu o àtera zente (F.I.Mannu)◊ is pagus postus in Sardigna funt coberaus cun ispintas políticas ◊ candho, zente mia, as a crobare asséliu?! (A.Canalis)◊ canno cantat mannai deo cobero totu is allegas ◊ a gràscia chi lu avio cuverau cussu pacu de cosa chi giuchio! ◊ a su càntaru assortint is fémminas cun is brocas po coborai s'abba de bufai 2. at già crobadu su sonnu chi fit perdendhe ◊ pregaus a Deus po chi si agiudit a coberai is grandus valoris de sa vida ◊ mira, santutza de oro, apo pérdidu su coro: no lu apas crobadu tue? (Grolle) 3. s'assessori mi at donau apuntamentu, ma no si est fatu coberai ◊ mi addulcat su coro s'ammentu, ma no ti tia chèrrere prus crobare ◊ a babbu miu dh'apu a cuberai in domu? ◊ at cicau acantu fuat s'iscusórgiu e dhui at cuberau cinixu ◊ su ciuérgiu e s’ílixi si cuberant in atrus logus puru, ma su sardu dhu manixaus nosu feti! 4. ant chircadu s'àidu e crobadu de si ndhe essire Etymon spn. Translations French procurer, trouver English to find, to get Spanish encontrar, cobrar Italian procurare, procacciare, esígere German besorgen, fordern.

demàre , vrb: addemare Definition ingòllere tema, maladia, fàere dannu a sa salude Synonyms e antonyms ammagagnare, ammaladiai, apuntorai, ilmaladiare, inciacai, tunconire | ctr. sanai Etymon srd. Translations French attraper une maladie English to get an illness Spanish enfermar Italian prèndere una malattìa German erkranken.

ficàre , vrb Definition pesare, pònnere istrantagiau, prantau, pesaresindhe istrantàgiu, pesaresindhe de letu sanandho de ccn. maladia Synonyms e antonyms arritzare, fichire, istantargiai, pesai, pònnere, sanai | ctr. crocai, incruai Idioms csn: ficare de renes = andai mellus, assusai, tènniri prus pagu abbisòngius; ficare simpatia, ódiu a unu = ghetai, pònnere, àere, muntènnere simpatia, ódiu a unu; ficare che preneta = incravai de no si mòviri prus; ficare dentes a una cosa = intràreli dentes, resessire a la segare a dentes, a ndhe istacare unu mossu Sentences ficadindhe ritzu, ca corcadu no andhat bene a fàghere custa cosa! ◊ ficare unu furcarzu, unu rocu, puntzas in su muru ◊ si l'at cotadu suta, gherrendhe, e li at ficadu sos benugros in mata 2. una die non ficheis piús e nos lasseis pro sempre ◊ gasi giompant a cras e chi si fichent! ◊ si fico dae letu isto in terra frundhidu Translations French ériger, enfoncer, s'élever English to erect, to hammer, to get up Spanish erigir, hincar, levantarse Italian erìgere, conficcare, alzarsi German errichten, einschlagen, aufstehen.

ghetài, ghetàre, ghetàri , vrb Definition lassare andhare a istràmpidu, a cropu, o imbolare de pitzu a bàsciu, de artu, fintzes faendho un’istrégiu a covecadura, a furriadura impresse de che orrúere su chi dhu’est, pròere puru; andhare de unu logu prus in artu a un'àteru prus in bàsciu (o pentzau deasi); pònnere is manos apitzu de calecuna cosa mescamente de mala manera, o fintzes su si giare a calecuna cosa de malu o pònnere cun gana meda a fàere cosa; nau de laores, giare una resa; ammostare calidades, capacidades, assimbigiare a ccn. Synonyms e antonyms betae, foliai / cabai, falare / abbranchiare, iscarrafiare / pròere / bufai | ctr. allogae, collire / alciare, ampiai Idioms csn: ghetai de cuadhu = betare, fagher rúere dae cadhu a chie bi est sétidu; ghetai a perda = iscúdere, tragare a pedra; ghetaisí a terra = isterrigorzàresi, pònneresi corcadu in terra; ghetare, ghetai apari = betare totu a unu muntone, isordulare totu, nàrrere afaiu; ghetai su cuadhu a s'ègua, su mascu a sa fémina = dàreli su mascru a l'improssimare; ghetàresi che tzurpu in festa = pigai cosa cun asuria; ghetai una cosa in faci a unu = argumentàreli una cosa in briga; ghetare una morte a unu = ghetai sa curpa, incurpai, acusaidhu de ai bociu a ccn.; ghetaisí contras a unu = andhare o essíreli in contràriu (o fintzas trubbaresili, lòmpereli a l'iscúdere, a tzumbare e gai); ghetare labore = seminai; ghetare a unu (a su babbu, a sa mama) = assimbillai, ghetai ària a unu; ghetai apalas una cosa = daresila a pérdida, no ndhe fàghere contu; ghetai s'afetu a ccn. = pònnere amore, istima, indiosàresi de ccn. Sentences cussa cosa ghetadha a is canis! ◊ nci ghetu is malloredhus a sa pingiada ◊ dona atentzioni ca nci ghetas custa cosa a terra! ◊ est ghetandhe abba a mojos ◊ sa noti fiat maba e su celu fiat ghetendu 2. dae montes sos pastores ghetant a campu ◊ remonie sos canes ca soe ghetandhe a ube sezis bois! 3. su sordau chi buscabat carchi die de lisséntzia ghetabat carchi arruncu de labore (F.Cambosu)◊ ses aici basucu de crèiri chi su dinai si potzat ghetai comenti si ghetat su fasolu, in terra 4. unu isceti si at a ghetai contras a mimi!…◊ toca, impostadí in tali logu ca nci ghetu su cani, si agataus sirboni! ◊ s'astore petarju est a rodeu, a gràrios, prontu a si ghetare ◊ su mascu de ghia nostu si ghetàt a sa genti, chi ndi atobiàt in su mòri 5. cussu est disisperau e si ghetat a su binu pro irmenticare ◊ saidada sa fà, nci ghetant is brobeis a su campu ◊ dónnia borta mi dhu ghetat in faci, ca nanca cussu mi at agiudau e dèu a issu no 6. su trigu ocannu at ghetau a dexi, s'annu passau a tréixi ◊ chi dónnia moi ghetit a coranta! ◊ coment'e ómine ghetabat pacu pupa, ma fit mannu de coro ◊ in logu de iscuriu arresplendori ghetas! 7. a chie at ghetau custa pitzinna goi balentiosa? 8. a su fizu li ghetant sa morte de un'ómine 9. chin cantu ghetamus apare no mediamus mai! ◊ su madiru de cussa iat ghetau s'afetu a un'àtera fémina Etymon ltn. *jectare Translations French jeter, descendre English to cast, to get down Spanish echar, bajar Italian gettare, scéndere German hinunterwerfen, herunterwerfen, herunterkommen, herabkommen, hinuntergehen, hinabgehen, Wegweiser.

ifegàre , vrb: irfecare, iscegiai, isfegare, sfegiai Definition cambiare su binu a un'àtera carrada po no dhu lassare in sa feghe; isturdire s’imbriaghera, caciare su binu bufau Synonyms e antonyms ilbarulire, ismarmire, scexiai / bombitai, caciae Sentences su binu fit ispetziale e babbu, pustis de l'àere ifegadu, lu poniat in ampullas e carradellos minores ◊ a primos de su mese de nadale ilfegant su binu, sa prima bolta Etymon srd. Translations French cuver son vin English to get over one's drunkenness Spanish desollar, dormir el vino (la zorra, el lobo) Italian smaltire la sbòrnia German den Rausch ausschlafen.

imbestiài , vrb: imbestiare Definition nechidare a meda, su si pigare fele, tzacu, arrennegu mannu Synonyms e antonyms imbestialare Translations French enrager English to get enraged Spanish enfurecerse Italian imbestialirsi German wütend werden.

immalèsciri , vrb Definition peorare de salude Synonyms e antonyms aggravae, ammalesci, imbalèschere, impeorai, impeusare, pejorare | ctr. illebiare, mediare Sentences sa maladia si est in pagu tempus immaléscia e Boicu at serrau is ogus po sempri Translations French s'aggraver English to get worse Spanish agravarse Italian aggravarsi German sich verschlimmern.

impannitzíri , vrb, rfl Definition pònnere bestimentu bonu, nau de unu bestiu in poberesa; in cobertantza, migliorare, andhare in bonu, fàere fortuna Synonyms e antonyms abboniare, assusai Translations French nipper English to dress again, to get rich Spanish arreglarse, acicalarse Italian rimpannucciare German neu einkleiden.

impedhitzài , vrb Definition coment'e arrèschere in mesu (de sa lana) de una pedhe chentza ndhe pòdere essire, su si agatare in mesu de chistiones malas a bínchere Synonyms e antonyms impedhulare, ingarrutzai Sentences no cumintzeus a impedhitzai is cosas: pòngiat a verbali sa proposta chi ant fatu is cuntzilleris! 2. seu andau de un'atopu a s'atru, mi seu agatau mesu impedhitzau e apu tentu abbisóngiu de dinai (A.Garau)◊ no praxit mancu a fustei a èssi impedhitzau in mesu de custas cosas Translations French s'empêtrer English to pitch, to get involved Spanish meterse Italian impegolarsi, impelagarsi German sich verstricken.

inchighiridhàre , vrb Definition artzare sa boghe, arteriare foedhandho Synonyms e antonyms achibberare, achighiristai, altivai, incaboniscai, inchibberare, inchighiristai Sentences s'inchighiridhat chi paret unu pudhitu gherriscu Etymon srd. Translations French se mettre en colère English to get enraged Spanish enfurecerse Italian infuriarsi German wütend werden.