afioncài , vrb Definition
trebballare a sa grussera, fàere male su trebballu, cun pagu incuru o cun pagu arte, nau mescamente de unu maistu
Synonyms e antonyms
aciapuciae,
aciarollai,
aciorobedhare,
acoredhai,
allarodhai,
ammangiucai,
apunghedhare,
inciapugliare,
indrovigare
Sentences
afionca, afionca… e apustis beni a ti pagai!…
Translations
French
ravauder d'une façon grossière
English
to patch up
Spanish
chapucear
Italian
rinfrinzellare
German
verpfuschen.
afisciài , vrb Definition
apicigare paperis, pònnere manifestos
Synonyms e antonyms
apodhai
Etymon
spn.
afijar
Translations
French
afficher
English
to post up
Spanish
fijar,
pegar
Italian
affìggere
German
anschlagen.
aforrotulàda , nf Definition
su aforrotulare
Etymon
srd.
Translations
French
fagotage
English
bundling up
Spanish
hacinamiento
Italian
affastellaménto
German
Anhäufen.
afrascillonài , vrb: afriscillonai Definition
fàere totu a frascillonis, a tzirbisas de dónnia betu, nau de orrobba posta male, ammurigonada e fintzes de cosa chi est coment'e sicandhosi)
Synonyms e antonyms
acarrongiai,
afrangillonai,
afrascionae,
aggruncipire,
aggruncire,
ammaugionai,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
atripodhare,
frongire,
iscrafangiai,
sirmigai
| ctr.
istirai,
prenciai
Sentences
si afriscillonat s'arrobba sciacuada ◊ sa camisa est afriscillonada o prenciada a imbidoni?
2.
no bollu tenni sa menti afriscillonada de ideas noas e malas
3.
nci bolit pagu a s'afriscillonai cussu portafógliu prenu chi portas! (Lai)
Etymon
srd.
Translations
French
froisser,
entasser
English
to wrinkle,
to bundle up
Spanish
arrugar,
hacinar
Italian
sgualcire,
affastellare
German
runzeln,
zerknittern,
bündeln.
afrochedhàre 1 , vrb Synonyms e antonyms
aciapuciae,
aciarollai,
improdhai,
indrovigare
Translations
French
gâcher,
travailler grossièrement
English
to mess up
Spanish
chapucear
Italian
lavorare in modo disordinato e confusionàrio
German
unordentlich arbeiten.
afrucargiài, afrucaxài , vrb: afurcargiae,
afurcarzare Definition
pònnere frucàgios; manigiare o ispínghere cosa cun sa frochidha
Synonyms e antonyms
apontedhae,
apuntalai,
impuntedhai,
inforchidhare,
trumpai
Sentences
cotos che pipa, prus de unu mancu si l'afurcarzant istat reu ◊ pro no si ndhe iscratzare, sas cambas de su péssighe tocat a las afurcarzare ca sunt gàrrigas meda
2.
est afrucaxendi sarmentu a intru de su forru, a su fogu
Etymon
srd.
Translations
French
étayer
English
to shore up
Spanish
apuntalar
Italian
puntellare
German
abstützen.
aggromeràre , vrb: aggromurare,
gromerare Definition
fàere a grómeru, a lómboru
Synonyms e antonyms
aggromare,
aggromeredhare,
allomborae,
allorimmedhare,
arrombulonai,
arromulare
/
abballinare,
aculingionai
Etymon
ltn.
ad glomerare
Translations
French
pelotonner
English
to wind up
Spanish
ovillar,
devanar
Italian
aggomitolare,
dipanare
German
aufwickeln.
allaputzài , vrb: allepuciae,
allepuciai,
alleputzai,
alleputzare,
alliputzai,
ellepuciare Definition
papare calecuna cosa, torrare in fortzas, ingrassare; bestire bene, bene cuncordaos, su si fàere bellos in contu de bestimentu
Synonyms e antonyms
allepuciri,
arrempudhire
/
addinghillai,
allepuritzare,
arrepicai 2,
assamodare,
atrigliare,
chinchinnare,
cumpòniri,
cuncodrai
Sentences
castit, su dotori, chi mi dha podit torrai a allaputzai sa piciochedha, ca est mesu iscòncia ◊ pensa a sa saludi: a trabballai gei andat bèni, ma innantis ti depis torrai a alleputzai! (I.Murgia)
2.
poneisí is capedhus e allaputzaisí bèni! ◊ funt sannoris totu bèni allaputzaus e boint èssi serbius cun totu s'arraspetu ◊ dhui fiat genti totu alliputzara, totu infrochitara ◊ e tochit, babbai, allaputzissí ca seus in festa!
Etymon
srd.
Translations
French
ragaillardir,
se pomponner,
se parer
English
to dress up to make cocky (oneself)
Spanish
fortalecer,
acicalarse
Italian
rinvigorire,
ringalluzzire,
attillarsi
German
stark werden,
eitel werden,
sich aufputzen.
allegràre , vrb: allergare,
alligrai,
alligrare,
allirgai Definition
provare o giare cuntentesa: candho si narat a s'àteru, bolet nàrrere fintzes chi si dhi giaet a bíere coment'e a bàntidu po calecuna cosa de bonu o de bellu chi at fatu; si narat fintzes in su sensu de pàrrere o essire prus biu, prus bellu / allegrare su passu, un'aina triballendhe = andai prus allestru, fai prus debressi, acradiare
Synonyms e antonyms
aggajare 1,
cuntentai,
frogare,
gavisare,
prexai
/
allegrutzare
| ctr.
asseriai,
dispiàchere,
intristai
Sentences
si ndh'est allegradu candho at intesu chi sa cosa fit andhada bene ◊ no mi potzu allirgai ca ses lontanu!
2.
e nachi ti che ses laureadu: mi ndhe allegro! ◊ mi ndhe allegro meda: su menzus ses resurtadu tue!
3.
cussa próida at allegradu sas àrbures, sinono fint patindhe ◊ allègrala cussa messadorza, chi mi pares drommidu!
Etymon
itl.
allegrare
Translations
French
égayer,
féliciter
English
to congratulate,
to cheer up
Spanish
alegrar,
felicitarse
Italian
rallegrare,
allietare,
esultare,
congratularsi
German
erfreuen,
sich freuen,
gratulieren.
alleputzàu , pps, agt: alliputzau Definition
de alleputzai
Synonyms e antonyms
alleporedhau,
alleporizadu,
alleputziu,
arrempudhiu,
trinitu
/
cdh. achinchinnatu
2.
totu alleputzau si dha cantat, prexau!
3.
gei ses alleputzau, oi, paris unu sennori! ◊ mulleri alleputzada… corramenta segura! ◊ cun pobidhu miu gi no fiat cosa de s'arrosci, sempri bèni alliputzau fiat
Translations
French
ragaillardi,
gai,
pomponné
English
made cocky,
merry,
dressed up
Spanish
alegre,
acicalado
Italian
ringalluzzito,
allégro,
agghindato
German
eitel geworden,
fröhlich,
herausgeputzt.
allezerigàre , vrb: allizerigare Definition
fàere prus lezeru, prus lébiu, miminare su pesu, bogare cosa chi faet pesu
Synonyms e antonyms
allezerire,
alligerai,
disaggraviare,
illezerigare
| ctr.
ingrairi
Sentences
chirca continu de allezerigare sos mermos intumbidos de dolore! ◊ Segnore, allizériga cussas amarguras!
Etymon
srd.
Translations
French
alléger,
soulager
English
to lighten,
to lift up again
Spanish
aligerar,
aliviar
Italian
alleggerire,
risollevare
German
erleichtern.
allichidíe , vrb: allichidire,
allichidiri,
allichiriri,
allighidire,
lichidiri Definition
muntènnere límpiu, pònnere apostu su logu, sa domo; rfl. cambiare bestimentu, pònnere bestimentu límpiu, bellu, mudare; a logos dhu narant de sa fémina chi faet su fedu
Synonyms e antonyms
addirire 1,
arremonire,
assetiai,
cuncordai,
illichidire,
iserrinire
/
tramudai
/
iglierare,
insinnigare,
iscendiai
| ctr.
acadhotzai,
imbratare
Idioms
csn:
allichidire sos contos = fàere is contos; allichidíresi de calicuna cosa = pònnere apostu, lassare apostu sa cosa
Sentences
nosu innòi nci seus po isfrigociai, mundai e allichidiri su logu ◊ benit, prandit, allichidit su logu e si ndi andat ◊ dèu allichidu e tui tréuas!
2.
sa bròscia si dha poniant is féminas in pithu de su pannu de petus ◊ allichidint su letu cun is mantas prus bellas po erriciri is istràngius
3.
sa fémina mia si est allichidia, at tentu unu maschixedhu
Etymon
srd.
Translations
French
nettoyer
English
to tidy up,
to clear
Spanish
arreglar,
ordenar
Italian
assettare,
far pulizìa
German
aufräumen.
allomboràe, allomborài , vrb: allomburai,
allomburare,
allomerare,
allomurare,
allorumare Definition
fàere a lómboru, a unu túturu, a bòcia, fàere a orrumbulone
Synonyms e antonyms
abballinare,
aculingionai,
aggajai,
aggromare,
aggromerare,
aggromeredhare,
allorimmedhare,
arrombulonai,
arromulare,
tròbere
/
abballonare,
arruedhulare,
atuturae,
imboligare
| ctr.
ilboligare,
illomerare
Sentences
giaja e netas funta in coxina allomburendu lana
2.
su sardu, candho intendhet tzocu de foete, si allórumat che unu eritu ◊ si est allorumada chirchendhe de audhire sas anchighedhas pro si las iscaldire ◊ custos batos sunt sempre allorumados in sa chijina
Etymon
srd.
Translations
French
pelotonner
English
to wind up
Spanish
ovillar
Italian
aggomitolare,
dipanare
German
aufwickeln.
alloredhài , vrb rfl Definition
bestire a s'abbunzina, a improdhu
Etymon
srd.
Translations
French
se fringuer,
se nipper
English
to dress up slovenly
Spanish
vestirse mal
Italian
vestirsi in mòdo pòco elegante
German
sich schlecht anziehen.
alluxentài , vrb Definition
fàere lúghidu
Synonyms e antonyms
allucidai,
allustrai,
illuchidare
/
impompitare
Sentences
su logu est límpiu límpiu, alluxentau a cera ◊ su lutoni si alluxentat cun limoni e cinixu ◊ labai ca est festa: tocai, alluxentaisidhas is botas!
Etymon
srd.
Translations
French
faire reluire,
se parer
English
to make bright,
to shine,
to dress up
Spanish
hacer relucir,
acicalar
Italian
far rilùcere,
brillare,
agghindarsi
German
leuchten,
glänzen,
sich herausputzen.
ammascarài , vrb Definition
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Synonyms e antonyms
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Etymon
ctl.
(en)mascarar
Translations
French
se farder outrageusement
English
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Spanish
repintarse,
enfadarse mucho
Italian
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
German
sich übermäßig schminken.
ammassulàre , vrb rfl Definition
fàere a unu massule; istare totu coment'e allorigaos crocaos, istare chentza fàere, ammandronaos
Synonyms e antonyms
ammadredhare,
ammassudhare
2.
sa catedha fit ammassulada afaca a sa giaga faghindhe de sentinella
Etymon
srd.
Translations
French
s'amasser,
se pelotonner
English
to crowd together,
to curl up
Spanish
amontonarse,
acurrucarse
Italian
ammassarsi,
raggomitolarsi
German
sich versammeln,
sich zusammenkauern.
ammatucàe, ammatucài , vrb Definition
fàere a matucu, a mannu, fintzes fàere crèschere
Synonyms e antonyms
crèschere,
immannitare
Sentences
immoi, candu ammatucant dhis còmporant su motorinu, a is fillus! ◊ a piticu fut donau a su giogu, ma comenti est ammatuchendi est prus sériu
Etymon
srd.
Translations
French
grandir,
bien pousser (fam.)
English
to grow up
Spanish
crecer de edad
Italian
divenir grandicèllo
German
halb erwachsen werden.
ammedàre , vrb: ammelai 1,
ammelare,
ammenare,
ammerare Definition
sighire a betare a un'istrégiu, prènnere meda / ammelai una carrada = annúnghere binu a sa cuba comente sighit a budhire su mústiu
Synonyms e antonyms
aciúgnere,
agnànghere,
annúnghere,
assusai 1
| ctr.
bocare,
ilbagantare
Sentences
ammera abba a sa padedha ca est pagu su brou! ◊ ammera sale a sa cassola ca est bamba! ◊ at ammerau ozu a sa làmpana ◊ is giorronadas suas fiant a binnennare, mirare cupones budhindo, prentzare binatza e ammelare carradas ◊ s'irrichesa terrena su coro no ammenat!
Translations
French
remplir jusqu'au bord,
combler,
ajouter
English
to add,
to fill up
Spanish
colmar
Italian
colmare,
aggiùngere
German
auffüllen,
hinzufügen.
ammeditzàre , vrb Definition
cosire, betare tzàpulos a bestimentu segau
Synonyms e antonyms
aciapuai,
aconciai,
apuntroxai,
ataparatare,
atrapulai,
tzapugnire
Sentences
at una beste betza e teves bídere comente l'at ammeditzada!
Translations
French
rapiécier
English
to patch up
Spanish
remendar
Italian
rattoppare
German
flicken.