afioncài , vrb Definizione
trebballare a sa grussera, fàere male su trebballu, cun pagu incuru o cun pagu arte, nau mescamente de unu maistu
Sinonimi e contrari
aciapuciae,
aciarollai,
aciorobedhare,
acoredhai,
allarodhai,
ammangiucai,
apunghedhare,
inciapugliare,
indrovigare
Frasi
afionca, afionca… e apustis beni a ti pagai!…
Traduzioni
Francese
ravauder d'une façon grossière
Inglese
to patch up
Spagnolo
chapucear
Italiano
rinfrinzellare
Tedesco
verpfuschen.
afisciài , vrb Definizione
apicigare paperis, pònnere manifestos
Sinonimi e contrari
apodhai
Etimo
spn.
afijar
Traduzioni
Francese
afficher
Inglese
to post up
Spagnolo
fijar,
pegar
Italiano
affìggere
Tedesco
anschlagen.
aforrotulàda , nf Definizione
su aforrotulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fagotage
Inglese
bundling up
Spagnolo
hacinamiento
Italiano
affastellaménto
Tedesco
Anhäufen.
afrascillonài , vrb: afriscillonai Definizione
fàere totu a frascillonis, a tzirbisas de dónnia betu, nau de orrobba posta male, ammurigonada e fintzes de cosa chi est coment'e sicandhosi)
Sinonimi e contrari
acarrongiai,
afrangillonai,
afrascionae,
aggruncipire,
aggruncire,
ammaugionai,
apigiare,
arruntzai,
atavellai,
atripodhare,
frongire,
iscrafangiai,
sirmigai
| ctr.
istirai,
prenciai
Frasi
si afriscillonat s'arrobba sciacuada ◊ sa camisa est afriscillonada o prenciada a imbidoni?
2.
no bollu tenni sa menti afriscillonada de ideas noas e malas
3.
nci bolit pagu a s'afriscillonai cussu portafógliu prenu chi portas! (Lai)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froisser,
entasser
Inglese
to wrinkle,
to bundle up
Spagnolo
arrugar,
hacinar
Italiano
sgualcire,
affastellare
Tedesco
runzeln,
zerknittern,
bündeln.
afrochedhàre 1 , vrb Sinonimi e contrari
aciapuciae,
aciarollai,
improdhai,
indrovigare
Traduzioni
Francese
gâcher,
travailler grossièrement
Inglese
to mess up
Spagnolo
chapucear
Italiano
lavorare in modo disordinato e confusionàrio
Tedesco
unordentlich arbeiten.
afrucargiài, afrucaxài , vrb: afurcargiae,
afurcarzare Definizione
pònnere frucàgios; manigiare o ispínghere cosa cun sa frochidha
Sinonimi e contrari
apontedhae,
apuntalai,
impuntedhai,
inforchidhare,
trumpai
Frasi
cotos che pipa, prus de unu mancu si l'afurcarzant istat reu ◊ pro no si ndhe iscratzare, sas cambas de su péssighe tocat a las afurcarzare ca sunt gàrrigas meda
2.
est afrucaxendi sarmentu a intru de su forru, a su fogu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
étayer
Inglese
to shore up
Spagnolo
apuntalar
Italiano
puntellare
Tedesco
abstützen.
aggromeràre , vrb: aggromurare,
gromerare Definizione
fàere a grómeru, a lómboru
Sinonimi e contrari
aggromare,
aggromeredhare,
allomborae,
allorimmedhare,
arrombulonai,
arromulare
/
abballinare,
aculingionai
Etimo
ltn.
ad glomerare
Traduzioni
Francese
pelotonner
Inglese
to wind up
Spagnolo
ovillar,
devanar
Italiano
aggomitolare,
dipanare
Tedesco
aufwickeln.
allaputzài , vrb: allepuciae,
allepuciai,
alleputzai,
alleputzare,
alliputzai,
ellepuciare Definizione
papare calecuna cosa, torrare in fortzas, ingrassare; bestire bene, bene cuncordaos, su si fàere bellos in contu de bestimentu
Sinonimi e contrari
allepuciri,
arrempudhire
/
addinghillai,
allepuritzare,
arrepicai 2,
assamodare,
atrigliare,
chinchinnare,
cumpòniri,
cuncodrai
Frasi
castit, su dotori, chi mi dha podit torrai a allaputzai sa piciochedha, ca est mesu iscòncia ◊ pensa a sa saludi: a trabballai gei andat bèni, ma innantis ti depis torrai a alleputzai! (I.Murgia)
2.
poneisí is capedhus e allaputzaisí bèni! ◊ funt sannoris totu bèni allaputzaus e boint èssi serbius cun totu s'arraspetu ◊ dhui fiat genti totu alliputzara, totu infrochitara ◊ e tochit, babbai, allaputzissí ca seus in festa!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ragaillardir,
se pomponner,
se parer
Inglese
to dress up to make cocky (oneself)
Spagnolo
fortalecer,
acicalarse
Italiano
rinvigorire,
ringalluzzire,
attillarsi
Tedesco
stark werden,
eitel werden,
sich aufputzen.
allegràre , vrb: allergare,
alligrai,
alligrare,
allirgai Definizione
provare o giare cuntentesa: candho si narat a s'àteru, bolet nàrrere fintzes chi si dhi giaet a bíere coment'e a bàntidu po calecuna cosa de bonu o de bellu chi at fatu; si narat fintzes in su sensu de pàrrere o essire prus biu, prus bellu / allegrare su passu, un'aina triballendhe = andai prus allestru, fai prus debressi, acradiare
Sinonimi e contrari
aggajare 1,
cuntentai,
frogare,
gavisare,
prexai
/
allegrutzare
| ctr.
asseriai,
dispiàchere,
intristai
Frasi
si ndh'est allegradu candho at intesu chi sa cosa fit andhada bene ◊ no mi potzu allirgai ca ses lontanu!
2.
e nachi ti che ses laureadu: mi ndhe allegro! ◊ mi ndhe allegro meda: su menzus ses resurtadu tue!
3.
cussa próida at allegradu sas àrbures, sinono fint patindhe ◊ allègrala cussa messadorza, chi mi pares drommidu!
Etimo
itl.
allegrare
Traduzioni
Francese
égayer,
féliciter
Inglese
to congratulate,
to cheer up
Spagnolo
alegrar,
felicitarse
Italiano
rallegrare,
allietare,
esultare,
congratularsi
Tedesco
erfreuen,
sich freuen,
gratulieren.
alleputzàu , pps, agt: alliputzau Definizione
de alleputzai
Sinonimi e contrari
alleporedhau,
alleporizadu,
alleputziu,
arrempudhiu,
trinitu
/
cdh. achinchinnatu
2.
totu alleputzau si dha cantat, prexau!
3.
gei ses alleputzau, oi, paris unu sennori! ◊ mulleri alleputzada… corramenta segura! ◊ cun pobidhu miu gi no fiat cosa de s'arrosci, sempri bèni alliputzau fiat
Traduzioni
Francese
ragaillardi,
gai,
pomponné
Inglese
made cocky,
merry,
dressed up
Spagnolo
alegre,
acicalado
Italiano
ringalluzzito,
allégro,
agghindato
Tedesco
eitel geworden,
fröhlich,
herausgeputzt.
allezerigàre , vrb: allizerigare Definizione
fàere prus lezeru, prus lébiu, miminare su pesu, bogare cosa chi faet pesu
Sinonimi e contrari
allezerire,
alligerai,
disaggraviare,
illezerigare
| ctr.
ingrairi
Frasi
chirca continu de allezerigare sos mermos intumbidos de dolore! ◊ Segnore, allizériga cussas amarguras!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
alléger,
soulager
Inglese
to lighten,
to lift up again
Spagnolo
aligerar,
aliviar
Italiano
alleggerire,
risollevare
Tedesco
erleichtern.
allichidíe , vrb: allichidire,
allichidiri,
allichiriri,
allighidire,
lichidiri Definizione
muntènnere límpiu, pònnere apostu su logu, sa domo; rfl. cambiare bestimentu, pònnere bestimentu límpiu, bellu, mudare; a logos dhu narant de sa fémina chi faet su fedu
Sinonimi e contrari
addirire 1,
arremonire,
assetiai,
cuncordai,
illichidire,
iserrinire
/
tramudai
/
iglierare,
insinnigare,
iscendiai
| ctr.
acadhotzai,
imbratare
Modi di dire
csn:
allichidire sos contos = fàere is contos; allichidíresi de calicuna cosa = pònnere apostu, lassare apostu sa cosa
Frasi
nosu innòi nci seus po isfrigociai, mundai e allichidiri su logu ◊ benit, prandit, allichidit su logu e si ndi andat ◊ dèu allichidu e tui tréuas!
2.
sa bròscia si dha poniant is féminas in pithu de su pannu de petus ◊ allichidint su letu cun is mantas prus bellas po erriciri is istràngius
3.
sa fémina mia si est allichidia, at tentu unu maschixedhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
nettoyer
Inglese
to tidy up,
to clear
Spagnolo
arreglar,
ordenar
Italiano
assettare,
far pulizìa
Tedesco
aufräumen.
allomboràe, allomborài , vrb: allomburai,
allomburare,
allomerare,
allomurare,
allorumare Definizione
fàere a lómboru, a unu túturu, a bòcia, fàere a orrumbulone
Sinonimi e contrari
abballinare,
aculingionai,
aggajai,
aggromare,
aggromerare,
aggromeredhare,
allorimmedhare,
arrombulonai,
arromulare,
tròbere
/
abballonare,
arruedhulare,
atuturae,
imboligare
| ctr.
ilboligare,
illomerare
Frasi
giaja e netas funta in coxina allomburendu lana
2.
su sardu, candho intendhet tzocu de foete, si allórumat che unu eritu ◊ si est allorumada chirchendhe de audhire sas anchighedhas pro si las iscaldire ◊ custos batos sunt sempre allorumados in sa chijina
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pelotonner
Inglese
to wind up
Spagnolo
ovillar
Italiano
aggomitolare,
dipanare
Tedesco
aufwickeln.
alloredhài , vrb rfl Definizione
bestire a s'abbunzina, a improdhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se fringuer,
se nipper
Inglese
to dress up slovenly
Spagnolo
vestirse mal
Italiano
vestirsi in mòdo pòco elegante
Tedesco
sich schlecht anziehen.
alluxentài , vrb Definizione
fàere lúghidu
Sinonimi e contrari
allucidai,
allustrai,
illuchidare
/
impompitare
Frasi
su logu est límpiu límpiu, alluxentau a cera ◊ su lutoni si alluxentat cun limoni e cinixu ◊ labai ca est festa: tocai, alluxentaisidhas is botas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire reluire,
se parer
Inglese
to make bright,
to shine,
to dress up
Spagnolo
hacer relucir,
acicalar
Italiano
far rilùcere,
brillare,
agghindarsi
Tedesco
leuchten,
glänzen,
sich herausputzen.
ammascarài , vrb Definizione
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Sinonimi e contrari
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Etimo
ctl.
(en)mascarar
Traduzioni
Francese
se farder outrageusement
Inglese
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Spagnolo
repintarse,
enfadarse mucho
Italiano
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
Tedesco
sich übermäßig schminken.
ammassulàre , vrb rfl Definizione
fàere a unu massule; istare totu coment'e allorigaos crocaos, istare chentza fàere, ammandronaos
Sinonimi e contrari
ammadredhare,
ammassudhare
2.
sa catedha fit ammassulada afaca a sa giaga faghindhe de sentinella
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
s'amasser,
se pelotonner
Inglese
to crowd together,
to curl up
Spagnolo
amontonarse,
acurrucarse
Italiano
ammassarsi,
raggomitolarsi
Tedesco
sich versammeln,
sich zusammenkauern.
ammatucàe, ammatucài , vrb Definizione
fàere a matucu, a mannu, fintzes fàere crèschere
Sinonimi e contrari
crèschere,
immannitare
Frasi
immoi, candu ammatucant dhis còmporant su motorinu, a is fillus! ◊ a piticu fut donau a su giogu, ma comenti est ammatuchendi est prus sériu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grandir,
bien pousser (fam.)
Inglese
to grow up
Spagnolo
crecer de edad
Italiano
divenir grandicèllo
Tedesco
halb erwachsen werden.
ammedàre , vrb: ammelai 1,
ammelare,
ammenare,
ammerare Definizione
sighire a betare a un'istrégiu, prènnere meda / ammelai una carrada = annúnghere binu a sa cuba comente sighit a budhire su mústiu
Sinonimi e contrari
aciúgnere,
agnànghere,
annúnghere,
assusai 1
| ctr.
bocare,
ilbagantare
Frasi
ammera abba a sa padedha ca est pagu su brou! ◊ ammera sale a sa cassola ca est bamba! ◊ at ammerau ozu a sa làmpana ◊ is giorronadas suas fiant a binnennare, mirare cupones budhindo, prentzare binatza e ammelare carradas ◊ s'irrichesa terrena su coro no ammenat!
Traduzioni
Francese
remplir jusqu'au bord,
combler,
ajouter
Inglese
to add,
to fill up
Spagnolo
colmar
Italiano
colmare,
aggiùngere
Tedesco
auffüllen,
hinzufügen.
ammeditzàre , vrb Definizione
cosire, betare tzàpulos a bestimentu segau
Sinonimi e contrari
aciapuai,
aconciai,
apuntroxai,
ataparatare,
atrapulai,
tzapugnire
Frasi
at una beste betza e teves bídere comente l'at ammeditzada!
Traduzioni
Francese
rapiécier
Inglese
to patch up
Spagnolo
remendar
Italiano
rattoppare
Tedesco
flicken.