scioréri , agt, nm Definizione
chi o chie costumat a ammostare totu su chi tenet o chi at fatu de bellu, a braga, a bantu; fintzes chi o chie costumat a ispèndhere a meda
Sinonimi e contrari
bragheri,
pazosu,
scioradori,
sciorosu
Frasi
ca fiat sciorera puru, iat cumbidau sa cumpàngia po dhi ammostai sa richesa chi iat incungiau (E.Sanna/M.B.Lai)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bouffi d'orgueil
Inglese
puffed up,
pompous
Spagnolo
engreído
Italiano
trónfio
Tedesco
aufgeblasen.
sciscillonàe, sciscillonài , vrb Definizione
segare e ingòllere iscaligiones in bíngia, o àteru chi si podet arregòllere cun dificurtade, a pagu a pagu
Sinonimi e contrari
acabidae,
acabigiulare,
acabulare,
apunghitai,
collire,
preulire,
regutzulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grappiller
Inglese
to scrape up
Spagnolo
juntar
Italiano
racimolare
Tedesco
zusammenkratzen.
scrèiri , vrb: iscrèdere*,
screri Definizione
lassare o acabbare de crèdere, no crèdere in su sensu de no ibertare prus sa cosa chi unu fut ibertandho / pps. scrétiu
Sinonimi e contrari
disaprensionai,
discrèiri
/
storrai
Modi di dire
csn:
screi a unu = fàghere a manera chi no pesset prus a sa cosa chi fit ispetendhe, fàghere passare s’idea; screisí de una cosa, de unu = ispònnere, no pessare prus a una cosa, a unu
Frasi
no si screat, ca comenti cuberu su dinai ciai apu a èssi puntuali! ◊ pobidha mia depit èssi giai scrétia candu no mi at biu torrendi
2.
at cunvintu e scrétiu genti meda ◊ benemindi de prexu, ca fiat seguru de nd'ai scrétiu is bandidus! ◊ no mi ndi potzu screi, de tui: ti portu iscritu in su coru! ◊ mi femu apuntau, a salias longas, ananti de is liconerias, ma giaja mi nd'iat scrétiu
Traduzioni
Francese
ne plus attendre
Inglese
to give up after a vain waiting
Spagnolo
resignarse
Italiano
sméttere di aspettare dópo aver attéso invano
Tedesco
vergebliches Warten abrechnen.
scuài 1 , vrb: isculai*,
sculai Definizione
coment'e segare su culu o su fundhu, segare una parte de calecuna cosa cunsiderada coment'e s'ala de fundhu; isconciare una cosa; acabbare o firmare de fàere calecuna cosa
Sinonimi e contrari
isciusciai,
isconciare
/
acabbae,
lassai,
sensai
Modi di dire
csn:
scuai un'agu = segaindi su cú, s'ogu, sa parti aundi intrat su filu; scuai bruscerias = iscontzare fatuzos; sculai una fàula = bogare in craru una fàula dendhe a bídere sa veridade
Frasi
muda, dassinuncas scuaus su santuanni! ◊ cussu sculat e fait matzinas ◊ no torris a cumentzai cun custas chistionis, puita sculaus totu ◊ su malàdiu pregàt a Deus de dh'acuntentai de sculai isceti sa vida sua ◊ tocat a ndi fai sculai cussa lei fata mali ◊ chini dhi sculat sa fortuna, a issu, est sa sorga! ◊ assentai bèni sa cosa, assinuncas si sculat su càrrigu e si perdit andendi andendi!
2.
su piciochedhu at sculau de fai a malu ◊ insaras at sculau de arriri ◊ apustis chi iat sculau de niai, Pinóchiu fiat andendu a iscola
3.
una famíglia sculada no fait a dha torrai a missi in fiu!
Traduzioni
Francese
défaire,
annuler,
cesser
Inglese
to undo,
to cancel,
to give up
Spagnolo
deshacer,
dejar
Italiano
disfare,
annullare,
sméttere
Tedesco
zerstören,
zunichte machen,
aufhören.
sirídu , pps, agt Definizione
de sirire; nau de erba giai créschia, chi at fatu sa chima o candhelita
Sinonimi e contrari
intzeurrau,
tudhidu
/
chimidu,
folau,
inchimiu
Traduzioni
Francese
qui a poussé la cime
Inglese
sprung up
Spagnolo
brotado
Italiano
pullulato,
che ha fatto cima
Tedesco
gekeimt.
smandronài , vrb Definizione
lassare sa mandronia
Sinonimi e contrari
ismandronire,
spreitzai
| ctr.
ammandronae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
guérir de sa paresse
Inglese
to give up lazing
Spagnolo
desemperezarse
Italiano
spoltronirsi
Tedesco
sich aufraffen.
spertài , vrb: ispeltare*,
spertiai 1,
spretai Definizione
ischidare, mòvere, atirare s'atentzione, bogare s'apititu, sa gana, fàere spertu, atentu, cabosu
Sinonimi e contrari
abbibare,
dispertare,
intzidiare,
ischidare,
ispipigliare
Modi di dire
csn:
s. sa menti, sa boxi, s'apititu = allutare sa mente, iscrarire sa boghe, fagher bènnere s'apititu; spretai su stògumu = fàghere tizirire su mànigu; spertiai su passu = illonghiare o istirare su passu, allegrare su passu, caminare de prus; vida spretada = vida unu pagu prus líbbera, prus de pessone manna
2.
spértia su passu e fai su chi ti apu nau!
3.
faiant prus vida spretada is serbidoredhas chi no is merixedhas
Traduzioni
Francese
exciter,
éveiller,
causer
Inglese
to wake up,
to prod,
to whet
Spagnolo
despertar
Italiano
destare,
stuzzicare
Tedesco
wecken,
anregen.
spreitzài, spreitziài , vrb Definizione
lassare o bogare sa mandronia, sa preitza
Sinonimi e contrari
ismandronire,
smandronai
| ctr.
ammandronae
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
guérir de la paresse
Inglese
to give up laziness
Spagnolo
desemperezarse
Italiano
spoltrire
Tedesco
die Faulhiet austreiben.
súba , avb, prep: assua,
issuba,
subra,
supa 1,
supra,
sura Definizione
sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu: coment'e avb. fintzes cun prepositziones (a, in, de, dae, o àteru); coment'e prep. s'impreat prus che àteru cun sa prep. de e fintzes cun a, ma no cun agt. possessivu si pertocat persona (subra mia, tua, sua, nostra, vostra, issoro: raru, fintzes subra de a mie, chi no est manígiu de su srd.)
Sinonimi e contrari
apícius,
issuba,
pícius,
susu
/
apustis
| ctr.
suta
Modi di dire
csn:
a manu de subra = a parti de pitzus, me in sa parti prus in artu de unu logu, de unu tretu; colare totu s. = passai totu a manu de pitzus de unu logu; dàreche a s. de una cosa = agatai, ingertai, arregordai una cosa; dare a s. a su triballu, a su it'e fàghere = trabballai meda; dàresi a s'ala de subra = (fuedhendi de ccn.) pretèndiri de tènniri arrexoni fintzes isciendi de no ndi tenni, fàgheresi a parte colada; dae como in s. = de immoi a innantis; frigàresi, pònneresi carchi cosa s. = in dossu, in sa bestimenta chi si portat bistia; èssere subra subra = a pizu, pillu pillu, agiummai a parte de foras o in pitzus de una cosa, sentza de calai a fundu, sentza de circai meda
Frasi
zosso tenent sa coghina, subra sas istàntzias pro corcare ◊ sunt domos bàscias una suta una sura ◊ sa coghina che la tenimus in su pianu de subra ◊ bae a subra e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ s'anzonedha fuit isterrigada in terra e cudhu supa che astore iscudindhe a cantu podiat ◊ che li ant betadu s'abba subra
2.
sura de su letu isse paret drommendhe ◊ no acatat ube si falare si no in supra mea ◊ su pratu est subra de sa mesa ◊ Cristos at alidadu subra issoro, de sos apóstulos ◊ che l'ant betadu subra de su fogu ◊ in s'ufísciu bi aiant su telèfono subra a s'iscriania ◊ zuchiat su chírchinu in supra de sa conca ◊ ant fatu rúghere sas neches totu supra sua ◊ s’ispada de sa vendhita est pendhendhe in supra vostra
3.
chie fit cussu l'ischia, ma no che dao subra ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cuss'otada ◊ a su chirca chirca che daet a supra
4.
como sa cosa de fàghere ndhe lompet totu a una borta e tocat a li dare a subra
5.
no ti frighes sas manos subra ca las zughes brutas! ◊ màniga abbellu, no ti che lu imboles subra!
Etimo
ltn.
supra
Traduzioni
Francese
sur
Inglese
on,
over,
up
Spagnolo
sobre
Italiano
sópra
Tedesco
oben,
auf,
über.
subrabàle, subrabàre, subràbari , avb: subrapare,
suprapare Definizione
asuba a pare, unu in pitzu de s'àteru
Sinonimi e contrari
impissebari
/
cdh. subbraparu,
innantaparu
Frasi
no ponzas cosa díliga subràbari, ca si guastat! ◊ cussos trastes prantzados postos subràbari si sunt aprigados torra ◊ in sa gherra sos montes fint cenos de mortos suprapare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
empilé
Inglese
pile up
Spagnolo
amontonado,
apilado
Italiano
accatastato
Tedesco
aufgestapelt.
tiràgiu , nm: tirazu Definizione
sa leva noa, sa festa de is de sa leva, sa tzerriada po fàere su servítziu militare
Sinonimi e contrari
leva,
levada
Frasi
mi ant avisau de andhare a su tirazu ◊ pro su tiràgiu andho a Núoro
Etimo
itl.
tiraggio
Traduzioni
Francese
passer le conseil de révision
Inglese
medical examination for call up
Spagnolo
quinta,
fiesta de los quintos
Italiano
vìsita di lèva
Tedesco
Musterung.
trabojàre , vrb: trepojare,
trobogiare,
trobojare,
troboxare Definizione
nau de cosa, de chistione, betare apare, ammesturare de no si cumprèndhere prus coment’est / trepojàresi favedhandhe = fadhíresi, cufúndheresi
Sinonimi e contrari
abberrisonare,
aggadhionai,
agghirrisonare,
atrepillai,
atrobutzare,
imbogiare,
impiligare,
intrebedhai,
trobodhicai,
trobullai
| ctr.
istrepojare
Frasi
isse troboxat cuss'ignignoria de ancas in su tavolinu e bido su vaseto ruendhe! ◊ a troboxare sa limba a tie bi ndhe cheret!
Traduzioni
Francese
embrouiller
Inglese
to tangle up
Spagnolo
enredar
Italiano
ingarbugliare,
intricare
Tedesco
verwickeln.
trinítu , agt Definizione
nau de ccn., chi est totu bene bestiu, totu bene postu, fintzes cun prendhas e àteru po bellesa, alleputzau
Sinonimi e contrari
apomponissau,
alleputziu,
lussadu
| ctr.
isconfusu,
malatrociau
Traduzioni
Francese
tiré à quatre épingles
Inglese
dressed up
Spagnolo
repulido
Italiano
azzimato
Tedesco
aufgeputzt.
trochigiàre , vrb: atrochillai,
trochillai,
troghillai,
trochizare,
troghizare Definizione
imbodhigare a istrintu a inghíriu, a lómboru, coment'e a acapiadura; su si mòvere coment'e a atrotigadura, a iscutuladas; atrotigare, furriare sa cosa o sa chistione
Sinonimi e contrari
atrogai,
trabojare,
trebedhai,
trogai,
tronnire
/
folfigiare,
fortzicare,
profizare
/
ischirchinare,
iscoitai
| ctr.
stroghillai
Frasi
iap'èssi bófiu trochillai su trinciau cun is didus ◊ dhoi fiat unu coloru troghillau cun d-una píbera ◊ unu caboru si fiat troghillau a sa funi de sa cracida ◊ lompint a unu logu totu tupas de linna manna cun arrampus de orrú chi si troghillant in is cambas de su cuadhu ◊ fiat trochillendisí su concajoni ◊ portant s'arrosàriu trochillau in su brutzu
2.
a cussa meurra dhi trochígio sa mola de su tzugu! ◊ ma chie ti cheret, a tie, archili trochizau?! ◊ sa trama est totu trochizada ◊ portat is cambas trochilladas: custu fillu est totu trochillau
3.
si est sentia de scendiai e fiat trochillendisí ◊ si trochillat coment'e un'anguidha
4.
no mi troghizes sas allegas!
Traduzioni
Francese
envelopper
Inglese
to wrap up,
to twist
Spagnolo
marañar
Italiano
avviluppare,
attorcigliare
Tedesco
Knoten.
trogaméntu , nm Definizione
su trogare
Sinonimi e contrari
imboligadura,
prendhidura,
trogadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
enroulement
Inglese
wrapping up
Spagnolo
envolvimiento
Italiano
avvolgiménto
Tedesco
Aufwickeln.
trucài, trucàre , vrb Definizione
fàere trucos, una genia de giogu chi faet pàrrere una cosa candho est un'àtera; pintare, pònnere colores, mudare a ccn. o ccn. cosa a manera de pàrrere prus bella, diferente o comente depet cumpàrrere
Sinonimi e contrari
despintai
Traduzioni
Francese
truquer,
maquiller
Inglese
to make up,
to disguise
Spagnolo
trucar,
maquillar
Italiano
truccare
Tedesco
verkleiden,
schminken.