apangadúra , nf Definizione su apangae Etimo srd. Traduzioni Francese bêchage Inglese digging over Spagnolo labor de azada Italiano vangatura Tedesco Umgraben.

apretzetài, apretzetàre , vrb: pertzetare* Definizione pònnere precetu, giare avertimentos, giare órdines siat po fàere e siat po no fàere calecuna cosa Sinonimi e contrari abbèrtere, ammonestai, atibbai, impreigare, prenusciare Frasi si dh'iu apretzetau, a Filomena, de dhi ponni unu pinnadedhu! (A.Garau)◊ mi at apretzetau de no nai cantus annus tenit ◊ una cosa ti apretzetu: no castis is féminas! ◊ babbu mi adiat apretzetau de m'irdèrghere ca teníamus de pastinare Traduzioni Francese enjoindre, admonester Inglese to bind over, to admonish Spagnolo avisar Italiano ammonire, precettare Tedesco warnen, mahnen.

assúa , avb, prep: assuba, assubra, assupra, asua, asuba, asubra, suba Definizione sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu / a/c. coment'e prep. s'impreat cun sa prep. de Sinonimi e contrari apícius, issuba, pícius, susu / innantu / apustis | ctr. suta Modi di dire csn: asua de mei = subra meu; asuba de noti = a denote, a s'iscurigada Frasi dhoi at una mesa cun froris asuba ◊ nc'iat arrumbulau sa perda e si dhui fut sétziu asuba 2. funt duas perdas asuba de pari ◊ dh'at posta assua de sa mesa ◊ asua de basamentu pesas in artu bellu monumentu (C.Villasanta)◊ si est frimmadu asubra de una gruta ◊ mandai is beneditzionis asua de nosatrus! Etimo srd. Traduzioni Francese sur, dessus Inglese on, over Spagnolo encima, arriba Italiano sópra Tedesco oben, auf.

bidhiàre , vrb Definizione betare o fàere chilighia Sinonimi e contrari chilighiare, incilixiai Etimo srd. Traduzioni Francese geler blanc Inglese to frost over Spagnolo escarchar, formarse escarcha Italiano brinare Tedesco reifen.

chilighiàre , vrb: chiligiare, cilixiai, cixiai Definizione betare, fàere chilighia Sinonimi e contrari astragare, bidhiare Frasi candu cixiat abbruxat s'erba Etimo srd. Traduzioni Francese geler, givrer Inglese to frost over Spagnolo escarchar Italiano brinare, gelare Tedesco reifen.

copedhàre , vrb: corpedhare Definizione giare cropos, prus che àteru piticos, lestros aifatu de pare, istare giaendho cropos Sinonimi e contrari colpare, fèrrere, tochedhare Frasi in iscola a segare, a corpedhare, a pulire, a tínghere, e gai, mancu a zogu, mancu brullendhe faghet ◊ ite li ses corpedhendhe, a martedhu, a cussa cosa? ◊ s'intendhet su mastru de linna corpedhendhe, paret puntzitendhe carchi cosa 2. unu túnciu paret essendhe dai sos muros e copedhendhe a balcones e giannas Etimo srd. Traduzioni Francese battre, taper plusieurs fois Inglese to beat over and over Spagnolo golpear muchas veces Italiano bàttere ripetutaménte Tedesco wiederholt schlagen.

erbíre , vrb Definizione naschire o pònnere (crèschere, fàere) erba Sinonimi e contrari inderbie, rampudhire, rupire Frasi su logu est totu erbindhe, ma si no torrat a pròere che sicat totu Etimo srd. Traduzioni Francese engazonner, enherber Inglese to grass over Spagnolo herbecer Italiano inerbire Tedesco mit Gras bepflanzen.

ifegàre , vrb: irfecare, iscegiai, isfegare, sfegiai Definizione cambiare su binu a un'àtera carrada po no dhu lassare in sa feghe; isturdire s’imbriaghera, caciare su binu bufau Sinonimi e contrari ilbarulire, ismarmire, scexiai / bombitai, caciae Frasi su binu fit ispetziale e babbu, pustis de l'àere ifegadu, lu poniat in ampullas e carradellos minores ◊ a primos de su mese de nadale ilfegant su binu, sa prima bolta Etimo srd. Traduzioni Francese cuver son vin Inglese to get over one's drunkenness Spagnolo desollar, dormir el vino (la zorra, el lobo) Italiano smaltire la sbòrnia Tedesco den Rausch ausschlafen.

imbruscài, imbruscàre , vrb rfl Definizione si narat de s’aera candho si ammontat de nues e in cobertantza de gente puru candho si ofendhet o si primmat o si dha pigat po su malu su chi dhi narant o faent Sinonimi e contrari abbudhonare, annuai 1, cuculare | ctr. iscrarire, ispalaciae 2. su predi si fiat imbruscau intendendi nendi ca s'Evangéliu fiant paristórias Etimo srd. Traduzioni Francese se couvrir de nuages Inglese to cloud over Spagnolo nublar Italiano annuvolare Tedesco bewölken.

incuculàre , vrb: incugulare Definizione su si pesare o pònnere nues in s'aera; nau in cobertantza de unu, fàere in cara trista, séria, pentzamentosa Sinonimi e contrari abbudhonare, annuai 1, cuculare, incumbuxae | ctr. isclarire, ispalaciae Frasi isperemas chi no incúculet (G.M.Cabras)◊ gelu, bidhia e chelu incuguladu no tent esístere nemmancu in s'ammentu (S.Casu) Etimo itl. incocollarsi Traduzioni Francese se couvrir de nuages, s'assombrir Inglese to cloud over Spagnolo nublarse Italiano rannuvolarsi Tedesco sich bewölken.

incúgulu , nm Definizione su s'incugulare Sinonimi e contrari abbudhonadura, annuamentu Etimo srd. Traduzioni Francese assombrissement Inglese clouding over Spagnolo nublado Italiano rannuvolaménto Tedesco Bewölkung.

indhèdha , avb: innedha Definizione logu atesu (pagu o meda) de chie est foedhandho e de chie est iscurtandho, impreau po su istare, abarrare, èssere / pristinnedha! = prestu a un'ala! (peràula pro chitzire su cane) Sinonimi e contrari abedha, adhadhai, adhae, annedha, atesu, cudhae, cudhàniche, cudhei, inella, inello, inidha, nedha | ctr. acanta, innoce Frasi nch'est in cudha bidha innedha ◊ su de èssere indhedha no podet secare s'impinnu de s'amore! 2. si manteniant indhedha dae sos malàvios e dae sas cosas issoro Etimo ltn. inde illac Traduzioni Francese , loin Inglese over there Spagnolo allá, allí Italiano , colà, lontano Tedesco dort, weit.

intregàdu , pps, agt: intregau Definizione de intregare; nau de unu chentza precisare àteru bolet nàrrere chi est intregau a su dimóniu Sinonimi e contrari dadu / assatanadu Frasi a tie apo intregau is craes de su coro! 2. bosatrus seis intregaus a is tiaus: de sa religioni si ndi seis iscaréscius! ◊ candu unu est intregau a is tiaus no podit bogai che pampas de fogu! ◊ sendhe Maria in partu benit unu póveru, e fit su babbu intregadu! ◊ pariat un'intregadu, bochendhe fogu! Traduzioni Francese livré Inglese handed over Spagnolo entregado Italiano consegnato Tedesco ausgehändigt.

intregài, intregàre , vrb: intrigai Definizione giare cosa, pònnere in manos de àtere; su si pònnere cun apentu mannu a fàere calecuna faina Sinonimi e contrari apentare, dare, imbèlghere, intzidiare / apentare Modi di dire csn: intregai cosa a manus de ccn. = pònnere in manos de ccn.; intregadu dae sos diàulos = chi zughet bundhos; intregai is pudhas a margiani = comporare casu dae sos sórighes, fidàresi de chie no si depet Frasi ant intregadu su malefatore a sa giustíssia ◊ a tie apo intregadu coro, vida e pessone ◊ Antoni Maria s'iat béndiu s'ànima a s'eremigu e si dh'iat a èssi intregada un'àtera dí ◊ totus dh'intregant faina, ca est maistu bonu ◊ dhi at intregau dónnia cosa a manus suas 2. a Cristos li fatesi sa promissa de pòdere a sa rughe intregare sas fartas mias pro non prus pecare (G.Ruju)◊ mannus e piticus s'intregant a is Santus cun un'isperàntzia chi dhus agiudant a bivi (M.Porru) 3. si est intregadu totugantu a s'istúdiu 4. candho si atriviat a mòvere dae su triballu li tocaiat guasi de s'intregare pro torrare a caminu 5. "Duncas!" - si fadiat po cumentzai, iscrariendusí sa boxi e intreghendu su contu - Etimo spn. Traduzioni Francese livrer Inglese to hand over, to grant Spagnolo entregar Italiano consegnare, affidare Tedesco aushändigen, übergeben.

irminujàre , vrb Definizione segare a pitichedhedhu; pentzare una cosa o una chistione bene a fundhu, a fine a fine Sinonimi e contrari amminudai, ispiculedhare / amminunciare, irminutziare, pilisae 2. irminujatilas custas cosas chi ti apo nau, ca a bi pessare tocat a tibe! ◊ su de s'irminujare a fundhu sos fatos umanos l'aiat ispintu a s'irbortare de fàchere su sordau ◊ irminujàndhesi cussu si li afinabat s'ànima, ite arrore! ◊ su de fàchere si l'ant irminujau bene innantis de detzídere de s'isèrghere Etimo srd. Traduzioni Francese morceler, faire un récit détaillé Inglese to mince, to think over Spagnolo desmenuzar, reflexionar Italiano sminuzzare, ripensare Tedesco zerbröckeln, überlegen.

iscucuài , vrb: iscucurai, iscucurare, iscucurrare, scucurai Definizione trantzire su cúcuru de calecuna cosa, pigare e bogare su cucurru, su chi in s'istrégiu dhu'est in prus de is oros, betare sa cosa de un'istrégiu a imbuidadura; foedhandho de is boes, iscapiare de su carru; nau de is pódhighes (de is peis), isconcare, atumbare a forte sa conca a manera de che segare carre coment'e a iscovecadura; rfl. brinchidare a cúcuru ficadu, conca a bàsciu, e fintzes pèrdere is pilos de conca / lassare a ccn. che truncu iscucuradu = firmai chentza dhi fai narri su chi fut nendi Sinonimi e contrari ilgavantare, illichidare, ismesujare, issucurare, sciusciai / igiúgnere | ctr. acucuai Frasi li prenat sas bussacas de pisellu iscucuranne unu mesu muntone ◊ in sa pigada sos boes si sunt repellados: est tocadu a che ndhe iscucurrare, de sa gàrriga ◊ faghimus carchi cosa pro che iscucurrare su malumore 2. istringhia sas dentes pro no piànghere candho mi iscucuraia sos pódhighes, andhendhe a pes nudos ◊ currimis a s'iscurtza cun sos pódhighes totu iscucurados 3. si nc'est iscucuau in funtana ◊ issu fut imbecendi e iscucuendisí Etimo srd. Traduzioni Francese faire écouler le trop plein, vider Inglese to fill, to take over flowing off Spagnolo desmochar, descolmar Italiano scolmare Tedesco abstreichen.

pícius , avb, prep, nm: pissu, pitos, pitu 1, pitzu 3 Definizione logu in artu, prus in artu Sinonimi e contrari assua | ctr. assuta Modi di dire csn: intrare pitu a unu = pònnere manu; a pitos = subra; leare dae pitos de...= dae subra de...; èssiri sempri a piss'e ccn. cosa = imperendi sempri cussa, sempri sa própiu; èssere pitu pitu = subra subra, a pillu, acomenti parit o si bit a prima castiada; in pitzus allenu = subra de àtere; in pitzu meu, tou/tua, sua, in pitzus tús = subra meu, tou, sua, subra tua; in picedhu, in pitzedhu = a orighedhu, in perígulu o apunta a che rúere; segai tropu a picedhu = a orighedhu, tropu zustu o unu pagu mancante; su pitzu = (a logos) su pianu de subra, in sas domos; su pitzigedhu = isostre, puntu prus artu Frasi pariat chi unu monte che li fit rutu a pitos ◊ che li andhaiat a pitu ◊ andaus a pícius! 2. semus andhaos a pissu de monte ◊ milli pandheras béntulant in pitos de cada capu de mundhu ◊ apu postu su paperotu in pissu de mesa ◊ si nche artziaiat in pitzos de su monte ◊ su cantu de is chígheras s'intendiat in pitzu de is matas ◊ totu sos males che orruent in pitzu tua ◊ su sànguni sú arruat in pitzus nostus! ◊ totu s'impínniu che fut calau in pitzu suo 3. no mi est bastadu de pigare a unu pitu pro selvare totu ◊ no ti acúrtzias e ne a t'intrare pitu resesso ◊ dèu soi a piss'e custa cicia cadhossa e sa meri ndi tenit noas allogadas! ◊ tenet sa famíglia a pitzu de una gerronada! ◊ est ghetendi velenu in pitzus allenu sentz'e dhu circai! (Lai)◊ custa cosidura in picedhu in picedhu no andat bèni! ◊ no ti dhu pighes a giogu su male in pitzu angenu!◊ su dannu est in pitzu meu! 4. si est sétzia in pitzedhu de su letu ca no boliat istrobbai ◊ arràcia de brulla, mi at postu una molleta in s'origa e própiu in picedhu! Traduzioni Francese sur, dessus Inglese on, over, above, upstairs, top Spagnolo sobre Italiano sópra Tedesco oben, herauf, hinauf, auf, über, Obere Seite.

rucràu , pps, agt: rugadu Definizione de rucrare; chi est fatu a orrugos, segau / èssere unu rugradu (nau de ccn.)= castigadu, managu, de pagu impita, isente 2. so totu rugada, m'intendho débbile meda Traduzioni Francese cassé, traversé, heurté Inglese broken, crossed, run over Spagnolo partido, cruzado, atropellado Italiano spezzato, attraversato, investito Tedesco gebrochen, überschritten.

scexiài , vrb: scixiai Definizione lassare o istare fora a irbentiare, a pèrdere s'efetu de s'àrculu, a isturdire s'imbriaghera: nau de su furru allutu inchesu, pèrdere calore, ifridare; fàere o lassare passare s'arrennegu Sinonimi e contrari ibentiare, ifegare*, ilbarulire, iscoturare, ismarmire / irfriargiare Frasi candu s'imbriagu at scixiau si ndi est pesau ◊ si torrat imbriagu, bogancedhu a foras a scixiai! ◊ a is tres de merí funt ancora a scexiai, imbriagus ◊ su forru candu si ponit su civraxu a coi benit tupau po no scexiai 2. sa sorga dha lassat scixiai, a sa nura, ca gei torrat sola sola! Traduzioni Francese cuver son vin Inglese to get over one's drunkenness Spagnolo dormir el vinola mona Italiano smaltire la sbòrnia Tedesco den Rausch ausschlafen.

súba , avb, prep: assua, issuba, subra, supa 1, supra, sura Definizione sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu: coment'e avb. fintzes cun prepositziones (a, in, de, dae, o àteru); coment'e prep. s'impreat prus che àteru cun sa prep. de e fintzes cun a, ma no cun agt. possessivu si pertocat persona (subra mia, tua, sua, nostra, vostra, issoro: raru, fintzes subra de a mie, chi no est manígiu de su srd.) Sinonimi e contrari apícius, issuba, pícius, susu / apustis | ctr. suta Modi di dire csn: a manu de subra = a parti de pitzus, me in sa parti prus in artu de unu logu, de unu tretu; colare totu s. = passai totu a manu de pitzus de unu logu; dàreche a s. de una cosa = agatai, ingertai, arregordai una cosa; dare a s. a su triballu, a su it'e fàghere = trabballai meda; dàresi a s'ala de subra = (fuedhendi de ccn.) pretèndiri de tènniri arrexoni fintzes isciendi de no ndi tenni, fàgheresi a parte colada; dae como in s. = de immoi a innantis; frigàresi, pònneresi carchi cosa s. = in dossu, in sa bestimenta chi si portat bistia; èssere subra subra = a pizu, pillu pillu, agiummai a parte de foras o in pitzus de una cosa, sentza de calai a fundu, sentza de circai meda Frasi zosso tenent sa coghina, subra sas istàntzias pro corcare ◊ sunt domos bàscias una suta una sura ◊ sa coghina che la tenimus in su pianu de subra ◊ bae a subra e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ s'anzonedha fuit isterrigada in terra e cudhu supa che astore iscudindhe a cantu podiat ◊ che li ant betadu s'abba subra 2. sura de su letu isse paret drommendhe ◊ no acatat ube si falare si no in supra mea ◊ su pratu est subra de sa mesa ◊ Cristos at alidadu subra issoro, de sos apóstulos ◊ che l'ant betadu subra de su fogu ◊ in s'ufísciu bi aiant su telèfono subra a s'iscriania ◊ zuchiat su chírchinu in supra de sa conca ◊ ant fatu rúghere sas neches totu supra sua ◊ s’ispada de sa vendhita est pendhendhe in supra vostra 3. chie fit cussu l'ischia, ma no che dao subra ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cuss'otada ◊ a su chirca chirca che daet a supra 4. como sa cosa de fàghere ndhe lompet totu a una borta e tocat a li dare a subra 5. no ti frighes sas manos subra ca las zughes brutas! ◊ màniga abbellu, no ti che lu imboles subra! Etimo ltn. supra Traduzioni Francese sur Inglese on, over, up Spagnolo sobre Italiano sópra Tedesco oben, auf, über.

«« Cerca di nuovo