abbarbeàre, abbarbiài, abbarbiàre , vrb: abbrabiai,
abbrabiare,
barbiai Definizione
fàere sa braba; in cobertantza, cullonare
Sinonimi e contrari
afaitai
Frasi
seo andhadu po mi abbrabiare ◊ at abbrabiau a lepa ◊ ita ti creis, ca mi depu abbrabiai in conca?!◊ is piciocas immoi si abbràbiant is cambas…
2.
est tontu e abbarbiau de totus!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se raser
Inglese
to shave,
to make up
Spagnolo
afeitarse
Italiano
ràdersi
Tedesco
sich rasieren.
abbellitài, abbellitàre , vrb Definizione
fàere bellu, cuncordare cosas po bellesa
Sinonimi e contrari
abbellire,
mudai
2.
in bidha ant abbellitau sa crésia
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
maquiller
Inglese
to make up
Spagnolo
maquillar
Italiano
imbellettare
Tedesco
schön machen.
acabbanài, acabbanàre , vrb rfl: aggabbanare Definizione
pònnere o bestire su cabbanu
Sinonimi e contrari
acaparronare,
acavanai,
acucullai,
incaparonare,
incapotai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
envelopper dans un manteau
Inglese
to wrap up in a coat (s.o.)
Spagnolo
poner el abrigo
Italiano
incappottare
Tedesco
einen Mantel anziehen.
acabigiulàre , vrb: cabigiulare Definizione
arregòllere cosa chi no est tanti fàcile a tènnere ca si ndhe agatat pagu
Sinonimi e contrari
acabulare,
acaputzire,
collire,
preulire
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ramasser
Inglese
to scrape up
Spagnolo
arañar,
juntar
Italiano
raggranellare
Tedesco
zusammenbringen.
acadhài, acadhàre , vrb: achedhare 1 Definizione
coment’e pònnere a cuadhu, apitzu de ccn. cosa (in cobertantza fàere siendha, errichire), fintzes pònnere e bastat (e prantare puru), pònnere impare; artzare a pitzu de ccn. cosa o de ccn. logu chi no andhat tanti bene, cun dificurtade / nérbios, cordas acadhadas = postos subràbari
Sinonimi e contrari
acadhighinare,
alciare,
ampiai,
aperricare,
apicai,
apichedhai,
apiculai,
apilicare,
apugiai,
atzumentare,
pigai 1,
pòniri
/
assentare
| ctr.
falare
Frasi
acadhare sa padedha, su labiolu a su fogu, a sa tríbide ◊ pro bustare a s'isbramida no acadhat labiolu ◊ su labiolu cun su late si achedhat in sa tríbide a cadhu a fogu e s'iscaldit a 35 grados
2.
sa sardina si che achedhat assentada in un'isterzu e si cundhit cun salipone ◊ achedhada sa sedatajola in su canistedhu, cun su sedatu russu si leaiat sa farina a l'isgranzare ◊ cun sa pala de infurrare si che achedhat su pane in su furru ◊ tribàgliant ómines e féminas pro achedhare sa tendha de su circu
3.
si ti che acadhas a in cue est suzetu chi ndhe ruas! ◊ nues niedhas che tura s'acadhant in s'aera (A.Spano)◊ sas toncas istant acadhadas in sas naes de sas àrbures, cantendhe a s'intirinada
4.
acadhare sa linna in sa chea de su cavone ◊ su Cristos fit in sa rughe cun sos pes acadhados
5.
cust'ispiju che l'acadho in su badhiju a cantu mi andhat su bratzu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gravir,
monter
Inglese
to clamber up
Spagnolo
encaramarse,
trepar
Italiano
inerpicarsi
Tedesco
klettern.
acaloràda , nf Definizione
su si caentare, acalorare
Sinonimi e contrari
caentada,
calentada
Frasi
su fogu fit una bellesa e donzi tantu si daiat un'acalorada a sos pes
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
échauffement
Inglese
little warming up
Spagnolo
calentamiento
Italiano
riscaldatina
Tedesco
Aufwärmen.
acaloràre , vrb Definizione
prus che àteru, su si dha pigare po calecuna chistione o sentire meda o forti ccn. cosa, trumentare
Sinonimi e contrari
acalorire
/
abborborare,
ascalamare,
incalamare
Traduzioni
Francese
animer
Inglese
to warm up
Spagnolo
acalorarse
Italiano
accalorare
Tedesco
anfeuern,
erregen.
acancarronàu , pps, agt: aconcorronau,
aconcorruau Definizione
de acancarronai; chi est a unu gànciu, a cancarrone
Sinonimi e contrari
aconcorrodhau,
ancrujadu,
ganciudu,
pinnichedhau,
unchinadu
/
cdh. acurrunciulatu
| ctr.
daretu,
istirau,
ténneru
2.
cussa mata est totu acancarronada ◊ fiat arrennésciu a sanai, mancai cundennau a camminai acancarronau
Traduzioni
Francese
pelotonné
Inglese
curled up,
numbed
Spagnolo
encorvado,
encogido
Italiano
uncinato,
rannicchiato
Tedesco
gekrümmt,
erstarrt.
aciocài, aciocàre, aciocàri , vrb: agiocai Definizione
pigare a cropos, pigare a briga, a befa, giare una briga; arregòllere a unu logu, aciapare o agatare a unu faendho dannu o furandho, o fuindho; acudire, lòmpere, ammuntonare, chistire impare, pinnigare pigandho totu o cosa meda
Sinonimi e contrari
abbanzare,
atripai,
isciúdere,
magiare,
surrai
/
certai
/
acafai,
aciapai,
aggafai,
assacarrare,
adobiai,
cassai,
collire,
tènnere,
tenturai
Modi di dire
csn:
a. sa terra acanta a sa matixedha = collire o afranzare sa terra a su prantone; a. a fuiri, a cúrriri = illoràresi a fuire, a cúrrere
Frasi
s'iscocu su ladroni tochendimí is crabitas nci dh'aciocu su cani!
2.
candu ndi aciocàst unu muntoni de cosa, de cuss'ortu, ciai fusta cuntenta! ◊ soi aciocandu ladàmini ◊ aciocamindi cussu libbru! ◊ cuss'orruga aciocàt s'abba de totu sa bidha e si fut fata a unu frúmini ◊ sa genti aciocat prus a innòi chi no a crésia ◊ comente at apertu su portale, sa gente si est aciocada a pratza (I.Patta)◊ a s'umbra is pipius aciocànt e giogànt impare ◊ a bortas is féminas si aciocant a piscinai
3.
iant inténdiu una fémina aciochendu su pobidhu po mòri de un'atra fémina ◊ dh'ant aciocau canis arrabiaus ◊ ant aciocau is ladronis furendi
4.
ant aciocau a cúrriri
Etimo
spn.
achocar
Traduzioni
Francese
malmener,
capturer,
entasser
Inglese
to beat up,
to heap,
to capture
Spagnolo
pegar,
capturar,
detener
Italiano
malmenare,
catturare
Tedesco
mißhandeln,
gefangennehmen.
aciunciulídu , pps, agt Definizione
de aciunciulire
Sinonimi e contrari
atzutzurradu,
pinnichedhau
Traduzioni
Francese
pelotonné,
recroquevillé
Inglese
curled up
Spagnolo
acurrucado
Italiano
rannicchiato
Tedesco
zusammengekauert.
acolumàre , vrb: acumbulare,
columare Definizione
fàere a cólumu, prènnere un'istrégiu fintzes a oros, pònnere a muntone
Sinonimi e contrari
acucuai,
acucurrumedhare,
ammuntonae,
pienare,
plèniri
| ctr.
bocare,
iscolomare,
leai
Frasi
nues chi si acólumant in istiu batint tempestas chin abba a cadinos ◊ annos de fadigas acólumant sos órrios de sos matimannos ◊ iseto aculumendhe penas e sonnos de fantasias ◊ acolumedas forte una siendha de terra, fraigados, prata e oro! (G.Tidore)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
accumuler
Inglese
to amass,
to fill up
Spagnolo
colmar,
amontonar
Italiano
accumulare,
colmare
Tedesco
anhäufen,
füllen.
acragallài , vrb: acrogallae,
acrogogliai,
acrogolliare Definizione
fàere a cragallu, a bisura de cragallu, acancarronau; betare apare animales, fàere a chedha
Sinonimi e contrari
acrocoedhare,
atuturae,
igragalare
/
assortí
Modi di dire
csn:
folla acragallada = atuturada de maladia, cun is orus acostaus a sa cora mesana; unga acragallada = inconchedhada in sa punta, russa e tosta, de abbatigare sa conca de su pódhighe; manu acragallada = retesa, serrada, cun sos pódhighes chi no bi istirant
2.
seu abarrau tropu tempus crocau in ciú letu: che folla arruta seu acragallau (S.Diana)◊ ma càstia ita cosa: cussu cerpiu comenti passat asuta de su pilloncu acragallat sa folla de s'aràngiu!
3.
is picinnedhos si funt acrogolliaos a su ciu ci est bennenno sa figamorisca
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rouler en cornet
Inglese
to crumple up
Spagnolo
estrujar
Italiano
accartocciare
Tedesco
zusammenrollen.
acreantziàre , vrb Definizione
giare educatzione
Sinonimi e contrari
annestrare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
éduquer
Inglese
to bring up
Spagnolo
educar
Italiano
educare
Tedesco
erziehen.
acrogogliadúra , nf Definizione
su si acrogogliai, nau de fògia chi si atzirbisonat igragalada sicandhosi o po maladia
Sinonimi e contrari
atuturadura,
atuturighedhadura
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
froissement
Inglese
curling up
Spagnolo
arrugamiento
Italiano
accartocciaménto
Tedesco
Kräuselkrankheit.
acucullài, acuculliàre , vrb: acuguliare Definizione
pònnere totu acuguciau, carragiau in conca cun ccn. cosa
Sinonimi e contrari
acapuciai,
acubudhare,
acuguciai,
acugudhai,
incugudhai
Frasi
sa criadura si acugúliat in su petus de sa mama ◊ at acuculliadu bene sa pisedha e che l'at torrada a domo de sa mama
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
emmitoufler
Inglese
to muffle up
Spagnolo
arrebujar,
arropar
Italiano
imbacuccare
Tedesco
einhüllen.
additzionàre , vrb Definizione
aciúnghere una cosa a s'àtera, pruschetotu números faendho contos
Sinonimi e contrari
aciúgnere,
agiànghere,
agnànghere,
annatare,
summai
Traduzioni
Francese
additionner
Inglese
to sum up
Spagnolo
sumar
Italiano
addizionare
Tedesco
zusammenzählen.
afagotài , vrb: afangotai,
fangotai Etimo
itl.
affagottare
Traduzioni
Francese
mettre en ballot
Inglese
to bundle up
Spagnolo
enfardar
Italiano
affardellare
Tedesco
zusammenpacken.
afaitài, afaitàre , vrb rfl: afeitare Definizione
fàere o segare sa braba; pònnere cosa mescamente in cara po si fàere prus bellos (cosa prus che àteru de is féminas) e fintzes fàere vida iscandhulosa
Sinonimi e contrari
abbarbiai,
arrai,
arrasai 1,
irbarbare
Frasi
apenas intras po ti afaitare, su barvieri l'acatas prontu a t'ispilire e a t'istufare chin sas novas ◊ mi depo túndhere e afaitare
Etimo
ctl.
afaitar
Traduzioni
Francese
se raser,
se maquiller
Inglese
to shave,
to make up
Spagnolo
afeitarse,
maquillarse
Italiano
ràdersi,
truccarsi
Tedesco
sich rasieren,
schminken.
afasciài, afasciàre , vrb Definizione
fàere o acapiare a fasches linna o sida; nau de is laores e de is erbas, crèschere bene meda, fàere a fundhu bellu cun cambos medas, agiummai coment’e a fasche
Sinonimi e contrari
afascare
/
abbudare,
acambare,
aforrotulare,
afundhare 1,
afundharzare
Frasi
tziu Pepi trotoxat is duus matzixedhus e afàsciat una maighedha de trigu ◊ fut afascendisí su fascixedhu de sa linna
3.
si iat istudiau unu podhixedhu, cussu, nd'iat a afasciai de dotoris!…(R.Fresia)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
fagoter
Inglese
to bundle up
Spagnolo
hacinar,
crecer lojano
Italiano
affastellare,
cestire
Tedesco
bündeln,
buschig wachsen.
afiliatàre , vrb: afiliotare Definizione
fàere fine, acabbare impresse de fàere una cosa, nau sèmpere però po candho no si faet
Sinonimi e contrari
atoliare,
spodhai
Frasi
no ndhe afiliotat nudha ◊ si est murrunzadu cun su sótziu ca cussu de cosa no ndhe afiliotat mai ◊ a candho a ti afiliotare bi ndhe cheret!…
Traduzioni
Francese
se dépêcher
Inglese
to hurry up
Spagnolo
darse prisa,
despachar
Italiano
sbrigarsi
Tedesco
sich beeilen.