ingolumàre , vrb: ingulimare, ingulumare Definition pònnere ingúlumu, ingustu (fintzes a ingannu), abbituare a is vítzios, a is cosas bonas, a istare tropu bene, pigare su sabore, su gustu a ccn. cosa / i. su tempus = trampistare, ingannare su tempus Synonyms e antonyms abbetuare, abesare, arranguai, imbisciare, imbitzicare, ingurrinai, ingustai / allicare, allichionare / ingolosinare Sentences sa zente ingolumada a sa dulcura imbentat sapa dae su lidone (D.Mele)◊ est ingulumadu a sa catza ◊ chie ingúlumat a sa festa de Santu Frantziscu de Lúgula torrat cada annu ◊ carchi furancredhu si fit ingulimatu a cussas raicras bellas e népitas ◊ cheret ingulimare sa cane a sirvone 2. in sos muros sos sinnos de sos partios pariant ingolumendhe sa zente a los botare ◊ a ingulumare sos pitzochedhos a su ribu no fit petzi su disizu de impojare 3. po ingulumare su tempus ca su caminu fut longu m’iat contau de su nuraghe orrutu (I.Patta) Translations French prendre goût English to take a liking to sthg Spanish engolosinarse, regostarse, coger el gusto Italian prèndere gusto a qlcs., abituarsi a còse piacévoli German Geschmack daran finden.

ingramesciàre, ingramessàre , vrb: ingrammessare Definition acunnortare a pedire unu praxere a Deus, su si abbasciare a cricare s'agiudu angenu, istare a su chi faent is àteros Synonyms e antonyms incarèssere, incrubai, ingramessire, ingrasciare Sentences in d-unu velu de sonnu isvanessidu torrada ses e mi as ingramessadu (G.Branca)◊ m'ingramesso a su destinu (T.Giudice Marras)◊ bi fit cudhu chi no si fidaiat de unu ebbia e tandho s'ingrammessaiat chilchendhe s'acordu cun paritzos ◊ ti apo abbonadu su dépidu ca ti ses ingramesciadu ◊ medas in campu acudiant a sa cresiedha irbandhonada e s'ingramessaiant Etymon srd. Translations French s'humilier English to address s. o., to humble oneself Spanish humillarse y pedir un favor Italian rivòlgersi a qlc., umiliarsi German angehen, sich erniedrigen.

intzodhài, intzodhiài , vrb Definition arrennèscere a fàere calecuna cosa, bogàrendhe atzola, intzertare / i. fuedhu = ispirastrare peràula, nàrrere cun craresa, bene, sas peràulas Synonyms e antonyms acamingiai, ammatzamurrai, incannugai / ispirastrare Sentences si no ndi fadeus oi, de custa cosa, no nd'intzodhaus prus ◊ ita totu est su chi ses intzodhendu? ◊ si dh'at nau in tres línguas ma no nd'intzódhiat manc'una! 2. totus fuant prenus de ispantu e no intzodhànt fuedhu ◊ no intzodhat fuedhu, achíchiat e is pagus fuedhus chi narat funt ammesturaus e a truncu de língua Etymon srd. Translations French embobiner, resoudre English to hit words Spanish dar en el blanco Italian venire a capo di qlcs., impastocchiare German einer Sache auf den Grund kommen.

irtazolàre , vrb: istazolare Definition segare a fitas fines segandho in paris, segare a pígios, fàere a tazolas, bogare (linna) a ascras o àstulas Synonyms e antonyms irfinicare, laurai, tazolare Sentences ndhe segheit unu piantone e s'interesseit a l'istazolare finas chi l'at indebbilidu tropu (B.Truddaju)◊ mannedha istazolait su casu pro lu frauzare chin sas ghinzias acogliadas Etymon srd. Translations French couper en tranches horizontales English to cut into slices Spanish retazar Italian tagliare a fétte o sfòglie orizzontali German aufschneiden.

iscaràda , nf: iscarata, scarada Definition genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu, de pagare unu tanti chentza fàere contu de su tempus, a su chi si faet su trebballante: s'impreat agiummai solu coment'e avb. Synonyms e antonyms iscaru Idioms csn: fuedhai a s'i. = de una manera irfatzida; pesai a i. = pesare a ogru; a i. = a bínchidas, a fuliadura, a meda; bèndiri a i. = totu paris, totu sa cosa a una borta (itl. in blòcco); papare a i. = a satzadura a tropu Sentences ndi at messau de trigu a iscarada, cuss'ómini!… 2. mancai istracus, faint a iscarada cantendu ◊ cussus si ant giogau a s'iscarada su mantedhu miu ◊ s'intendiat sa genti cantendu a iscarada ◊ ciocedhu, porcu mannale, papa a s'iscarada già pagas totu a nadale! (G.A.Cossu)◊ sento sos basos chi ti dei a cua, mentres cun àtere ses a s'iscarada maseda e tzega! ◊ custas cosas bosatrus dhas osservais a s’iscarada, ma sena de sintzeridadi 3. ocannu dhoi at ceréxia a iscarada ◊ cun cussa conca isbuida de pobidhu miu chi pigat fogu coment'e un'alluminu, is fillus benint a iscarada! Etymon ctl. escarada Translations French travail à la pièce, effrontément English job contract, cheekily Spanish destajo, descaradamente Italian a gara, còttimo, sfacciataménte German um die Wette, Akkord, frech.

ischigliàre 2 , vrb Definition segare a ischígliu, unu pagu a istúturu, parangau a una parte Etymon ctl. esquitllar Translations French couper de travers English to cut awry Spanish sesgar Italian tagliare, rómpere a sghimbèscio German schräg schneiden.

issucutàre , vrb Definition su chi faet sa giustítzia candho a unu che dhi leat sa cosa chi tenet Synonyms e antonyms aprensionai, escecutare*, imbargai, istajire, preare Sentences apo a tímere chi mi ne issucutet s'arràmene de cogina!… Translations French mettre sous séquestre, chambarder English to seize, to turn upside down Spanish embargar, incautarse Italian sequestrare, méttere a soqquadro German beschlagnahmen, durcheinanderbringen.

istrampàre , vrb: istrempare, istrumpai, istrumpare, strumpai Definition lassare andhare o betare a terra a unu, una cosa o un'animale a cropu, de botu, cun fortza, su si betare a terra; giogare a istrumpas, a s'istrumpa; atzapulare, iscúdere a ccn. logu; betare a fuliadura, fuliare / istrampare castagna = iscúdere a terra sa castanza àrrida, posta intro de unu sacu, fintzas a essire neta, ispizolada (castagna istrampada = castanza morisca cota a budhidu) Synonyms e antonyms addrabbulai, addrobbulare, betae, iscracare, istrampoinai, istrampulare, rúchere / aciapuai / imbolare Sentences iant certau e si fuant istrumpaus in terra ◊ sas cambas de sos funnos istrempaiant a terra cun sonu búitu ◊ aferrat a su pede s'animale e l'istrumpat ◊ no fatas su redossu istrampandhe sos sacos dae dossu! ◊ ndi as istrumpau un'orroli ◊ burrincu afissiau candu movit carriau s'istrumpat ◊ samunendhe s'isterzu, no istrampes sos piatos ca si segant! 2. fiu istrumpendi cun Giuanni po ci passai s'ora 3. paret unu contu irmalissiatu, ma dontzi cosa s'istrempat apare chin s'àtera ◊ at istrempau a forte s'isportellitu de su barcone ◊ at picatu su lèpore galu viu e li at istrempatu sa conca a una preta 4. si no mi lassas passare ti aferro a s'anca e ti che istrampo a mare! ◊ a terra ti che istrampo, mih, si no l'agabbas! Etymon srd. Translations French jeter par terre, abattre, s'abattre English to fall heavily, to pull down Spanish derribar Italian buttare a tèrra, abbàttere, stramazzare German niederschlagen, zu Boden werfen.

léntzu , nm Definition orrugu de lentza cun su prumu po averguare si una cosa (mescamente su muru chi si fràigat) est bene prantau in verticale (a prumu) Synonyms e antonyms aprumadori, peumu Idioms csn: pònniri a l. = pònnere o fàghere ritzu; essiri de l. = essire a un'imboe, betadu a un'ala, coment'e ruindhe Sentences custu muru no est a lentzu Surnames and Proverbs smb: Lenzu Translations French fil à plomb English plumb line Spanish plomada, nivel de albañil Italian filo a piómbo German Lot, Senkblei.

lèpa , nf Definition aina cun d-una lama puntuda e segante de atzàrgiu temperau, a màniga prus che àteru de corru cun isperradura in mesu po serrare sa lama cun s'atza aintru / min. lepedha, leputza, leputzedha; partes de sa l.: màniga (a duas perras cun s'ànima o alcu de ferru in mesu, ribbadinos, anedhu de otone), frama (punta, ata, tolu), collu o truncu (su tretu inue sa frama est intrada apare cun sa màniga); l. de innestare = itl. innestatóio Synonyms e antonyms arrasoa, brotzu, lesòrgia, istuzu Idioms csn: segare, púnghere a l., acutare o arrodare sa l.; lepa a follu a brenti de isparedha o a folla de murta = lepa a frama larga meda; crezes de lepa: patadesa, guspinesa, arburesa; l. iscollada = lepa chi a fortza de l'impreare che abberit sa frama prus de comente depet, dorchíndhesi a daesegus; èssere una lepa (nadu de ccn.)= tramperi, fartzu, leperi; èssiri una mala lepa = prenus de rusas, de trampas Sentences fiat una lepa lussurgesa, de cussas a mànigu de corru e lama de atzàrgiu bàtiu e temperau in s'ollu ◊ sa màniga de sa lepa est incircada cun anedhu po fortalesa ◊ pro mànigas de lepa sos menzus corros sunt sos de murone, ma sos piús impitados sunt sos de su màsciu de elveghe Surnames and Proverbs smb: Lepedda, Leppedda Scientific Terminology ans Translations French couteau à cran d'arrêt English jack knife Spanish navaja Italian coltèllo a serramànico German Klappmesser.

lis , prn: dhis Definition pron. de 3ˆ persona pl. impreau po gente e po cosa (= a issos, a issas, a cussos, a cussas, po cumplementu dativu o de interessu): si ponet siat abbandha e innanti de su vrb., siat totu a unu ma apustis (cun impr. e ger.) e si podet acumpangiare cun su prn. bi (a logos, bi chis = che lis) Synonyms e antonyms bi, si 3 Sentences si est a féminas lis rispondho goi, si mi dimandhant ómines lis rispondho gai ◊ a sos Sardos lis ant leadu s'istadu ◊ torrabbilis cussa cosa, a sos meres! ◊ a sa fine benzeint a su chi lis importaiat de piús ◊ dàelis sa cosa issoro, no lis dias sa nostra! ◊ bi lis naro deo su de fàghere, a sos pitzinnos ◊ candho ant afidadu, a issos lis ant regaladu una cafetera Translations French leur English to them Spanish les Italian gli, a lóro German ihnen.

lodhuradítu , agt Definition chi est fatu de pòdere orrumbulare, unu pagu tundhu, chi no abbarrat firmu Synonyms e antonyms lodhuranu, rumbulatu Etymon srd. Translations French roulant English rolling Spanish rodadero, rodadizo Italian atto a rotolare German walzenfähig.

lutàdu , pps, agt: allutadu 1 Definition de lutare 2; chi est in corrutu, bestiu a dolu Translations French bordé de noir English black-edged Spanish enlutado Italian listato a lutto German mit Trauerrand versehen.

marturàre , vrb: ammarturai*, marturiai, marturiare Definition orrúere a malàidu a tempos longos, màrture, chentza ndhe pòdere sanare; sufrire meda, che màrture, guastare, fintzes fàere sufrire o penare Synonyms e antonyms irmalaidare / allizare / trumentai | ctr. sanai / bodire, gosai Sentences a isse lu martúriat su dolore ◊ gighiat sos ojos marturiados de su piantu ◊ tenet una fiza tunconida, marturiada in sa carena barant'annos ◊ sa Sardigna est marturiada de s'isfrutamentu 2. custa prantaza cheret prantada prima chi si martúriet de su totu 3. iscominigaus, no isceis comente marturiai is pòberos?! Translations French souffrir English to suffer a long sickness (from) Spanish enfermar, sufrir mucho Italian patire, soffrire a lungo per malattìa German leiden.

mécus , prn: megus Definition prn. impreau agiummai solu cun sa prep. chin, cun, e agiummai solu po inditare cumpangia: chin mecus, cun megus = cun dèu; raru in megus (cosa chi propriamente su srd. narat intro meu) Sentences tue beni cun megus ca andhamus a fàghere cosa! ◊ benide cun megus: bos apo a fàghere piscadores de ómines (Ev)◊ como fachies sos contos chin mecus! ◊ sa note colada Elias at dormiu chin mecus ◊ tochit, bèngiat, bèngiat cun megus! 2. ses restada in megus ◊ faco comente sos àteros ant fatu chin mecus ◊ peri chin mecus su tempus no est meta bellu ◊ aite vos chesciades chin mecus? ◊ fide as chin Deus e chin mecus? Etymon ltn. mecum Translations French avec moi English with me Spanish conmigo Italian insième a me, in mia compagnìa German mit mir.

mínda, míndha , nf: ammindha, minna Definition su terrenu tentu a pàsculu, su pàsculu puru (su chi creschet a solu e fintzes su semenau); a logos est una fune longa po acapiare su cuadhu a manera de pòdere pàschere / min. mindhighedha; prèndhere (su mannale) a mindha = trobeire o prèndhere a cadena de no istesiare; nàsciri a minda = a meda Synonyms e antonyms cunsolza, musungili, paschidórgiu, pastura Sentences no dhue iat mancu unu cantu de minna pro amminnare s'àinu ◊ su pastore deviat dare contu a unu fiotedhu de fiados berveghinos in sa mindha 2. in citadi nascint is domus coment'e su cardulinu a minda! Scientific Terminology pst Translations French pâture English grazing (land) Spanish pasto, dehesa Italian territòrio a pàscolo German Weideland, Trift.

muràche , nm Definition muru de pedra assentada chentza impastu; a logos fintzes nuraghe Synonyms e antonyms muragadha, murubbullu / nurache* Sentences at tancau sas cussorjas a muraches ◊ si est pasau in d-unu murache Translations French mur de pierres sèches English dry wall Spanish muro en seco, tapia Italian muro a sécco German Trockenmauer.

murrúda 1 , nf Definition genia de pische nau deosi po su murru: assimbígiat a s'isparedha o sàragu, portat ispertiadas largas a istúturu, de colore diferente, in is costaos, e innanti est fémina ma apustis essit mascu Scientific Terminology psc, puntazzo puntazzo Translations French sar à museau pointu English charax (fish) Spanish sargo picudo Italian càrace a muso acuto German Fisch, der zu der Meerbrassen Familie gehört.

óbiga, óbighe , nf, nm: ópica, ópiche, ópicu, úpigu Definition arretza a forma de sacu, acapiada a una pértia, po piscare trota, fata cun pigionatzos de ollastedhu de erriu (ma a logos fintzes gamu, àghimu); in cobertantza, brulla mala, fura / min. obighedhu Synonyms e antonyms arraciallu, arretza, filau, ganghiledhu, trotiadore / ghelea, giogada Idioms csn: fàghere s'óbiga = nadu in suspu, fàghere una cosa in debbadas, fàghere una cosa seguramente irballada; tortu che un'óbiga = dortu a unu gantzu (nadu de ccn., chi no arrexonat e no ponet mente) Sentences fint in su riu trazendhe s'óbiga prena de trota e ambidha ◊ tiu Gabini abiat pistau àndhalas de piscadore, cun arretzas a codhu, su berticale e s'ópiche 2. si cumandhas a isse già la faghes s'óbiga: mancu t'iscurtat! ◊ si ti pones a isse a sótziu già la faghes s'óbiga!…◊ bi est istada sa ruina de s'annada mala e de sas óbigas Scientific Terminology ans Translations French filet de pêche en forme de sac English sack net Spanish red en forma de saco Italian réte a sacco German sackförmiges Netz.

palaborcédhu, palabrocédhu, palabrochédhu , avb: palaporcedhu Definition a p. = pigau (prus che àteru pipiu) a codhirone, betau in palas de un'àteru cun is bratzos poderaos a tzugu e cun is cambas in fiancos a tretu de chintzu a dhas poderare su mannu chi portat su piticu deosi Synonyms e antonyms cadhigarone, cocolloi, codhedhu, codhicorona, codhubalone Sentences is buratinus s'iant atuau a Pinóchiu a palaporcedhu Etymon srd. Translations French à califourchon English astride Spanish a horcajadas Italian a cavalcióni German rittlings.

«« Search again