Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

bi , prn Definition prn. de 3ˆ pers. (= a isse/issu, a issa, a issos, a issas) impreau candho si agatat cun àteru prn. (lu, la, los, las, lis) abbandha postu innanti de su vrb. o fintzes totu a unu postu apustis: in nuoresu narant liu, lia = bi lu, bi la, si dhu, si dha; a logos dhu ponent a solu e faent fintzes su pl. bis = dhis, lis, a issos/a issus, a issas (bi chis = che lis) Synonyms e antonyms li, si 3 Sentences e ite pro bi l'àere ischidu!…◊ bi lu naro, a compare, si mi azuat ◊ daebbilu su chi li cheret! ◊ custa cosa bi lis torro, a issos ◊ mandhabbilis a fizas tuas unu saludu! ◊ bendhebbilis barata sa cosa! ◊ aiat lassadu sos boes a unu bighinarzu pro bi los tènnere contu (S.Patatu)◊ su frade pòberu andhaiat a su frade ricu a bi pedire pane, ma no bi zaiat nudha ◊ a su frutu de su rú nois bi namos "mura"◊ a issu bi dhu naro zeo ◊ narabbis ca za bi torro! ◊ dàbbila cussa cosa! ◊ zàbbidha! ◊ semus andhaos paris a bi chis leare s’immurzu ◊ poite bis ant lassau fàere totu cussu degollu? Translations French lui English him (to), her (to) Spanish le, les Italian gli, le (a lui, a lei) + lo, la, le, li (cumpl. og.) German ihm, ihr, ihn, sie, es.

bóis , prn: bos, boso, bosu, vois Definition prn. de sa de duas personas plurale: si narat fintzes a una persona manna po arrespetu Synonyms e antonyms bisàtere / fustei, vosséntzia Sentences bois in cantos sezis? ◊ sa paghe siat cun boso! 2. a bois, ca sezis ómine mannu, no bos faedho gai! Etymon ltn. vobis, vos Translations French vous English you Spanish vosotros Italian voi German ihr, Sie, Ihr.

bostè , prn: vostè* Definition foedhu de arrespetu po personas chi no si connoschent o chi no si tenent in cunfidàntzia Synonyms e antonyms bois, fostea, samartzei Sentences si bostè si ndhe dinnat…◊ ma a l’ischit chi bostè est própriu curiosu?! Translations French vous English polite word (formula) Spanish usted Italian lèi German Sie.

dha , prn: la Definition (pl. dhas) prn. fémina de 3ˆ persona po gente e po cosa, fintzes chistione o cosa no tanti precisa, umperau agiummai solu a cumplementu ogetu: issa/issas, cussa/cussas, a issa/issas, a cussa/cussas; faet a dhu pònnere siat innanti e istacau de su verbu, e siat apustis de su vrb. e deosi méngius iscritu atacau cun su vrb., enclíticu, fintzes cun àteru elementu enclíticu etotu); benit umperau fintzes po afortimentu de su chi si narat, chentza dhu pònnere po unu númene precisu (ma impare a su prn. si postu in mesu tra su verbu e dha: in custu manígiu dhi currespondhet un'àtera cosa deosi, sia e, segundhu, mia, tia e sila, tila, mila) Sentences totu custa gente inue dha poneus? ◊ si dha biu, dha chistionu dèu a sorri tua ◊ castiadha cussa cosa chi est in su fogu, no si abbruxit! ◊ immoi dha circu in telèfonu, a tzia mia ◊ s'abbiléntzia chi Deus dhi iat donau dha poniat a s'iscabbulli cosa de papai ◊ est pedinne de dha lassare ◊ custa cosa, giaendhosidha seis?◊ sissi, seus donendusidha!◊ ci andhas a Pirodedhu, faimmidha un’imposta! ◊ ci dhi as giau peràula de pobidha, ti dhu pogno in precetu: leadidha! ◊ seo mandhandhedi duas paginedhas ca no isco si totus dhas teneis 2. lampu dha calit, arratza de fémina barrosa chi est, cussa! 3. a bortas is bècius camminant apogendusidha a unu matzocu ◊ giòvunus medas funt droghendusidha e aici ant a tenni dificultadis prus mannas puru! ◊ s'assessore Listrone fut ridinnesidha ◊ lah, chi dha sighis aici, custa matzoca ti dha calu in conca! 5. Etymon ltn. illa(m) Translations French la English her (prn.) Spanish la Italian la (prn.) German sie.

dhas , prn: las Definition prn. de 3ˆ p. pl. fémina po gente o cosa manigiau a cumplementu ogetu Sentences cussas boxis dhas intendu e dhas connòsciu ◊ cussas fainas issu dhas fiat a prexeri ◊ sas arbeghes inue dhas tenes? ◊ como mi che tiro is botas e dhas pòngio a asciutare ◊ is piciocas si parant a fúrriu de sa pratza ibertandho a dhas brindhare is piciocos po ballare ◊ sas brullas sunt bellas e dhas aggradesso Etymon ltn. illas Translations French les English them Spanish las Italian le (prn.) German sie.

dhos , prn: dhus, los Definition pronúmene de 3ˆ p. pl. po gente e cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu Sentences is piciocos po sa cursa s’iant cricau is cuadhos prus bellos, mancari pedindhodhos a calecunu amigu in is bidhas de presu ◊ a fillus tuus dhus apu bius in pratza ◊ dhus fatzu curri, cussus canis, chi mi atressant ananti! ◊ arregortus is duus panis, fuiu si est e papaus si dhus at ◊ sos iscrapones fuint diasi mannos chi a dhos tragare dhue cheriat Zesugristu! ◊ cudhos drutzis si dhos at papaos cuntentu Etymon ltn. illos Translations French les English them Spanish los Italian li German sie.

fostèa, fostéi , prn: fosteti, fustei, fusteti, vostei Definition foedhu de arrespetu po unu chi no si connoschet o chi no si dhue tenet cunfidàntzia, ma fintzes po su babbu, sa mama Synonyms e antonyms bois, bostè, samartzei Sentences babbu, fustei dhu scit ita bollit nai custu fuedhu? ◊ seciassidha, tochit: invecis de mi dhu papai totu dèu… ispràciu su buconi cun fustei ◊ e fustei, mammai, no mi narat nudha? Etymon spn. Vusted Translations French vous (pron.pers. de politesse) English you (polite form) Spanish usted Italian lèi German Sie.

íscia 1 , prn: issa Definition prn. chi s'impreat po una tertza persona fémina / a, cun, de, in, pro, tra issa; issa etotu = itl. lèi stéssa, da sè Synonyms e antonyms cussa Sentences pache e cuntentesa a íscia puru e a totu s'eréntzia! ◊ sa pitzinna si faghet su letu issa etotu Etymon ltn. ipsa Translations French elle English she, he Spanish ella Italian élla, lèi German sie.

íscios , prn pl: issos, issus Definition prn. pl. de tertza po personas ómines (ma si podet nàrrere fintzes de ómines e féminas leaos chentza distintzione) Idioms csn: a, de, cun, in, pro, tra issos; èssere issos e issos, in d-unu logu a una riunione = èssiri isceti is chi dha pentzant a sa própiu manera, isceti is parentis, isceti is amigus e totu aici; èssere tra issos = èssiri parentis Sentences parent pranghendhe che pitzinnedhos, imbetzes de èssere alligros íscios puru pro sa festa 2. sunt issos e issos e no si che bogant s'ogru ◊ in su coju fint issos e issos ◊ sunt tra issos, ma no che passat die chi no si ndhe bogant sa mata! (G.Ruju)◊ sos cojuados noos sunt tra issos puru Etymon ltn. ipsum Translations French ils, eux English they Spanish ellos Italian éssi, lóro German sie.

íssas , prn pl Definition pron. pl. fémina Translations French elles English they, them Spanish ellas Italian ésse, lóro German sie.

la , prn: dha* Definition prn. fémina de 3ˆ p. o de cosa (pl. las), fintzes chistione o cosa no tanti precisa: impreau sèmpere coment'e cumplementu ogetu po cosa nomenada innanti (sinono si arrepitit su cuncetu o inditat chistione genérica, es. mi la so timindhe/so timindhemila), andhat bene iscritu abbandha de su vrb. candho si narat innanti de custu (la leo, la ponzo, mi las lasso), ma nau apustis andhat méngius iscritu totu a unu, enclíticu, fintzes cun calecun'àteru elementu, mescamente avb. (leamila!, so poníndhela, batimindhela!, so lassèndhelas) Sentences a cussa zòvana la cherent a cojare ◊ at bidu una bella zòvana e si la fit abbaidendhe che macu! ◊ la fato deo o la faghes tue custa faina? ◊ e fàghela tue! ◊ cramandhela, a fiza tua! ◊ a fiza tua cramadindhela ca est in ziru! 2. como la serro, ca so timindhe de ti àere feridu cun custu lastimosu cantu ◊ chie male la pensat peus la faghet ◊ agàbbala! finimila! ◊ ma za fis timindhedila, za! ◊ - Cantendhedila? - Cantendhemila! ◊ a ti faedhare s'ingresu cherias? ispuligadila, como!◊ che amus bidu a Pascualinu falandhe cuntentu che pasca e fruschiandhesila ◊ custa cosa leamichela! ◊ su mànigu chi nos amus leadu a campu no nos l'at fata e semus abbarrados tota die famidonzos! Translations French la English her Spanish la Italian la German sie, es, ihn.

las , prn: dhas* Definition prn. pl. fémina po personas e cosas: impreau sèmpere a cumplementu ogetu, andhat bene iscritu abandha de su vrb. si si narat innanti, e totu a unu cun su vrb. (e fintzes cun calecunu àteru elementu, mescamente avb.) Sentences duas melighedhas d'oro las bido e no las toco! ◊ tantu sas fainas za mi las faghes tue!…◊ custas cosas faghídelas bois! ◊ custas iscarpas leachelas! Translations French les English them Spanish las Italian le (prn.) German sie.

lébit! , iscl: leit Definition càstidi!, mih!: foedhu de su vrb. labai chi si narat coment'e avertindho a unu - prus che àteru nau cun arrespetu a gente manna o chi no si connoschet - po giare atentzione a calecuna cosa chi si bolet a tènnere in mente, a pònnere in contu Synonyms e antonyms allè! Sentences nossi, no si ndi andit: m'iat a dispraxi, lebit! ◊ lebit, sa cadira: setzassí! ◊ lebit ca tengu porcedhu ammurtau! ◊ lebit ca est chitzi! ◊ lebit no dhi cabint is ogus e dhi pighit fogu: pongiassidha aillargu! Translations French regarde! English look! Spanish ¡mire! Italian guardi! German haben Sie acht!

lías , prn Definition bi + las / che lias = bi che las, si nci dhas Sentences pro li fàchere corazu, ant cumintzau a che lias bestire a sa mandra, sas anzones mesulanas chi l'ant dau ◊ sas iscarpas lias fachet pònnere in s'oru de sa zanna Translations French les-lui English it to them Spanish se las Italian gliéle German sie, ihm (ihr, ihnen).

líos , prn Definition li, bi + los, si + dhos/dhus Sentences sos onores mannos a issu lios aiat fatos s'amicu ◊ sos inimicos suos lios apo postos in manos Translations French les-lui English them to him (her) Spanish se los Italian gliéli German sie, ihm (ihr, ihnen).

los , prn: dhos* Definition prn. de 3ˆ persona pl. mascu po gente o cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu Sentences a issos los bido e los intendho ◊ apo pérdidu cos'e fiados: bidos mi los azis? ◊ cussos cantos de linna che los apo postos a su fogu Translations French les English them Spanish los Italian li German sie.

lu , prn: dhu* Definition prn. de 3ˆ persona sing. mascu po inditare persona o cosa manigiau sèmpere a cumplementu ogetu, abbandha de su vrb. candho si narat e ponet innanti, totu a unu apustis (cun impr. o ger.) Sentences cussu traste est su meu e lu cherzo! ◊ za l'isco chi est gai, ma no lu fato ◊ cràmalu, coita, no si che andhet! ◊ como ti lu naro, mih, ite ses tue!◊ bidíndhelu apunt'a rúere l'apo avértidu Translations French le English him, it Spanish lo, le Italian lo German ihn, es, sie.

samartzéi , prn: samertzei, semertzei, semmertzei Definition sa mertzei*, foedhu de arrespetu po personas chi no si connoschent o chi no si dhue tenet cunfidàntzia Synonyms e antonyms bois, bostè, fosteti Sentences dhu pagu comenti semertzei disígiat ◊ semertzei iscioberit su chi dhi cumbenit! Translations French vous English his lordship (her ladyship), you Spanish Usted Italian La Sua Signorìa, Lei German Sie.

vostè , prn: bostè Definition foedhu de arrispetu, mescamente po unu chi no si connoschet o no si dhue tenet cunfidàntzia o est prus mannu Synonyms e antonyms bois, fostea, samartzei Sentences comente cheret: est vostè su mere! ◊ comente istant sos de vostè? ◊ muzere mia at bogadu unu pè e no podet pasare de su dolore: si no mi faghet fiànscia vostè, no mi la curat mancu su dutore ◊ vostè za lu connoschet a Bachis: est un'ómine puliu! (G.Chironi) Etymon ctl. Vosté Translations French vous (vouvoyer) English you Spanish Usted Italian Lèi German Sie.