afroscàre , vrb rfl: afruscare Definition
coment'e bogare pigionatzos, nau fintzes in su sensu de crèschere, fàere a ómine po sa capacidade de fàere fígios
Synonyms e antonyms
ifroscare
/
acimbellai
Sentences
su pisedhu fit afruscadu ca no ischiat comente fàghere a si ch'essire dae sa conchedha
Translations
French
se préoccuper,
atteindre l'âge de la puberté
English
to be worried,
to become pubertal
Spanish
preocuparse,
desarrollarse
Italian
preoccuparsi,
divenir pùbere
German
sich Sorgen machen,
geschlechtsreif werden.
afurconàu , pps, agt Definition
de afurconare
Synonyms e antonyms
abboau,
anneuladu
Translations
French
niellé
English
affected by smut
Spanish
atizonado
Italian
golpato
German
von Steinbrand befallen werden.
aggangrenàre , vrb: aggranghenare Definition
pigare sa gangrena, mòrrere de infetu, nau de sa carre friada chi si púdrigat, chi no sanat; avelenare; pigare o giare arrennegu meda, tzacu
Synonyms e antonyms
cangrenai,
incangrenae
/
abbelenare
/
afutare
Sentences
piaes aggranghenadas
2.
sas pastíglias chi at bufadu li ant aggranghenadu su sàmbene
3.
no ti aggraghenes ca tantu est totu in debbadas!
Etymon
srd
Translations
French
gangrener
English
to become gangrenous
Spanish
gangrenarse
Italian
incancrenire
German
brandig werden.
aggobbàe, aggobbài, aggobbàre , vrb Definition
bogare sa gobba, fàere a gobba, atrotigare
Synonyms e antonyms
abbajonare,
abbrentai,
agionedhare,
agopedhae,
allachedhare,
atrotiai,
atzumborai,
colembrai,
corcobare,
inconcobare
| ctr.
intennerare,
istirare
Sentences
su telaju de sa bicicleta s'est aggobbau, de comenti seu arrutu
Etymon
srd.
Translations
French
se voûter
English
to bend
Spanish
encorvarse,
agobiarse
Italian
ingobbire
German
buckelig werden.
agionedhàre , vrb Definition
fai giumburudu che agionedha
Synonyms e antonyms
abbajonare,
aggopedhare,
acocovedhae,
allachedhare,
atrotiai
Etymon
srd.
Translations
French
courber
English
to bend
Spanish
encorvar,
combar
Italian
incurvare,
ingobbire
German
biegen,
buckelig werden.
agurgíre , vrb Definition
pèrdere s'abba o àere farta manna de abba, nau de erbas ma fintzes de gente
Synonyms e antonyms
allartzanai,
arruncionire,
illizare
Translations
French
déshydrater
English
to dehydrate
Spanish
deshidratar
Italian
disidratare
German
dehydratisiert werden,
austrocknen.
allabentàre , vrb rfl Definition
essire allabentaos
Synonyms e antonyms
illabentare
Etymon
srd.
Translations
French
devenir bête,
s'étourdir,
se distraire
English
to become careless,
fool,
reckless
Spanish
volverse bobo,
atolondrado
Italian
diventare sciòcco,
sventato,
sbadato
German
leichtsinnig,
zerstreut werden.
allaputzài , vrb: allepuciae,
allepuciai,
alleputzai,
alleputzare,
alliputzai,
ellepuciare Definition
papare calecuna cosa, torrare in fortzas, ingrassare; bestire bene, bene cuncordaos, su si fàere bellos in contu de bestimentu
Synonyms e antonyms
allepuciri,
arrempudhire
/
addinghillai,
allepuritzare,
arrepicai 2,
assamodare,
atrigliare,
chinchinnare,
cumpòniri,
cuncodrai
Sentences
castit, su dotori, chi mi dha podit torrai a allaputzai sa piciochedha, ca est mesu iscòncia ◊ pensa a sa saludi: a trabballai gei andat bèni, ma innantis ti depis torrai a alleputzai! (I.Murgia)
2.
poneisí is capedhus e allaputzaisí bèni! ◊ funt sannoris totu bèni allaputzaus e boint èssi serbius cun totu s'arraspetu ◊ dhui fiat genti totu alliputzara, totu infrochitara ◊ e tochit, babbai, allaputzissí ca seus in festa!
Etymon
srd.
Translations
French
ragaillardir,
se pomponner,
se parer
English
to dress up to make cocky (oneself)
Spanish
fortalecer,
acicalarse
Italian
rinvigorire,
ringalluzzire,
attillarsi
German
stark werden,
eitel werden,
sich aufputzen.
allardàre, allardiài , vrb Definition
pònnere lardu, ingrassare; istidhigare su lardu allutu a sa petza orrostindho, pònnere fitas de lardu a sa petza coendho; rfl. nau de ccn., su si crèdere meda / allardàresi de una cosa = abantaisí de calincuna cosa
Synonyms e antonyms
illardionare,
ingrassai,
saginai
/
istedhiare,
preutire,
untinare
Etymon
srd.
Translations
French
prendre de l'embonpoint
English
to fatten,
to lard
Spanish
engordar,
mechar
Italian
diventare pìngue,
lardellare
German
dick werden,
spicken.
alleporedhàre , vrb Definition
èssere alligros; èssere o bènnere in calore
Synonyms e antonyms
alleporizare,
apudhai,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
/
insuai
Etymon
srd.
Translations
French
ragaillardir
English
to make cocky,
to be merry
Spanish
estar alegre,
estar cachondo
Italian
èssere allégro,
ringalluzzare
German
fröhlich sein,
eitel werden.
alleporizàre , vrb Definition
brinchidare che a su lèpere, èssere alligru, nau fintzes de sa natura de s'ómine candho si faet tètera / macu alleporizadu = chi si giaet a fàere
Synonyms e antonyms
alleporedhare,
apudhai,
apudhichinare,
incaboniscai,
ingrigliare
Etymon
srd.
Translations
French
ragaillardir
English
to make cocky
Spanish
estar alegre,
ponerse cachondo
Italian
ringalluzzire
German
eitel werden.
allinnài, allinnàre , vrb rfl Definition
fàere a linna; fàere o segare linna; pònnere linna, comente faent is matas creschendho
Synonyms e antonyms
intostare
/
linnai
2.
issus teniant diritu de allinnai in is arrius
3.
su fenu mi allinnat apetotu - naràt su burricu -
Etymon
srd.
Translations
French
lignifier
English
to become wood,
hardening of a grass
Spanish
hacerse duro como madera
Italian
farsi légna,
indurirsi di un'èrba
German
holzig werden.
allocài , vrb: allucai Definition
fàere o essire locu, ammammalucare, incantare
Synonyms e antonyms
allochiai,
imbolocai,
scimprai
Sentences
ti creis ca mi allucas aici cun duas cositedhas: dèu bollu totu sa parti mia! ◊ candu mi seu cojada mi seu allucada e no apu castiau ni bellesa e ni virtudi ◊ si allucant castiendu arrandas, ingirialetus, una patena, unu cungiali, bastat chi siat cosa antiga!
2.
allucaus, no iscidiant in cai istampu nc'intrai ◊ no abbarres allucau!
Etymon
spn.
alocar
Translations
French
devenir idiot
English
to make silly
Spanish
enloquecer
Italian
diventare o far scémo
German
dumm werden.
allollojài , vrb Synonyms e antonyms
abballalloare,
allochiai,
atolondrai
Etymon
srd.
Translations
French
s'abêtir
English
to make stupid
Spanish
alelarse
Italian
diventare stùpido
German
dumm werden.
alluscài , vrb: alluscare Definition
fàere luscu, tzurpu in sensu morale puru, no bíere o cumprèndhere prus nudha de sa gana o disígiu de calecuna cosa (mescamente de fémina o de ómine) e fintzes po su bufóngiu a tropu; a logos, fintzes atzitzare is canes, pigare a boghes, alliare a ccn.
Synonyms e antonyms
alluscorare,
inganatzire,
insutzuligai,
suare
/
alliare
Sentences
dónnia borta chi intendit sa boxi de issa dhu fait alluscai
2.
su cane de catza, alluscadu, si at mannigadu su puzone chi at buscadu ◊ si li sunt alluscados sos canes no resessiat a si los catzare! ◊ a sa pitzinna si li est alluscadu su babbu e che l'at fata torrare a domo
Etymon
srd.
Translations
French
aveugler
English
to blind
Spanish
cegar (una pasión)
Italian
allampare,
accecare per passióne amorósa
German
vor leidenschaftliche Liebe blind werden.
altivài , vrb: artivai Definition
su si cunsiderare o crèdere tropu, su si fàere altivu
Synonyms e antonyms
achibberare,
atzierai,
incaboniscai,
inchibberare,
inchighiridhare,
inchighiristai
Etymon
srd.
Translations
French
remplir d'orgueil
English
to make proud
Spanish
engreír
Italian
insuperbire
German
stolz werden.
ammachiàe, ammachiài, ammachiàre, ammachiàri , vrb Definition
fàere a macu, essire fora de sèi, no èssere giustu de conca; fàere dilliriare de su dolore, pigare o pèrdere su sentidu, dilliriare, pèrdere sa conca o fàere disatinos po una fémina o àtera cosa chi praghet meda
Synonyms e antonyms
abbaradhare,
ammacare*,
dischissiare,
fatzellare,
irbariare,
ischissiai,
issentire
Sentences
su soli faiat ammachiai cixaredhas e cucumeus in is istuas ◊ ma ita ti ses, ammachiendi, chi no trabballas?!
2.
ti ses ammachiau de cussa pitzoca e as resone: no bi ndhe at àtera prendha chi incantat che a issa ◊ portat is pius niedhus arrullaus chi faint ammachiai ◊ torramí su sentiru ca mi as ammachiau!
Translations
French
devenir fou
English
to go mad
Spanish
enloquecer
Italian
ammattire
German
verrückt werden.
ammaciociàe, ammaciociài , vrb Definition
fàere a macióciu, pònnere prupas, crèschere
Synonyms e antonyms
imprupire
Sentences
Olghixedha… in cussu tempus gei fuit Olghixedha, ma immoi gei s'est ammaciociada!
Etymon
srd.
Translations
French
grossir,
engraisser
English
to fatten
Spanish
engordar,
echar carnes
Italian
diventar grasso,
impolpare
German
dick werden.
ammaladiài , vrb: ammalaidae,
ammalaidare,
ammalaidari,
ammalariai,
ammobadiai,
ammobeidai,
maladiare Definition
orrúere a malàidu, ingòllere maladia
Synonyms e antonyms
ammagagnare,
apuntorai,
demare,
ilmaladiare,
inciacai,
tunconire
| ctr.
sanai
Sentences
cussa piciochedha po s'iscola fait fintzas a si ammobadiai ◊ depestus andai, ma si fiat ammobadiada sa cani e no at fatu prus (A.Garau)◊ is cosas in iscàtula ti creis ca no faint ammalariai sa genti? ◊ Pepina fiat giòvana candu si fiat ammobeidada (A.Merici)
Etymon
srd.
Translations
French
tomber malade
English
to fall ill
Spanish
enfermar
Italian
ammalarsi
German
krank werden.
ammanniàe, ammanniài , vrb: ammanniare,
manniai Definition
crèschere, fàere prus mannu, fàere a mannu, intrare in tempus
Synonyms e antonyms
acrèschere,
ammannire,
ilmagnare,
immannitare,
ingrandèssiri
| ctr.
impiticai,
irminorigare,
miminare,
torrae
Sentences
sa pratza tocat a dh'ammanniai po càpiri prus genti ◊ iaus a bolli ammanniai sa buteghedha ◊ immoi is pipius funt ammanniaus ◊ contamí de tui, babbu, immoi ca mi seu ammanniada! ◊ s'acorru mi segat su ammanniai: o mamma, mi lessit andai!
Etymon
srd.
Translations
French
agrandir
English
to enlarge
Spanish
agrandar,
crecer
Italian
ingrandire,
diventar grande
German
vergrößern,
größer werden.