latarína , nf: laterina Definizione
genia de pischighedhu; una calidade, l. de mari biu
Sinonimi e contrari
lesi,
muscione,
segretu 1,
tzudhitedhu
Terminologia scientifica
psc, atherina hepsetus
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
petits poissons du genre Atherina
Inglese
caspian-sand smelt
Spagnolo
chucleto
Italiano
latterino
Tedesco
Ährenfisch.
latarína 1 , nf Definizione ludu, ludàciu Sinonimi e contrari ladrau Etimo itl. latrina.
lataròla , nf Definizione is arraighinas prus fines de is matas, is puntas de is arraighinas Frasi latarolas cansidas istofendhe in sa luzana, in disisperu, apretadas, un'utiu pedint a sas benas (N.Fois) Terminologia scientifica rbr Etimo srd.
latarraméri, latarranéri, latarronéri , nm Sinonimi e contrari aconcialabiolus, aconcimu, arramanaju, cadhaxaju, cardareri Frasi dhoi at maistus de linna, maistus de muru, latarraneris e aconciacóssius Etimo srd.
latàtza , nf Definizione orroca lada a pígiu de pitzu, in sa terra Sinonimi e contrari talloraxu Etimo srd.
lataxédu , nm Definizione late tocau a càgiu ma no fatu a casu (fintzes po dhu papare deasi) Sinonimi e contrari cagiau, cagliadedhu, frua, pieta Etimo srd.
làte , nm: lati Definizione
genia de lícuidu de colore biancu chi faent is titas de is animales mammíferos fémina: est su primu e de is alimentos méngius e prus erricos po is sustàntzias chi portat, necessàriu a su fedu apenas naschiu o ancora piticu, ma bonu e impreau in css. edade; genia de súciu biancu che late chi bogant unas cantu erbas o linnas ue si segat su corgiolu (mescamente sa figu, sa lua)/ min. latighedhu, latedhu; lati corostau = colostra, su primu late comente naschit su fedu
Modi di dire
csn:
bogare, múrghere, caentare, budhire, acragare o mòrrere su l., fàghere su l. a casu, a zodhu, sbutirai su l.; pizu de l. = sa parte prus rassa chi cazat subra comente su late ifritat; zenias de l.: l. de petus = de fémina, l. berbeghinu, cràbinu, bàchinu, de àinu; crezes de l.: cracau (callau), durche, bíschidu; su primu l. (addaghi naschet su fedu) = colostra; l. síncheru o spirrulitu = su late apustis finida sa colostra; late de tita = lati callenti coment'e candu dhu mullint; èssere late late, latis latis (nadu de cosas de manigare)= tébiu che late (obu cotu latis latis = cotu a modhe); l. acicau = late de fémina chi at tentu assuconu, salarzu malu, chi si est ritiradu; l. brutu = late de fémina allatendhe ma torra ràida; l. apedradu = zenia de tumore a sa tita, de late abbarradu; l. mússidu = late de fiadu malàidu de mudridura o piaritu; intrare late (a sas titas)= fai lati, preni sa tita de lati; muntènnere su late (nadu de animales de múrghere)= chi sighint a bogare late, chi no si che sicant; l. pàganu o pudhinu = late de animale o fémina chi no at fizoladu; l. de carchina = carchina sorta in abba meda pro illatare muros; l. catúligu = su suci biancu chi bogat sa lua; víere l. = tastai cosa bona meda (nau in cobertantza, pigai corpus o àteru chi no praxit); su primu l. = itl. timo, ràndhula prummonata chi sa carena de su cristianu zughet in daisegus de s'ossu de mesu de petorras, in artu, tra s'ossu e sa bula, e chi si che sicat azummai deunudotu candho sa carena at fatu s'irvilupu; l. primarzu = carrisàbida, primu late, una ràndhula manna apalas de s'istògomo, itl. pàncreas; pèrdiri lati e cardaxu = pèrderendhe totu
Frasi
in beranu sa robba bogat late meda ca s'erba bundhat ◊ tenia su late in su fogu e pigadu mi ch'est, chentza bi dare tentu! ◊ sa mama a sos isposos: Ti siat beneitu su late chi ti apo dau! ◊ sa fae a sas berbeghes lis intrat late meda
2.
arràntzati, vae! vae chi ti vies late!…
3.
dèu passu lati a sa domu ◊ su lati de sa figu fait a iscrafíngiu
Cognomi e Proverbi
smb:
Latte, Lattes, Latti
Terminologia scientifica
mng
Etimo
ltn.
lacte
Traduzioni
Francese
lait
Inglese
milk
Spagnolo
leche,
látex
Italiano
latte,
làtice
Tedesco
Milch.
latelàte , avb: latilati,
latillatis Definizione
caente che late; suciosu, nau de cosa de papare, cotu chentza che dhu fàere asciutu, cotu a modhe, mesu cotu / ou cotu l. = cotu a modhe (frn. à la coque)
Sinonimi e contrari
tébidu
/
suciosu
Frasi
sa petza lassadha latilati!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
à demie cuisson
Inglese
soft-boiled
Spagnolo
sancocho
Italiano
bazzòtto
Tedesco
weichgekocht.
latèra , nf: allatera* Definizione mama de tita, fémina chi giaet a súere a unu pipiedhu angenu; a logos, istrégiu de làuna piticu, de unu o duos litros, po late Sinonimi e contrari allatarza, dida, mammedita, tadàgia / portallate 2. babbu e fillu funt torrendi de medau, ant apena múlliu e portant sa latera (M.L.Serpi).
latería , nf Definizione butega inue si bendhet late.
laterína latarína
làti làte
làtia , nf: làtua Definizione
genia de erba chi si prantat po insalada, a fògias ladas, mannas, prus longas chi no largas segundhu sa calidade; dhue at calidades chi faent acupadas, a bisura de bòcia, a fògias cracas
Sinonimi e contrari
acupeta,
cupetone,
lantuca
Frasi
apu dépiu lassai is giogus po andai a s'ortu po castiai s'àcua candu arribbàt a fundu de sa cora de s'àpiu o de sa làtia ◊ mi ant portau finugu, gureu e làtia
Terminologia scientifica
rbzc, Lactuca serriola
Traduzioni
Francese
laitue
Inglese
lattuce
Spagnolo
lechuga
Italiano
lattuga
Tedesco
Lattich,
grüner Salat.
latiabrócina , nf Definizione genia de latuca areste, latucalatuca, velenosa; dhu narant fintzes a una genia de cicória, a frorighedhu asulu, bona a papare: erba fintzes a pràngiu o gicória de procus, latiedha procedhina Terminologia scientifica rba Etimo srd.
latiamaríni , nf Definizione una genia de erba chi faet in mare Sinonimi e contrari caulatzu, luponi Terminologia scientifica rba, Ulva lactuca Etimo srd.
làticu , nm: làtigu Definizione
genia de nérbiu fatu po iscúdere, po atzitzare su cuadhu
Sinonimi e contrari
aciota,
passillu,
tziraónia
Frasi
mi che cravant s'isprone fin'a renes, mi súlciant cun su làtigu su colzu
Terminologia scientifica
ans
Etimo
spn.
làtigo
Traduzioni
Francese
cravache
Inglese
whip
Spagnolo
fusta
Italiano
frustino
Tedesco
Reitpeitsche.
latièra , nf Definizione istrégiu largu po pònnere minestra de brodu cota, a dha pònnere in sa mesa Sinonimi e contrari supera Frasi su chi bi cheret po fàere su prenimentu de sos culurzones si ponet totu e si amméschiat in sa latiera ◊ a s'arzola si portiant latieras prenas de macarrones Etimo itl. insalatiera.
latièra 1 , nf Definizione logu e impiantu a ue portant e inue trebballant su late Sinonimi e contrari casaja, casifíciu.
làtiga , nf Definizione cunnu de mari, genia de animale de mare, coment'e unu tzintzigorru chentza corgiolu, chi faet unu fragu légiu e abbruxore a dhu tocare Sinonimi e contrari cunnemari, orticata 1 Terminologia scientifica anb.
làtigu làticu