abbizàghe , agt Definizione
chi istat abbillu, chi si acatat de totu
Sinonimi e contrari
abbizósicu,
abixanti
Frasi
fit un'ómine abbizaghe e inzeniosu chi podiat agghejare e disatinare ispantamundhos e carravàulas, bentureris e malintragnados (T.Pinna)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui s'aperçoit de toute chose
Inglese
weary person ??
Spagnolo
perspicaz
Italiano
che si accorge facilménte di tutto
Tedesco
umsichtig.
acioródhu , nm: atzarodhu,
atzerodhu,
atzorodhu,
ciarodhu,
tzorodhu Definizione
cosa fata male o nada a s’afaiu, betada apare chentza régula; fintzes cosa leada unu pagu a disprétziu / fàghere sa cosa a s'atzorodhinu = a sa biscaina, a brétiu, comenti essit essit
Sinonimi e contrari
abbaunzu,
abbunzadura,
afioncu,
atzarodhadura,
atzorodhinada,
ciaputzeria,
coredhu,
frodhoga,
impaputzu,
impiastru,
inciapudhu,
inciorodhu,
indróvigu,
navàciu
Frasi
is chi cantant oe funt totu atzerodhos!◊ ridiat e iscracagliada po dogni atzorodhu chi dhi nariant ◊ mi fiat improdhendi una surra de atzarodhus ◊ tzertos poetas, oe, candho crent de fàghere poesia ahi cantu aciorodhu batint apare! (A.Dettori)◊ narat botza de atzorodhu chi annuat su sole!◊ chi sighit s'asciutore est bellu s'atzerodhu: ocannu ndhe torraus chentza nudha!
2.
bi aiat a bèndhere durches, turrone e àteros atzorodhos
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
bâclage,
horreur,
chose mal faite
Inglese
bungling,
mess
Spagnolo
chapuza,
chapucería
Italiano
acciarpìo,
pastìccio
Tedesco
Pfuscherei.
arròbba , nf: orrobba,
robba* Definizione
cosa téssia, cosia o de cosire; cosa bastat chi siat, cosas o benes chi si possedint (fintzes bestiàmene a tàgiu o a chedha)/ sa manu màua de s'arrobba = s'ala mala, sa chi depet istare a parte de intro de sa bestimenta
Sinonimi e contrari
cosa,
cótili,
interessu,
tessinzu,
traste
/
beltiàmine
Frasi
cussu no tenit arrobba e dhi bis sempri su própiu bistiri ◊ cussa est s'arrobba po unu bistiri
2.
s'arrobba ocannu est grassa ca tenit ebra meda
Cognomi e Proverbi
smb:
Arobba
Traduzioni
Francese
chose,
étoffe
Inglese
thing,
cloth
Spagnolo
cosa,
ropa
Italiano
còsa,
stoffa
Tedesco
Sache,
Stoff.
befài , vrb: abbefare,
befare,
befiare Definizione
pigare a befa, erríere de àtere unu pagu a disprétziu
Sinonimi e contrari
abbilgonzare,
abbirgonzire,
bufonai,
ciacotai,
ilvilgonzare,
sbregungiri
Frasi
a issu totus dhu befant ◊ si aiat gana de si ndhe befare, sa sorte, mi podiat fàghere macu! ◊ cussu si béfiat de su male anzenu: si aiat abbaidadu a su sou!…◊ sunt befendhe de s'unu e de s'àteru e no si abbàidant mai a carrones!◊ su ponidori de fogu est finas cussu chi befat is atrus cun sa limba
Traduzioni
Francese
se moquer de quelqu'un,
de quelque chose
Inglese
to make a fool of s.o.
Spagnolo
burlarse,
mofarse,
befarse de algo o alguien
Italiano
farsi bèffa di qlc.,
di qlcs
Tedesco
verspotten,
auslachen.
caciaràda , nf Definizione
cosa pastissada, cumpositziones o ispetàculos fatos male
Sinonimi e contrari
abbunzu,
maltitzu
Traduzioni
Francese
horreur,
chose mal faite
Inglese
swill
Spagnolo
chapuza
Italiano
pappolata
Tedesco
Faselei.
cantàda , nf Definizione
su cantare, ma fintzes sa manera de cantare / c. de sèi = a gara de improvisadores, a sa campidanesa
Frasi
cantas cantadas fatas in cussas festas! ◊ calincunu at iscritu s'istória de sa cantada campidanesa
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de chanter quelque chose
Inglese
singing
Spagnolo
acción de cantar
Italiano
cantata
Tedesco
Gesang.
commissiòne , nf: commissioni,
cummassioni,
cumissioni Definizione
prus che àteru, cuncordu de personas postas po calecunu incàrrigu (es. po averguare is cunditziones de unu malàidu, unu progetu, dimandhas e àteru); fintzes imperju, faina chi si faet mescamente a cumandhu de ccn., segurtade o arresposta a calecuna cosa chi unu at dimandhau
Sinonimi e contrari
cumandhu,
masione
Frasi
sa commissione de sa Comuna at aprovadu sos prozetos de sas domos ◊ si est reunida sa commissione de sos esàminos
2.
mi depint torrai commissioni notesta
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
commission,
tâche,
chose à faire
Inglese
commission,
errand
Spagnolo
comisión,
recado
Italiano
commissióne
Tedesco
Kommission.
còsa , nf, nm: coso Definizione
upm, númene indefiniu po inditare itesisiat, totugantu / min. cosedha, cosita, cosaredha, cosichedha
Modi di dire
csn:
àere, tènnere c. = benes, interessu; pro cosa!… = in debbadas; cosas de bonu, de malu, de allegria, de piaghere, e gai = fatos bonos, malos, allegros e gai; c. fata = fatuzu, brusceria; c. mala = maladia, porcaria, cosa chi no balit, chi fait mali (fintzas fatuzu); c. de pingiada, de padedha = mànigu cotu; c. mia/miu, tua, sua, nosta = meu (o mia), tou (o tua), sou (o sua), nostru (o nostra), agt. e fintzas prn. (a/c.: a bortas s'agt. possessivu cuncordat in calidade cun "cosa" e a bortas cun su númene chi acumpanzat); acant'e c. mia = acurtzu a mie; cosas mannas = meda (o, is suspu, pagu, nudha, paghitzedhu); crèresi, fàcheresi c. = pessàresi importante meda; torrai a cosa (nau de ccn. a làstima)= andhare male; za est c. de!…, no est c.!, c. fit!…= no fait a…, no andat bèni, no fiat possíbbili, no andaiat bèni; si fit c., si fut in c., si fit istadu a c. = si fadiat, si fut possíbbili, si si podiat, si faghiat, si aiat fatu (períudu ipotéticu)…; ite c.!… = arratza de cosa, de proa, de balentia! (nau pro ndi menguai su valori); èssere c. a unu = èssiri parentis; c. de + númene pl. = unus cantu, unas cantu, unu tantu, pagos, unu pagu de…; nàrrere c. a unu = nàrriri ccn. cosa, ma fintzas e pruscatotu ammonestai, certai; pagare a ccn. in cosa = itl. pagare in natura
Frasi
in sas cosas bi cheret contivizu ◊ cosa cheres, chi mi ses cramendhe? ◊ ndi as a fai cosa de custu dinai!…◊ como bi at una cosa, mih: si proet faghet dannu a sas binzas! ◊ bi tenzo cosas de fàghere ◊ sas cojuadas noas ant assazadu cosa chi lis piaghet ◊ sas pudhas fint isbichendhe calchi ranighedhu de cosa ◊ ca est fritu, lèadi carchi cosa a ti cuguzare! ◊ a bos lu torrare in cosas de bonu! ◊ cussu leadilu a maridu, ca tenet cosa! ◊ sichi, sichi: chie ti mutit cosa, a tibi? ◊ in cussu palatu sigomente bidiant cosa, neune bi cheriat istare ◊ pro cosa ti apo cosidu bestimenta: deretu iscorriolada l'as! ◊ po cosa babbu miu mi at postu su nòmini Futunatu, candu sa furtuna no isciu mancu aundi bivit! (E.Olla)◊ chi fiat istétia una cosa iscípia, fiaus pótzius andai ◊ cussa est cosa fata, a s'irmalaidare gai sa die de su coju! ◊ e chini at nau cosa?! ◊ cosa de si fidai a andai a cussu logu, cun totu su perígulu chi dhoi est!…◊ at nadu babbu a mi dare cudha cosa! ◊ in cosas gai no bi cumprendho ◊ ajó, faedhamus de cosos piús allegros!◊ naradhi cosa a su pipiu candu fait aici, ca est perigulosu!◊ Antoní, briga a fizu tou ca mi at nadu cosa, maleducadu chi no est àteru!◊ – Nachi ses rutu: cosa t'as fatu? – No, nudha!
2.
is sónnius cosa mius, is brebeis cosa sua, sa domu cosa tua, su bixinu cosa nosta, su mundu cosa miu ◊ a cancu piciochedhu dhi segu s'iscova in conca, mancai siat fillu cosa tua! ◊ is costúminis cosa nostus funt bellus ◊ a su nai ca fuaus inní, cun s'iscruxoxu asuta cosa nosta! ◊ curriant avatu cosa sua coment'e duus canis avatu de unu lèpuri ◊ dhus naràt de acostai acant'e cosa sua
3.
custu abbruncu l'at sentidu cosas mannas ◊ cosighedha de onestu chi est…: no lassat nudha in logu! ◊ chi dha lassaus fai, agò essit cosa diaderus e insandus a ndi dha stolli no est chi siat fàcili ◊ triballante, nachi… cosas mannas… sempre fatu de sos tzilleris!
4.
bos sezis avesaos a imbentare trassas, fachèndhebbos cosa, ca nanchi sezis istruios! ◊ gi est torrau a cosa immoi chi est béciu!…◊ no ti fatas cosa: catecantu isco chie ses!
5.
múilas, iscorratzas minetosu: già est cosa de ti mi acurtziare!…◊ como chi si est istudiadu za est cosa de lu faedhare!…◊ su mortu fit totu irfreguradu e no l'ant lassadu bídere mancu a sa mama: cosa fit!…◊ cosa fit, de lu pònnere acurtzu a su fogu, unu telu de pràstica!…◊ za est cosa de ti pedire azudu… mancu si los bides morindhe los azuas, tue!
6.
ite cosa, mih, a iscrier bene, sendhe chi at istudiadu!…◊ ite cosa, mih, chi bi l'at fata a bínchere una criadura, un'ómine mannu!
7.
- cosa ti est, a tie, Fulanu? - e ite mi est? nudha mi est, ne parente de acurtzu e mancu de atesu
8.
cosa ’e literas retzit fitianu ◊ apo collidu cosa ’e barracocos ◊ dhue aiat cos'e domighedhas e pinnetas ◊ mi depet pagare cosa 'e zoronadas chi l'apo fatu ◊ at comporau su spagu po acapiai cosa de iscàtulas ◊ tenzo cos'e fiados ◊ cosa ’e bene chi annat!…
9.
si fit cosa, cun sa manu lis cumpidaiant sa bragheta! ◊ si fit cosa, candho no at dinari tiat bèndhere s'ànima in contu de binu! ◊ chi fut in cosa, no dhis iast a lassai tocai terra, a fillus tuus! ◊ si fut in cosa benemu a mengianu e a merí: ma no fait! ◊ lu cherio arrejonare, ma no est cosa! ◊ si fit cosa, cussu letu che l'aio frundhidu cantu m'andhat sa manu!
Cognomi e Proverbi
smb:
Cosa
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
chose
Inglese
thing
Spagnolo
cosa
Italiano
còsa,
qualcòsa
Tedesco
Ding.
incalancàre , vrb Definizione
pònnere in calecuna calanca; foedhandho de animales (sórighes, margianes, bobbois), cuare in sa cala, in sa calanca
Sinonimi e contrari
impelciare,
imprecolare,
incalare,
incolonconare,
ingarghilare,
intergare
/
abbuare,
atanai
| ctr.
essire,
bocare
2.
in catza at bidu pegos incalancados
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre quelque chose dans une fissure
Inglese
to slip in
Spagnolo
meter algo en un agujero,
encavarse
Italiano
métter qlcs. déntro una fessura
Tedesco
etw. in einen Spalt stecken.
putzímene, putzímini , nm Definizione
cosa chi faet a dha crisare
Sinonimi e contrari
ischifera,
ischivitzúmine,
putzidhia,
putzina,
putzinúmine,
schivéntzia,
schivori,
schivoria
/
cdh. putzímini
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chose dégoûtante,
saloperie
Inglese
disgusting thing
Spagnolo
asco,
porquería
Italiano
schifézza
Tedesco
Ekelhaftigkeit.
putzinúmene, putzinúmine , nm Definizione
cosas de isputzire, putzinosas
Sinonimi e contrari
ischifera,
putzina,
putzímene,
schivoria
/
cdh.,
ttrs. putzinúmini
Frasi
totu fit putzinúmene, feghe, víssiu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
saloperie,
chose désagréable
Inglese
disgusting thing
Spagnolo
porquería
Italiano
còsa puzzolènte,
sgradévole
Tedesco
stinkige und unangenehme Sache.
seína , nf, nm: esina,
sesina,
sisina,
sisinu Definizione
cosa de pagu valore, su mesu de unu sodhu, chimbe centésimos de su francu sardu: si narat solu in su sensu de dinare pagu
Sinonimi e contrari
isina
Frasi
finas candho ses totu tramudadu no bales bator petzos de sesina! ◊ li dao sos pagos sisinos chi tenzo, bastet chi mi che let su pitzinnu
Etimo
itl.
sesino
Traduzioni
Francese
chose de quatre sous
Inglese
half soldo,
next to nothing
Spagnolo
chuchería,
de tres al cuarto
Italiano
mèzzo sòldo
Tedesco
von geringem Wert.