apozalàdros , nm Definizione
unu chi amparat malefatores, furones e àtera gente deosi
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui est de connivence avec les larrons
Inglese
abetter,
abettor
Spagnolo
encubridor
Italiano
favoreggiatóre
Tedesco
Begünstiger.
apramàre , vrb Definizione
fàere a tímere meda
Sinonimi e contrari
acicai,
asciuconare,
asciustrare,
aterrighinare,
ilgirare,
ispantamare,
ispramai,
istrementire,
isturdinare,
stremessiri
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
frapper de terreur
Inglese
to terrify
Spagnolo
aterrorizar
Italiano
atterrire
Tedesco
erschrecken.
apranàda , nf Definizione
su apraniare
Sinonimi e contrari
aplanadura,
ipianitada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de rabot
Inglese
planing
Spagnolo
cepilladura
Italiano
piallata
Tedesco
Abhobeln.
apraniàda , nf Definizione
su apraniare, fàere lisu a prana; nau in cobertantza, su chi si narat o si faet po ammodhigare a unu giaendhodhi bàntidos
Sinonimi e contrari
ipianitada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de rabot
Inglese
planing
Spagnolo
cepilladura
Italiano
piallata
Tedesco
Abhobeln.
apròba , avb, prep: aprobe,
aprobi,
apróbiu,
aprope,
aprova,
aprove,
proba Definizione
a pagu tretu, a pagu tempus, nau fintzes in su sensu de andhare bene a fàere ccn. cosa / gei est apróbiu!… = ch'est atesu meda
Sinonimi e contrari
acanta,
acultu,
afaca
| ctr.
atesu
Frasi
so essindhe ma no mi benit aprove a colare a sa Comuna ◊ si mi benit aprove lu tenzo! ◊ aproba est su Giudítziu universale: ma sos umanos vivent in delíriu e parent in continu carrasciale (P.Casu)◊ su fizu est aprova a recuire ◊ ge est a pinnicu e apróbiu cussu logu!…
2.
che istat aprobe a Castedhu ◊ aprope a sa bidha bi at unu nurache ◊ sa barca fit aproba a che afundhare ◊ sunt aprobe a betare sa bòvida ◊ ch'est mesanote colada, aprove a sa una ◊ su Segnore est aprove de chie lu chircat
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tout près,
près de
Inglese
near
Spagnolo
cerca
Italiano
vicino
Tedesco
in der Nähe,
neben.
apugnigosài , vrb: apunnigosai,
apunziconare Definizione
iscúdere, pigare a cropos de púngiu
Sinonimi e contrari
abbuciconai,
acatzotai,
apugnigorai,
apuinare,
apunzare,
apunzicare,
burtzigare
Frasi
si apunziconat sos càvanos e si addobbat sa conca a su muru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de poing
Inglese
to come to blows
Spagnolo
dar de puñetazos
Italiano
prèndere a pugni
Tedesco
jdn. mit Faustschlägen traktieren.
apunghitài , vrb Definizione
arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade
Sinonimi e contrari
preulire,
regutzulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre de côté
Inglese
to scrape together
Spagnolo
ahorrar,
recoger poco a poco
Italiano
raggruzzolare
Tedesco
zusammensparen.
apunzàre , vrb Definizione
pigare a cropos de púngiu, pruschetotu candho, pranghendho su mortu, no si podet padire su dolore e unu s’iscudet púngios a petorras
Sinonimi e contrari
abbuciconai,
acorpai,
addolare,
apugnigosai,
apunzicare
Frasi
tue moris… si apunzant atitendhe mama, babbu, muzere ◊ sa mama isfaghíndhesi in piantu si apunzaiat pro su fizu mortu ◊ sos depidores mandhaiant sas muzeres a si apunzare preghendhe de no che los bogare ◊ si l'aiat picada chin iss'etotu apunzàndhesi sos càvanos
2.
sos cumpanzos etotu l'ant apunzadu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
donner des coups de poing
Inglese
to punch
Spagnolo
dar de puñetazos
Italiano
prèndere a pugni
Tedesco
jdn. mit Faustschlägen traktieren.
ardubinzòne , nm: ardulinzone,
bardumingione Definizione
baldu bunzone, minzone o bardu pinzone, e fintzas bardu anzoninu, genia de erba (est una làtia areste), bona a papare, unu pagu marigosa po su latighedhu chi bogat ue si segat
Sinonimi e contrari
acamingioni,
alminzone,
latosa 1,
limpora,
pinzone,
simingioni 1
/
cdh. alduminzoni,
aldumirizoni,
ttrs. carduminzoni
Terminologia scientifica
rbz, Sonchus oleraceus
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
lait de lièvre,
salade aux lièvres,
laitue de lièvre
Inglese
hare's colewort
Spagnolo
cerraja
Italiano
allattalèpre
Tedesco
Kohl-Gänsedistel,
Gemüse-Gänsedistel.
àrgine, àrgini , nm Definizione
reparu de terra (o àteru), oru de erriu o de canale fatu apostadamente po chi no ch'essat a fora s'abba
Traduzioni
Francese
levée de terre,
digue
Inglese
embankment
Spagnolo
espigón
Italiano
àrgine
Tedesco
Damm.
arrabbussài , vrb: arrebbussai,
arrebbussare,
arrembussai,
arribbussare,
rambussai Definizione
pònnere unu pígiu de impastu a is muros po dhos allisare, ammontare is fartas e giare prus fortilesa, prus che àteru s'úrtima manu, prus in fine
Sinonimi e contrari
acarragiai,
cugutzare,
ammantai,
ammontare 1,
assacarrare,
cutzicare,
imbusciae
/
arraspagliai,
impalitai,
impilatzare,
incalchinare,
incroxai,
ingrostare,
intonicai,
irrustigare,
ischedrare
Frasi
arrabbussau, su muru béciu torrat a nou ◊ femu arrebbussendi s'afaciara de sa domu ◊ sos muros los aiant arrebbussaos a ludru
Etimo
ctl.
arrebossar
Traduzioni
Francese
enduire de plâtre,
enduire de ciment,
crépir
Inglese
to plaster
Spagnolo
enlucir,
encalar
Italiano
intonacare
Tedesco
verputzen.
arragiolàre , vrb: arrajolare,
arregiolare 1,
arrejolare Definizione
ingòllere s’arrajolu, sa maladia chi benit a is canes; arrennegare meda
Sinonimi e contrari
arragiolire,
arraulare
/
airai,
arrannegai,
inchietae
Frasi
currendhe avatu meu che arrejoladu, si est postu a mi sighire ◊ mi apo fatu sa lista de sas persones chi, si arrajolo, devo mossigare!
2.
cusse marranu de l’intzugliare ca si arrejolaiat che cane! ◊ issa no cheriat seguzada ca si arregiolaiat che batu (M.Danese)
Etimo
ltn.
rabies
Traduzioni
Francese
être atteints de la rage
Inglese
to catch rabies
Spagnolo
rabiar
Italiano
prèndere la ràbbia
Tedesco
sich die Tollwut zuziehen.
arramadúra , nf: arromadura,
ramadura Definizione
cambos, sida; frores e fògia frisca de amenta e de àteru chi sa gente betat in is orrugas candho passant unu santu in crufessone; sa sida chi ponent a s'arau, tra s'isteva e sa dentale, po bogare bene is surcos
Sinonimi e contrari
arromada,
arromu
Frasi
sos pitzinnos festant a santu Zuvanne brincandhe s'arramadura alluta in sas carrelas
2.
unus cantus iant istérriu in sa bia is mantus insoru, atrus ispainànt s'arramadura ◊ me is arrugas po is festas ghetant s'arramadura
3.
s'arromadura de s'aradu si faghet ponindhe sida tra s'isteva e sa entale pro fagher essire menzus sos surcos
Terminologia scientifica
sntz
Etimo
ctl.
enramadura
Traduzioni
Francese
jonchée de fleurs
Inglese
decking with flowers
Spagnolo
follaje,
ramaje,
reja
Italiano
infiorata
Tedesco
Blumenschmückung.
arramài , vrb: arramare,
arromai,
arromari,
ramai Definizione
pònnere sida frisca, cambos, frores e àteru in crésia, in is portales, in is orrugas, fintzes a betadura in terra, po is festas ue passat sa crufessone cun su santu
Frasi
eus segau prunica po arromari is bias innantis de passari sa prucissioni
2.
arromai s'arau po fai mellus is surcus
Etimo
ctl.
enramar
Traduzioni
Francese
couvrir de feuillages
Inglese
to cover with branches
Spagnolo
enramar
Italiano
infrascare
Tedesco
mit Zweigen bedecken.
arrandài , vrb: arrendai 1,
randai Definizione
fàere o pònnere s’arrandha a unu bestimentu o trastu
Sinonimi e contrari
irrandhare,
trinetare
Frasi
est arrandendi sa camisa ◊ mi ammostas su chi as arrandau me is pannus? ◊ is féminas ant arrandau sa tialledha de s'altari ◊ apu arrendau is lensolos
2.
intamen de arrechiai a su babbu mortu, sa genti iat arrandau po sa filla
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire de la dentelle
Inglese
to lace
Spagnolo
adornar con encajes
Italiano
merlettare
Tedesco
mit Spitzen besetzen.
arrannàssa , nf Definizione
aragna o lupu de mari, genia de pische chi podet fàere fintzes de unu metro, bonu meda
Sinonimi e contrari
ispirrita,
lobina,
tràcina
Terminologia scientifica
psc, dicentrarchus labrax
Etimo
itl.
arranassa
Traduzioni
Francese
loup de mer
Inglese
bass (sea)
Spagnolo
róbalo
Italiano
spìgola
Tedesco
Wolfsbarsch.
arrasogiàda , nf: arrasojada,
arresojada Definizione
istichia de lepedha, segada fata a lepedha
Sinonimi e contrari
sticada
Traduzioni
Francese
coup de couteau
Inglese
stab
Spagnolo
navajada,
navajazo
Italiano
coltellata
Tedesco
Messerstich.
arrebbechinàre , vrb: rebbechinare* Definizione
istare a perrica, fàere s'abbetiosu, arrespòndhere po abbétia
Sinonimi e contrari
abbetiae,
reotare,
tricatare
Traduzioni
Francese
avoir une prise de bec
Inglese
to squabble
Spagnolo
altercar
Italiano
battibeccare
Tedesco
zanken.
arrebbócu , nm Definizione
carda de prantu, de arrennegu
Sinonimi e contrari
arrebbentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
rage réprimée avec de chaudes larmes
Inglese
anger reprimed with an implacable cry
Spagnolo
arrebato de ira
Italiano
ira reprèssa con pianto implacàbile
Tedesco
verhaltener Zorn.
arrebbússu , nm: ribbussu Definizione
pígiu de impastu (crachina o cimentu cun rena) chi si ponet a is muros po dhos allisare e finire, ammontare is fartas, giare fortilesa, istare prus límpios e po dhis giare una passada de tinta
Sinonimi e contrari
àlbiu,
arrebbussonzu,
incalchinu,
ingrostu,
innalvinonzu,
intúnigu
Frasi
si ses maistu bonu si bit a s'arrebbussu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
plâtre,
enduit de ciment
Inglese
plaster
Spagnolo
enlucido
Italiano
intonacatura
Tedesco
Verputzen.