aggrillàu , agt Definizione
nau de ccn., chi portat bibbigorrus, ideas istrambecas in conca
Sinonimi e contrari
acascabellau,
dengosu,
schinitzosu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui est plein de lubies
Inglese
to be full of whims
Spagnolo
soliviantado
Italiano
che ha grilli per la tèsta
Tedesco
wer Grillen im Kopf hat.
agúglia , nf Definizione
su pische chi narant agu de mari, genia de pische longu e fine, a murru puntudu meda
Terminologia scientifica
psc, belone belone
Traduzioni
Francese
aiguille de mer
Inglese
needlefish
Spagnolo
aguja
Italiano
agùglia
Tedesco
Hornhecht.
ainàta, ainàtza , nf: ainnatza Definizione
su chi abbarrat de s'àghina pustis bogau su mustu (fodhone, sèmene, iscovili o isporra)
Sinonimi e contrari
banatza*
Traduzioni
Francese
marc de raisin
Inglese
marc
Spagnolo
orujo
Italiano
vinàcce
Tedesco
Weintrester.
ajúca , nf Definizione
genia de erba ispinosa, mala in is laores, ma impreada fintzes po cura
Sinonimi e contrari
arrestabboi,
erbanighedha,
sorighina,
spinedopis,
stasibbois,
stragabbois
Terminologia scientifica
rba, Ononis spinosa
Etimo
srdn.
Traduzioni
Francese
genêt de corse,
arrête boef
Inglese
ononis spinosa (bot.)
Spagnolo
gatuña
Italiano
restabùe
Tedesco
Dornige Hauhechel.
albinàre , vrb Definizione
fàere biancu cun late de crachina
Sinonimi e contrari
illatare,
illatinare,
imbarchinai,
inalbinare,
incalchinare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
blanchir,
enduire de plâtre
Inglese
to whiten,
to plaster
Spagnolo
enjalbegar
Italiano
imbiancare,
intonacare
Tedesco
tünchen,
verputzen.
albúciu , nm Definizione
s'arraighina grussa chi portat s’abrutzu
Terminologia scientifica
rbr
Etimo
ltn.
albucium
Traduzioni
Francese
bulbe de l'asphodèle
Inglese
bulb of the asphodel
Spagnolo
bulbo del asfódelo
Italiano
bulbo dell'asfodèlo
Tedesco
Asphodillzwiebel.
alghentàre , vrb: arghentare Definizione
fàere in colore de prata; pònnere in su fogu a iscagiare bene e imbudhidare, nau mescamente de s'ógiu: a. s'ógiu, su mele, sa saba
Sinonimi e contrari
arrafinai,
assendrare
Frasi
sa bidhia s'arghentat a primu manzanu, la basat su sole e ch'est isparia ◊ s'ozu de lestínchinu l'amus arghentau in sa sartàghine
Etimo
ltn.
recentare
Traduzioni
Francese
dépurer,
raffiner,
réchauffer de l'huile
Inglese
to purify,
to heat the oil
Spagnolo
refinar aceite
Italiano
depurare,
raffinare,
riscaldare l'òlio
Tedesco
klären,
läutern,
das Öl aufwärmen.
alguzínu , nm: argazinu,
arguginu,
arguzinu Definizione
chie custódiat gente ingalerada; una genia de gioga minuda
Sinonimi e contrari
gioghita
Traduzioni
Francese
geôlier,
gardien de prison
Inglese
warder
Spagnolo
carcelero
Italiano
carcerière
Tedesco
Gefängniswärter.
allardàre, allardiài , vrb Definizione
pònnere lardu, ingrassare; istidhigare su lardu allutu a sa petza orrostindho, pònnere fitas de lardu a sa petza coendho; rfl. nau de ccn., su si crèdere meda / allardàresi de una cosa = abantaisí de calincuna cosa
Sinonimi e contrari
illardionare,
ingrassai,
saginai
/
istedhiare,
preutire,
untinare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prendre de l'embonpoint
Inglese
to fatten,
to lard
Spagnolo
engordar,
mechar
Italiano
diventare pìngue,
lardellare
Tedesco
dick werden,
spicken.
allentorídu , pps, agt Definizione
de allentorire; chi est isciustu de su lentore
Sinonimi e contrari
allentoratu,
saghinadu,
saghinosu
2.
s'erva oe est tota allentorida ◊ sa terra est allentorida dae sa note
Traduzioni
Francese
humide de rosée
Inglese
dewy
Spagnolo
rociado
Italiano
rugiadóso
Tedesco
tauig.
allentoríre , vrb: lentorire* Definizione
isciúndhere de lentore
Sinonimi e contrari
allentorai,
insaurrare,
issaghinare
Traduzioni
Francese
faire devenir humide de rosée
Inglese
to wet with dew
Spagnolo
rociar
Italiano
bagnare di rugiada
Tedesco
mit Tau befeuchten.
allutonài , vrb Definizione
pònnere giros de latone a calecuna cosa
2.
at agatau una bella pipa allutonada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cercler de laiton
Inglese
to rim with brass
Spagnolo
zunchar con latón
Italiano
cerchiare di ottóne
Tedesco
mit Messing überziehen.
altudhàre , vrb: artudhare,
artzudhare,
astudhare,
atudhare Definizione
pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare
Sinonimi e contrari
aciuciudhae,
altudhire,
apilurtzie,
arpilare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzultzudhare,
impilurtzai,
impriutzai
Frasi
fit artudhadu a su fritu e a su fàmene
2.
mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
faire dresser les cheveux sur la tête (herisser),
frissonner de froid,
frissonner d'horreur
Inglese
to make s.o.'s hair stand on end,
to shudder
Spagnolo
espeluznar,
ponérsele los pelos de punta
Italiano
far rizzare i capélli,
rabbrividire
Tedesco
die Haare sträuben,
schaudern.
altudhíre , vrb rfl: altzudhire,
artudhire,
artzudhire,
astudhire,
atudhire Definizione
atzutzudhire, pònnere sa tzudha, inteterare su pilu de su fritu, de s'assíchidu o de sa timoria, de s'isprama
Sinonimi e contrari
aciuciudhae,
altudhare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzudhai
Frasi
sos pilos mi si fint altzudhidos ca mi pariat de intèndhere ispisinzu de pessones ◊ unu cane orulendhe ti astudhit sas palas de ispreu ◊ bastat solu un'umbra dai tesu chi bos faghet altudhire onzi tudha ◊ s'assuconu l'aiat fatu atudhire cantos pilos giughiat ◊ solu a bi pessare si mi artzudhint sas palas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
en avoir la chair de poule
Inglese
to get goose-flesh
Spagnolo
espeluznar
Italiano
accapponare
Tedesco
schauern.
àmbulu , nm Definizione
sa capacidade o fortza de andhare; su movimentu de su brasciolu dormindho su pipiu; s'incannada po brinchidare
Sinonimi e contrari
passu
/
bantzicadura,
nannicadorju
Frasi
esso a mi chilcare trabàgliu, ca so ancora in edade e s'àmbulu no mi mancat ◊ cussu est cadhu chi tenet àmbulu ◊ su pitzinnu, a nitzuledhu, fit sighindhe s'àmbulu de su brassolu candho sa mama lu fit ninnendhe ◊ mancari triziledha comente paret at s'àmbulu bellu de trabagliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
action de marcher,
balancement
Inglese
walking ability,
rocking
Spagnolo
ambulación,
balanceo
Italiano
capacità di camminare,
dondolìo
Tedesco
Fähigkeit zu laufen,
Geschaukel.
ammamizàre , vrb: ammammizare Definizione
nau de animales e de gente, andhare, acortzire a sa mama, cricare sa mama po amparu; istare o èssere atacaos meda a sa mama
Sinonimi e contrari
ammammaritzare
Frasi
cussos crabitos si sunt ammamizados
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se réfugier dans les bras de sa mère
Inglese
to shelter by one's own mother
Spagnolo
enmadrarse
Italiano
rifugiarsi prèsso la madre,
èssere mólto attaccato alla madre
Tedesco
sehr an der Mutter hängen.
ammammaritzàdu , pps, agt Definizione
de ammammaritzare; nau de ccn., chi est tropu atacau a sa mama
Sinonimi e contrari
cdh. ammammariciatu
Traduzioni
Francese
qui est dans les jupes de sa mère
Inglese
mummy's boy
Spagnolo
madrero
Italiano
mammóne
Tedesco
sehr an der Mutter hängend.
ammarmuraméntu , nm Definizione
su ammarmurai, su si che ifridare tropu de sa carena
Sinonimi e contrari
artanadura,
ateterigamentu,
sfritoru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coup de froid
Inglese
frostbite
Spagnolo
aterimiento
Italiano
assideraménto
Tedesco
Erfrierung.
ammesài 1, ammesàre , vrb Definizione
fàere a mesu, imbuidare un’istrégiu fintzes a sa metade, bogandhondhe sa metade de sa cosa
Sinonimi e contrari
immesare,
ismesujare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
partager en deux,
réduire de moitié
Inglese
to halve
Spagnolo
dividir en dos
Italiano
dimezzare
Tedesco
halbieren.
ammestadài , vrb: ammistadai,
ammisterai Definizione
fai ammistadi o tenni un'ammistadi, nau de cojuaos, su si dha intèndhere cun àtera fémina o àter'ómine (ma si narat fintzes in su sensu de amighéntzia cun chiesiògiat)
Sinonimi e contrari
afancedhae,
afantare,
amicare,
amicitziare
Frasi
Micheli abbetiosu, no mi bollu ammistadai…◊ su tali, mancai béciu e babbu de tantis fillus, si est ammistadau cun d-una piciochedha
2.
is duas famíglias fiant ammistaradas e biviant totus impari
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
vivre en état de concubinage
Inglese
to maintain an illicit affair (love)
Spagnolo
amistarse,
amancebarse
Italiano
intrattenére una relazióne amorósa illécita
Tedesco
ein außereheliches Verhältnis unterhalten.