abbramíre, abbramíri , vrb: abbremiri Definizione
disigiare, bòllere cun gana o volontade manna, forte
Sinonimi e contrari
abbramai,
desizare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
convoiter,
désirer ardemment
Inglese
to long for
Spagnolo
codiciar
Italiano
bramare
Tedesco
herbeisehnen.
aillàdru, aillàgru, aillàrgu, aillàrigu , avb: allalgu,
allàrghiu,
allargu,
illagru Definizione
a in largu, in logu o tretu atesu
Sinonimi e contrari
aistesu,
allarghitu,
atesu
/
cdh. allongaredhu
| ctr.
acanta,
acurtzu,
afúndhiu
Frasi
no fiat aillargu meda ◊ no as a bolli chi fillu tuu si ndi andit a terra frima aillàrigu de nosu?! ◊ fut aillargu de su meri ◊ allargu dae me, musas metzanas! ◊ tèneti allàrghiu de sas atziones malas!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
loin
Inglese
long away
Spagnolo
lejos
Italiano
lontano
Tedesco
weit.
ammarturàe, ammarturài, ammarturàre , vrb: ammarturiai,
ammarturiare,
marturare Definizione
orrúere a malàidu a tempos longos, màrtire, chentza ndhe pòdere sanare; nau cun arrennegu, abbarrare a tropu in letu, istare sèmpere crocau, chentza trebballare
Sinonimi e contrari
irmalaidare
Frasi
nos diamus ammarturiare labandhe a modhe in su ribu! ◊ aite isto in su letu, a mi ammarturare peus?! ◊ no si podiat movi poita de otu annus si fut ammarturau
2.
at fatu su letu e si nc'est ammarturada!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
demeurer infirme
Inglese
to fall ill for a long time
Spagnolo
enfermar de forma crónica
Italiano
ammalarsi a lungo
Tedesco
lange erkranken.
apedhiàe, apedhiài , vrb Definizione
disigiare meda, forte, àere a disígiu; istare abbetiandho chentza mancu tènnere arrexone
Sinonimi e contrari
apilliare,
apitare,
ispedhiai,
pelliai
Frasi
si mi apédhias ti basu!
Traduzioni
Francese
désirer ardemment
Inglese
to long for
Spagnolo
codiciar
Italiano
bramare
Tedesco
begehren.
cannaínza, cannaínzu , nf, nm, agt Definizione
cosa a usu de fune, su cambu longu longu e fine de unas cantu erbas (es.: pisu, intretzu, mimira, fintzes pigionàciu), ma podet èssere fintzes una fune fine; nau de ccn., artu meda e iscarritzinu, istrígili (e dhu narant de animales puru)
Sinonimi e contrari
cannàile,
sirba
/
giangalloi,
iscalandrone
Frasi
cannainzu meda at fatu su basolu, ma basolu pagu! ◊ apo intritzatu cannainzas fatas de zuncu
2.
za ndhe at fatu de cannainzu, cussu zòvanu: no colat in za zanna de cantu est artu!
3.
bi aiat unu fiotu de fiados cannainzos
Traduzioni
Francese
tige mince et très longue
Inglese
very long and thin stalk
Spagnolo
tallo sutil y largo
Italiano
stèlo o fusto lianóso,
sottile e mólto lungo
Tedesco
langer und schmaler Stiel.
cubíre , vrb: cupire Definizione
disigiare meda, forte
Sinonimi e contrari
aputzare,
cúbere,
disigiai
Frasi
dego m'isto a murmutu cupindhe bona fortuna ◊ innantis fis a lèpores e pudhas e como ses cupinne finas su serione de sa chipudha! ◊ ite semus cupindhe in custu tzecu andhare nostru? ◊ tandho ant a mòvere sos chi su ballu tundhu ant cubidu
2.
l'isco chi candho cubis sa trasferta sa mesada ti dat aficu lanzu (P.Giudice Marras)◊ sunt umbras cubidas in giuntas de terra
Cognomi e Proverbi
prb:
chie at facultade no cubit su pane
Etimo
ltn.
cupire
Traduzioni
Francese
convoiter
Inglese
to long for
Spagnolo
codiciar
Italiano
bramare
Tedesco
herbeisehnen.
demèda , avb Definizione
de tempus, de ora meda, de meda tempus a custa parte
Sinonimi e contrari
daora
Frasi
demeda est chi l'aimus acontzu cussu traste… torra segadu est!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
il y a beaucoup de temps
Inglese
a long time ago
Spagnolo
desde mucho
Italiano
da mólto tèmpo fa
Tedesco
längst,
seit langer Zeit.
incambionàda , nf Definizione
passu longu, camminandho a sa lestra
Sinonimi e contrari
ispalioncada,
ispassiotada,
sperroncu,
sperruncada
/
ttr. iparangada
Frasi
fit caminendhe a incambionadas mannas: depiat tènnere presse
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
grand pas
Inglese
long step
Spagnolo
zancada
Italiano
passo lungo
Tedesco
langer Schritt.
iscrèdere , vrb: iscrèere,
iscrètere,
iscrèiri,
iscrere,
scrèiri Definizione
prnl., lassare o acabbare de crèdere, no crèdere prus a sa cosa chi unu est ibertandho, no crèdere ca si biet sa cosa comente est / pps. iscréditu, iscréitu, iscrétidu, iscrétiu / iscrei a unu = fai a manera chi no pentzit prus a sa cosa chi fiat abetendi
Sinonimi e contrari
disaprensionai,
discrèiri
Frasi
mi fia iscreindhe candho apo bidu chi fizis istentendhe ◊ bah, dèu mi ndi andu, ca madiru miu si at a èssiri giai iscrétiu! ◊ aspetamus galu, ca mancari siat tardu no est ora de iscrèdere ◊ passeit unu bellu pagu de tempus e incumintzeit a s'iscrètere ◊ su mardiedu si depit portai aillargu de is angionis istitaus po si nd'iscrei
2.
dónnia tantu mannant a calicunu a s'iscrèere, a preguntare, a ischire sas intentziones de cudhos malintrannados
3.
cussa est cosa chi naraus a is piciochedhus po ndi dhus iscrei de bolli benni a Castedhu!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
ne plus attendre après avoir vainement attendu
Inglese
to give up weating vainly (after a long time)
Spagnolo
descreer
Italiano
sméttere di aspettare dópo aver attéso invano
Tedesco
nach einer langen Wartezeit,
das Warten ablassen.
ispedhiài , vrb: spedhiae Definizione
disigiare meda, àere a disígiu, apílliu mannu de calecuna cosa o de ccn.
Sinonimi e contrari
apedhiae,
desizare,
renchènnere
Frasi
portamí su pipiu a dhu biri, ca m'ispédhiat! ◊ funt binti annus chi ammancu e is de domu m'ispédhiant!
2.
torrau a innòi ses: m'ispedhiàst puru, lah, ca tanti ses pécula bella!…
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
désirer ardemment
Inglese
to long for
Spagnolo
anhelar,
codiciar
Italiano
bramare,
desiderare forteménte
Tedesco
begehren.
lóngu , agt, nm Definizione
nau de cosa, chi misurat meda o fintzes prus de cantu serbit in su sensu de unu filu, de una filada; nau de tempus, chi durat o chi paret meda; nau de animale, su pl. parte de su matzàmene, su fodhale, fintzes totu s'istentina; nau de unu po comente faet, chi est pagu lestru / min. longhitu
Sinonimi e contrari
| ctr.
crúciu
Modi di dire
csn:
l. che su mese de maju = chi parit de no acabbai prus; segaresiche curtzos e longos = (nau in cobertantza de s'ómini) segaisindi totu sa natura; andai a l. = tirare a longas, tzirigheltare, istare tropu tempus cun carchi chistione chentza ndhe atuliare; pònnere de l. = a manera de resurtare de su matessi betu sa longària de duas cosas, de su chi si ponet e de su logu inue si ponet e gai; male de su l. = male a istentinas; brodu l. = de pagu sustàssia, isabbisabbi; èssiri longu fuedhendi = istare a illériu nendhe fintzas cosas chi si podent lassare
Frasi
s'abe reina est piús longhita ◊ cantu fit longu fit ladu, rutu in terra ◊ ponide su bancu de longu, ca de rugadis no cabet! ◊ no si podet istare a tempos longos ispetendhe! ◊ coitade ca su caminu de fàghere est longu!
Cognomi e Proverbi
smb:
Longu
Etimo
ltn.
longus
Traduzioni
Francese
long
Inglese
long
Spagnolo
largo
Italiano
lungo
Tedesco
lang.
magiadòrza , nf: mazadolza,
mazadòrgia,
mazadorja,
mazadorza Definizione
frucone o pértiga de linna (fintzes canna) longa meda e fine po ndhe iscúdere o betare olia, nughe, landhe e cosas deasi de una mata, po dha fàere orrúere e pòdere arregòllere de terra
Sinonimi e contrari
béltiga,
càrvia
Frasi
a sa landhe de sos ratos altos sa mazadorza no bi arrivit ◊ si pro sorte mi ponzo a fàghere dannu ndhe lampo rampos, chimas, truncu e corza, e si benzo cun sa mazadorza ti ndhe beto su frutu ’e s'àter'annu! (Còntene)
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
gaule
Inglese
long pole
Spagnolo
vara
Italiano
bàcchio
Tedesco
Stange,
langer Stock zum Nüsse-Oliven-Mandel usw. abschlagen.
marturàre , vrb: ammarturai*,
marturiai,
marturiare Definizione
orrúere a malàidu a tempos longos, màrture, chentza ndhe pòdere sanare; sufrire meda, che màrture, guastare, fintzes fàere sufrire o penare
Sinonimi e contrari
irmalaidare
/
allizare
/
trumentai
| ctr.
sanai
/
bodire,
gosai
Frasi
a isse lu martúriat su dolore ◊ gighiat sos ojos marturiados de su piantu ◊ tenet una fiza tunconida, marturiada in sa carena barant'annos ◊ sa Sardigna est marturiada de s'isfrutamentu
2.
custa prantaza cheret prantada prima chi si martúriet de su totu
3.
iscominigaus, no isceis comente marturiai is pòberos?!
Traduzioni
Francese
souffrir
Inglese
to suffer a long sickness (from)
Spagnolo
enfermar,
sufrir mucho
Italiano
patire,
soffrire a lungo per malattìa
Tedesco
leiden.
spitiolài , vrb Definizione
sonare su pitiolu, sa sonàgia
Sinonimi e contrari
pitiolai
Frasi
is tallus spitiolant beulendi in is tancas ◊ seu spitiolendi is crais
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
carillonner
Inglese
to ring long and loudly
Spagnolo
tocar fuerte el timbre
Italiano
scampanellare
Tedesco
lang und heftig läuten.
tracàza , nf Definizione
chistionu a isciolóriu, chentza contu e chentza cabu
Sinonimi e contrari
iscantarúmene
Traduzioni
Francese
propos dénués de fondement
Inglese
long and idle talk
Spagnolo
parrafada,
discurso vano
Italiano
discórso lungo,
inùtile e sènza fondaménto
Tedesco
lange,
unnütze Rede.