chinníre , vrb: cinni,
cinniri Definizione
fàere un'ingestu po inditare calecuna cosa; mòvere; mòvere is prabaristas serrandho e aperindho is ogos; tirare sa fune a is boes giuntos, po dhos manigiare
Sinonimi e contrari
abbadiai,
chizire,
fritire,
gínniri,
mòere,
tzindhire,
tzirigare
Modi di dire
csn:
fuire a chinnire oju = fuire che lampu; chinnire s'oju = itl. strizzare l'òcchio
Frasi
su note no chinnit ocru, no fachet una ghilimada ◊ no cinniat ogu ◊ si ndhe riet a tostu a tostu poi tzinnit de oju a sa comare ◊ malos, chena chinnire pibirista a unu póveru animale ant fatu gherra
2.
no mi at mancu chinnidu ◊ ndhe giuches de intreore: no saludas, colas téteru, intreu, no ti chinnis mancu apenas! ◊ est ruta e la creiant morta ca isteit maigantu chena chinnire
3.
su bentu chinnit sa fiama de sa candhela ◊ chi ti cinnis de ingunis arguai de tui! ◊ est tremendhe prus de tzinnindhe ◊ ti matzucant, ti chinnint che sedatu ◊ cun is ossus arrogaus, no si podiat mancu cinni ◊ no si chinnit in ojos ◊ candu fuedhàt issu nisciunus si cinniat (I.Murgia)
Etimo
ltn.
cinnus
Traduzioni
Francese
remuer,
bouger,
se mouvoir peu
Inglese
to move (little)
Spagnolo
esbozar,
hacer señas,
mover
Italiano
muòvere,
muòversi pòco pòco
Tedesco
bewegen,
sich bewegen.
chizíre , vrb Definizione
mòvere is chígios, is prabaristas, nau prus che àteru cun s'avérbiu no po nàrrere chi istat firmu deunudotu
Sinonimi e contrari
chinnire
Frasi
mancu chizit de cantu est atentu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
cligner des yeux,
clignoter
Inglese
to move eye brows (lash)
Spagnolo
fruncir las cejas
Italiano
muòvere le cìglia,
le sopraccìglia
Tedesco
die Wimpern und die Augenbrauen bewegen.
cummòvere , vrb: cummòviri Definizione
provare o fàere provare dolu, làstima, allutare is sentidos, tocare o ammodhigare su coro
Sinonimi e contrari
afriscionare,
apiadai,
internèssiri
Traduzioni
Francese
émouvoir
Inglese
to move
Spagnolo
conmover,
enternecer
Italiano
commuòvere
Tedesco
rühren.
fracadúra , nf Sinonimi e contrari
móida,
colpu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mouvement brusque
Inglese
move (violent)
Spagnolo
arrebato,
golpe
Italiano
mòssa,
moviménto violènto
Tedesco
Bewegung,
Ruck.
impressionài, impressionàre , vrb Definizione
lassare coment'e un'imprenta in calecuna cosa (es. sa lughe de una figura in sa pellícula); fàere impressione in s'ànimu de unu, fàere naschire unu sentidu, fàere mèglia, ispantu, meravíglia, fintzes coment'e timendho
Sinonimi e contrari
imprentai
/
spantai
2.
comente at bidu totu cudhu sàmbene si est impressionadu e si est intesu male
Traduzioni
Francese
impressionner
Inglese
to move,
to expose
Spagnolo
impresionar
Italiano
impressionare,
suggestionare
Tedesco
beeindrucken.
isfadhixàre , vrb Definizione
murigare o mòvere sa braxa, iscutulare is tzitzones po istacare sa braxa
Sinonimi e contrari
ischicajare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
tisonner
Inglese
to move the embers
Spagnolo
atizar,
hurgar
Italiano
sbraciare
Tedesco
mit den Armen fuchteln.
istrallocàre , vrb Definizione
cambiare logu, portare de unu logu a un'àteru
Sinonimi e contrari
istrallatare,
trasladai
Frasi
aèreos, naves, màchinas e trenos m'istrallocant in donzi parte e logu (G.Ruju)
Traduzioni
Francese
déménager
Inglese
to move
Spagnolo
mudarse,
trasladarse
Italiano
traslocare
Tedesco
versetzen.
istransíre, istrantzíre , vrb: strantziri Definizione
lassare o pònnere a una parte, ispostare, lassare a pèrdere, lassare agoa, su si tròchere o passare a una parte, istesiandho
Sinonimi e contrari
frànghere,
ibbortare,
ispostare
/
crastinare
Frasi
fizu meu, no bi andhes a denote a cussu logu: istransichelu s'astru malu! (G.Ruju)◊ s'ómine sàbiu istransit s'astru malu ◊ custas no sunt oras de andhare: istrànsilas! ◊ sa realtade est su chi est, no si podet istrassire
Cognomi e Proverbi
prb:
iscritu misteru istrassire no podet ◊ istrassit ora istrassit puntu
Traduzioni
Francese
esquiver,
fuir
Inglese
to move asise,
to avoid
Spagnolo
apartar,
evitar
Italiano
scansare,
evitare,
distògliere
Tedesco
vermeiden.
istregíre , vrb: istretzire,
istrexire,
istritzire,
istrizire Definizione
istesiare, trantzire unu paghedhedhu, fàere logu, mòvere unu tretu pagu
Sinonimi e contrari
astesiai,
illalgare,
iscritzire,
issuzire,
istegiare,
istesare,
istirire,
istreziare,
istrinzire,
schilliari,
tòlchere,
trancire
| ctr.
acoltziare,
acostai
Frasi
su trau si che fit istregidu dae s'àlvure ◊ nche l'aiat ischitata istritzinnencheli su bratzu ◊ bi aiat tres muscas chi no si che cheriant istretzire dae sa brochita ◊ nointamas de si che istrizire si m'acúrtziat de piús
Traduzioni
Francese
éloigner,
déplacer
Inglese
to move away
Spagnolo
alejar,
apartar
Italiano
scostare,
spostare
Tedesco
wegrücken.
mascangànnu , nm: maschinganna,
maschingannu Definizione
mascu de ingannu, genia de mostru (pegus naschiu istrupiau), su dimóniu; fintzes una genia de móvia o chinnida chi trampat a chie est in crica de aciapare a un'àteru
Sinonimi e contrari
immostre,
mastringannu,
mostre
/
demóniu
Modi di dire
csn:
leare a unu a maschingannu = trampare, leare s'àteru cun iscusas a ingannu; maschinganna (morisca) = marighedha de carrúciu, morisca créschida in mesu de sa tàula
Frasi
abba e aera sunt pienos de àligas e ferenos, essint maladias noas, sos pegos aultint o anzant mascangannos ◊ unu pastore una note at biu una grannu colunna altzannosi de terra e at pentzau ca cussu fiat Maschinganna ◊ su maschinganna essit in figura de mascu de brebè, de boe niedhu…
Traduzioni
Francese
trompeur
Inglese
deceiver,
deceiving move,
dribbling
Spagnolo
engañador,
movimiento engañador
Italiano
ingannatóre,
mòssa ingannatrice
Tedesco
Betrüger,
Finte.
mòere , vrb: mòfere,
mòghere,
mòvere,
movi,
mòviri Definizione
cambiare posidura, portare de unu logu o tretu a un'àteru, murigare; fàere cambiamentu, abbiare unu dolore; tzucare, rfl.pònnere in camminu, fàere viàgiu; fàere impresse / ind. pres. 3ˆ p. sing. mofet, moghet; cong. 2ˆ p. pl. moghetzas, movetzas; pps. móvidu, mófitu, mófiu
Sinonimi e contrari
irmoventare
/
andai,
bènnere,
caciare,
cambiai,
suncai,
tocai 1
/
coidai
| ctr.
firmai
Modi di dire
csn:
mòviri s'istògumu = buluzare, fàghere a gana mala; movirisí po ternura = àere dolu, fàghere làstima; èssere a su moe moe = moindhe, pagu frimmu, candho goi candho gai; moindhe (nau de cosa chi si movit cun fuliesa manna) = frusiendi (bíere "múere")
Frasi
moe cussa pedra! ◊ sa pudheca est maseredha, mancu si movit candu dha tocas! ◊ su cane est moindhe sa coa ◊ moediche dae cue! ◊ non cherzo andhare in ancas chi mofent pro abbitúdine (L.Loi)◊ boe betzu, isfinidu, fadicadu, no si mofet ◊ a sa cosa prantada li cheret móida sa terra ca creschet de prus ◊ scerada est sempri crocada, non si podit movi, mancu pesai de su letixedhu ◊ no bos moghezas finas chi torro!
2.
sa borta chi mi funta móvius is genugus fui abarrada sétzia unas cantu diis ◊ su tempus est móvidu, est moindhe ◊ no lu moent nen diàulos e nen santos candho si che tzacat un'idea in conca! ◊ sas berbeghes cherent móidas a pàschere
3.
moe cun megus a cumandhu! ◊ mira ca soi fendi sa lómpia agante de Luiginu, po intendi si cras movit a Castedhu ◊ de meriadorzu movet su masone in paschimenta ◊ arguai a tibe chi ti mogas!
4.
zuto una dente a su moe moe: at a èssere menzus chi mi ndhe la feta tirare ◊ ti as a mòere carchi dente manighendhe cussa peta tosta!
5.
mòfeti, sinono torrat a rosinare e nos infundhimos! ◊ mòedi, mih, ca no bi at ora! ◊ toca movidindi ca tèngiu fàmini!
Etimo
ltn.
movere, moere
Traduzioni
Francese
bouger,
remuer,
déplacer,
détourner (dissuadere),
se dépêcher
Inglese
to move,
to shift
Spagnolo
mover,
desplazar,
moverse,
darse prisa
Italiano
muòvere,
movimentare,
spostare,
smuòvere,
sbrigarsi
Tedesco
bewegen,
versetzen,
umstellen,
verrücken,
aufbrechen,
sich beeilen.
moghiméntu , nm: moimentu,
movimentu,
muimentu Definizione
su mòvere, fàere calecuna cosa ispostandhosi, andhandho, faendho; fintzes organizatzione chi si proponet calecunu iscopu e po cussu faet cosa, pigat initziativas
Sinonimi e contrari
módia,
mofitia,
motu 1
Frasi
semus totu in movimentu pro sas votatziones ◊ in sa manifestatzioni si bit movimentu de bandieras ◊ dónnia movimentu o tzàchidu dhu fait timi ◊ su movimentu de sa fémina est bàndhidu
2.
su moghimentu de sos traballadores at fatu cambiare cosas meda
Traduzioni
Francese
mouvement
Inglese
move,
movement
Spagnolo
movimiento
Italiano
moviménto
Tedesco
Bewegung.
tramudài , vrb: atramudai,
tramudare,
tramulare,
tramunare,
tramurai Definizione
cambiare, mescamente bestimentu, logu, cunditziones; fintzes traduire o furriare un'iscritura de una limba a s'àtera
Sinonimi e contrari
cambiai,
mudaciare,
mudai,
stramudai,
tramuxulare
Frasi
bi at cosas chi tràmunant in fele sos chervedhos ◊ si passas in logu chi potzas arrui, su mellus chi fatzas tramura caminu! (D.Bernardini)◊ cussos butios de suore si sunt tramulados in prellas ◊ po chi apas su pilu cambiau tramudai no podis sa natura ◊ su sole bellu si tràmunat in chimera ◊ sos pastores tramudant a sartu cajente a iverrare ◊ po Santu Zuanni cadhos e cadheris, tramudaos a festa, current a inghíriu de sa crésia
2.
su pastore setziat s'ebba e faliat a bidha a si tramunare ◊ mi tràmuno ca esso a foraidha
Etimo
ltn.
tra(n)smutare
Traduzioni
Francese
changer,
déménager
Inglese
to change,
to move
Spagnolo
mudar,
cambiar,
mudarse
Italiano
mutare,
cambiare,
traslocare
Tedesco
ändern,
versetzen.
trubbadórzu , nm Definizione
su trubbare, su cambiare totu (bestiàmene e cosa, is trastos) de unu logu a un'àteru po istare o po pàschere / caminu de t. = su mòri chi acostumant a fai in trubba is pastoris
Sinonimi e contrari
trubbadura,
trubbonzu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
déménagement,
transhumance
Inglese
move
Spagnolo
mudanza
Italiano
traslòco
Tedesco
Versetzung.