chinníre , vrb: cinni,
cinniri Definitzione
fàere un'ingestu po inditare calecuna cosa; mòvere; mòvere is prabaristas serrandho e aperindho is ogos; tirare sa fune a is boes giuntos, po dhos manigiare
Sinònimos e contràrios
abbadiai,
chizire,
fritire,
gínniri,
mòere,
tzindhire,
tzirigare
Maneras de nàrrere
csn:
fuire a chinnire oju = fuire che lampu; chinnire s'oju = itl. strizzare l'òcchio
Frases
su note no chinnit ocru, no fachet una ghilimada ◊ no cinniat ogu ◊ si ndhe riet a tostu a tostu poi tzinnit de oju a sa comare ◊ malos, chena chinnire pibirista a unu póveru animale ant fatu gherra
2.
no mi at mancu chinnidu ◊ ndhe giuches de intreore: no saludas, colas téteru, intreu, no ti chinnis mancu apenas! ◊ est ruta e la creiant morta ca isteit maigantu chena chinnire
3.
su bentu chinnit sa fiama de sa candhela ◊ chi ti cinnis de ingunis arguai de tui! ◊ est tremendhe prus de tzinnindhe ◊ ti matzucant, ti chinnint che sedatu ◊ cun is ossus arrogaus, no si podiat mancu cinni ◊ no si chinnit in ojos ◊ candu fuedhàt issu nisciunus si cinniat (I.Murgia)
Ètimu
ltn.
cinnus
Tradutziones
Frantzesu
remuer,
bouger,
se mouvoir peu
Ingresu
to move (little)
Ispagnolu
esbozar,
hacer señas,
mover
Italianu
muòvere,
muòversi pòco pòco
Tedescu
bewegen,
sich bewegen.
chizíre , vrb Definitzione
mòvere is chígios, is prabaristas, nau prus che àteru cun s'avérbiu no po nàrrere chi istat firmu deunudotu
Sinònimos e contràrios
chinnire
Frases
mancu chizit de cantu est atentu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
cligner des yeux,
clignoter
Ingresu
to move eye brows (lash)
Ispagnolu
fruncir las cejas
Italianu
muòvere le cìglia,
le sopraccìglia
Tedescu
die Wimpern und die Augenbrauen bewegen.
cummòvere , vrb: cummòviri Definitzione
provare o fàere provare dolu, làstima, allutare is sentidos, tocare o ammodhigare su coro
Sinònimos e contràrios
afriscionare,
apiadai,
internèssiri
Tradutziones
Frantzesu
émouvoir
Ingresu
to move
Ispagnolu
conmover,
enternecer
Italianu
commuòvere
Tedescu
rühren.
fracadúra , nf Sinònimos e contràrios
móida,
colpu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
mouvement brusque
Ingresu
move (violent)
Ispagnolu
arrebato,
golpe
Italianu
mòssa,
moviménto violènto
Tedescu
Bewegung,
Ruck.
impressionài, impressionàre , vrb Definitzione
lassare coment'e un'imprenta in calecuna cosa (es. sa lughe de una figura in sa pellícula); fàere impressione in s'ànimu de unu, fàere naschire unu sentidu, fàere mèglia, ispantu, meravíglia, fintzes coment'e timendho
Sinònimos e contràrios
imprentai
/
spantai
2.
comente at bidu totu cudhu sàmbene si est impressionadu e si est intesu male
Tradutziones
Frantzesu
impressionner
Ingresu
to move,
to expose
Ispagnolu
impresionar
Italianu
impressionare,
suggestionare
Tedescu
beeindrucken.
isfadhixàre , vrb Definitzione
murigare o mòvere sa braxa, iscutulare is tzitzones po istacare sa braxa
Sinònimos e contràrios
ischicajare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
tisonner
Ingresu
to move the embers
Ispagnolu
atizar,
hurgar
Italianu
sbraciare
Tedescu
mit den Armen fuchteln.
istrallocàre , vrb Definitzione
cambiare logu, portare de unu logu a un'àteru
Sinònimos e contràrios
istrallatare,
trasladai
Frases
aèreos, naves, màchinas e trenos m'istrallocant in donzi parte e logu (G.Ruju)
Tradutziones
Frantzesu
déménager
Ingresu
to move
Ispagnolu
mudarse,
trasladarse
Italianu
traslocare
Tedescu
versetzen.
istransíre, istrantzíre , vrb: strantziri Definitzione
lassare o pònnere a una parte, ispostare, lassare a pèrdere, lassare agoa, su si tròchere o passare a una parte, istesiandho
Sinònimos e contràrios
frànghere,
ibbortare,
ispostare
/
crastinare
Frases
fizu meu, no bi andhes a denote a cussu logu: istransichelu s'astru malu! (G.Ruju)◊ s'ómine sàbiu istransit s'astru malu ◊ custas no sunt oras de andhare: istrànsilas! ◊ sa realtade est su chi est, no si podet istrassire
Sambenados e Provèrbios
prb:
iscritu misteru istrassire no podet ◊ istrassit ora istrassit puntu
Tradutziones
Frantzesu
esquiver,
fuir
Ingresu
to move asise,
to avoid
Ispagnolu
apartar,
evitar
Italianu
scansare,
evitare,
distògliere
Tedescu
vermeiden.
istregíre , vrb: istretzire,
istrexire,
istritzire,
istrizire Definitzione
istesiare, trantzire unu paghedhedhu, fàere logu, mòvere unu tretu pagu
Sinònimos e contràrios
astesiai,
illalgare,
iscritzire,
issuzire,
istegiare,
istesare,
istirire,
istreziare,
istrinzire,
schilliari,
tòlchere,
trancire
| ctr.
acoltziare,
acostai
Frases
su trau si che fit istregidu dae s'àlvure ◊ nche l'aiat ischitata istritzinnencheli su bratzu ◊ bi aiat tres muscas chi no si che cheriant istretzire dae sa brochita ◊ nointamas de si che istrizire si m'acúrtziat de piús
Tradutziones
Frantzesu
éloigner,
déplacer
Ingresu
to move away
Ispagnolu
alejar,
apartar
Italianu
scostare,
spostare
Tedescu
wegrücken.
mascangànnu , nm: maschinganna,
maschingannu Definitzione
mascu de ingannu, genia de mostru (pegus naschiu istrupiau), su dimóniu; fintzes una genia de móvia o chinnida chi trampat a chie est in crica de aciapare a un'àteru
Sinònimos e contràrios
immostre,
mastringannu,
mostre
/
demóniu
Maneras de nàrrere
csn:
leare a unu a maschingannu = trampare, leare s'àteru cun iscusas a ingannu; maschinganna (morisca) = marighedha de carrúciu, morisca créschida in mesu de sa tàula
Frases
abba e aera sunt pienos de àligas e ferenos, essint maladias noas, sos pegos aultint o anzant mascangannos ◊ unu pastore una note at biu una grannu colunna altzannosi de terra e at pentzau ca cussu fiat Maschinganna ◊ su maschinganna essit in figura de mascu de brebè, de boe niedhu…
Tradutziones
Frantzesu
trompeur
Ingresu
deceiver,
deceiving move,
dribbling
Ispagnolu
engañador,
movimiento engañador
Italianu
ingannatóre,
mòssa ingannatrice
Tedescu
Betrüger,
Finte.
mòere , vrb: mòfere,
mòghere,
mòvere,
movi,
mòviri Definitzione
cambiare posidura, portare de unu logu o tretu a un'àteru, murigare; fàere cambiamentu, abbiare unu dolore; tzucare, rfl.pònnere in camminu, fàere viàgiu; fàere impresse / ind. pres. 3ˆ p. sing. mofet, moghet; cong. 2ˆ p. pl. moghetzas, movetzas; pps. móvidu, mófitu, mófiu
Sinònimos e contràrios
irmoventare
/
andai,
bènnere,
caciare,
cambiai,
suncai,
tocai 1
/
coidai
| ctr.
firmai
Maneras de nàrrere
csn:
mòviri s'istògumu = buluzare, fàghere a gana mala; movirisí po ternura = àere dolu, fàghere làstima; èssere a su moe moe = moindhe, pagu frimmu, candho goi candho gai; moindhe (nau de cosa chi si movit cun fuliesa manna) = frusiendi (bíere "múere")
Frases
moe cussa pedra! ◊ sa pudheca est maseredha, mancu si movit candu dha tocas! ◊ su cane est moindhe sa coa ◊ moediche dae cue! ◊ non cherzo andhare in ancas chi mofent pro abbitúdine (L.Loi)◊ boe betzu, isfinidu, fadicadu, no si mofet ◊ a sa cosa prantada li cheret móida sa terra ca creschet de prus ◊ scerada est sempri crocada, non si podit movi, mancu pesai de su letixedhu ◊ no bos moghezas finas chi torro!
2.
sa borta chi mi funta móvius is genugus fui abarrada sétzia unas cantu diis ◊ su tempus est móvidu, est moindhe ◊ no lu moent nen diàulos e nen santos candho si che tzacat un'idea in conca! ◊ sas berbeghes cherent móidas a pàschere
3.
moe cun megus a cumandhu! ◊ mira ca soi fendi sa lómpia agante de Luiginu, po intendi si cras movit a Castedhu ◊ de meriadorzu movet su masone in paschimenta ◊ arguai a tibe chi ti mogas!
4.
zuto una dente a su moe moe: at a èssere menzus chi mi ndhe la feta tirare ◊ ti as a mòere carchi dente manighendhe cussa peta tosta!
5.
mòfeti, sinono torrat a rosinare e nos infundhimos! ◊ mòedi, mih, ca no bi at ora! ◊ toca movidindi ca tèngiu fàmini!
Ètimu
ltn.
movere, moere
Tradutziones
Frantzesu
bouger,
remuer,
déplacer,
détourner (dissuadere),
se dépêcher
Ingresu
to move,
to shift
Ispagnolu
mover,
desplazar,
moverse,
darse prisa
Italianu
muòvere,
movimentare,
spostare,
smuòvere,
sbrigarsi
Tedescu
bewegen,
versetzen,
umstellen,
verrücken,
aufbrechen,
sich beeilen.
moghiméntu , nm: moimentu,
movimentu,
muimentu Definitzione
su mòvere, fàere calecuna cosa ispostandhosi, andhandho, faendho; fintzes organizatzione chi si proponet calecunu iscopu e po cussu faet cosa, pigat initziativas
Sinònimos e contràrios
módia,
mofitia,
motu 1
Frases
semus totu in movimentu pro sas votatziones ◊ in sa manifestatzioni si bit movimentu de bandieras ◊ dónnia movimentu o tzàchidu dhu fait timi ◊ su movimentu de sa fémina est bàndhidu
2.
su moghimentu de sos traballadores at fatu cambiare cosas meda
Tradutziones
Frantzesu
mouvement
Ingresu
move,
movement
Ispagnolu
movimiento
Italianu
moviménto
Tedescu
Bewegung.
tramudài , vrb: atramudai,
tramudare,
tramulare,
tramunare,
tramurai Definitzione
cambiare, mescamente bestimentu, logu, cunditziones; fintzes traduire o furriare un'iscritura de una limba a s'àtera
Sinònimos e contràrios
cambiai,
mudaciare,
mudai,
stramudai,
tramuxulare
Frases
bi at cosas chi tràmunant in fele sos chervedhos ◊ si passas in logu chi potzas arrui, su mellus chi fatzas tramura caminu! (D.Bernardini)◊ cussos butios de suore si sunt tramulados in prellas ◊ po chi apas su pilu cambiau tramudai no podis sa natura ◊ su sole bellu si tràmunat in chimera ◊ sos pastores tramudant a sartu cajente a iverrare ◊ po Santu Zuanni cadhos e cadheris, tramudaos a festa, current a inghíriu de sa crésia
2.
su pastore setziat s'ebba e faliat a bidha a si tramunare ◊ mi tràmuno ca esso a foraidha
Ètimu
ltn.
tra(n)smutare
Tradutziones
Frantzesu
changer,
déménager
Ingresu
to change,
to move
Ispagnolu
mudar,
cambiar,
mudarse
Italianu
mutare,
cambiare,
traslocare
Tedescu
ändern,
versetzen.
trubbadórzu , nm Definitzione
su trubbare, su cambiare totu (bestiàmene e cosa, is trastos) de unu logu a un'àteru po istare o po pàschere / caminu de t. = su mòri chi acostumant a fai in trubba is pastoris
Sinònimos e contràrios
trubbadura,
trubbonzu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
déménagement,
transhumance
Ingresu
move
Ispagnolu
mudanza
Italianu
traslòco
Tedescu
Versetzung.