acometàre , vrb: acumetare Definizione
afracare o atacare a unu, a calecuna cosa, de mala manera coment'e gherrandho po si ndhe fàere mere, pigare cun coràgiu fintzes una dificurtade
Sinonimi e contrari
aggreghestare,
assaltizare,
assitiai,
atacai,
segudare
/
asutai
Frasi
pro amore tuo apo secadu sas predas e acumetadu s'àrvore de sa morte
2.
cussu est unu pitzinnu tropu bonu pro acometare sa bida militare, no est che a tie amantiosu de sas armas! (L.Pusceddu)
Etimo
spn.
Traduzioni
Francese
attaquer,
assaillir
Inglese
to assail
Spagnolo
acometer
Italiano
assediare,
assaltare
Tedesco
belagern,
angreifen.
aggripiài, aggripiàre , vrb Definizione
aferrare cun is ungas comente faent unos cantu pigiones, furare, leare sa cosa angena cun sa fortza; su si mantènnere o aferrare a calecuna cosa
Sinonimi e contrari
abbrancai,
acafai,
afarcai,
afarrancae,
aggarrai,
isculpire
/
aferrai,
aggantzare
2.
disisperau, iat circau de s'aggripiai a cancuna cosa, a un'iscusa, a una pregunta chi no connosciat e istentàt a dhu sorighí
Etimo
ctl.
agripar
Traduzioni
Francese
agripper,
attaquer
Inglese
to assail,
to grab
Spagnolo
agarrar
Italiano
ghermire,
aggredire
Tedesco
mit den Krallen fassen,
überfallen.
alliàre , vrb Definizione
abbarrare o istare aifatu de unu po ndhe dhi pigare sa cosa, o fintzes po fàere male, istrobbare / a. unu dolore = sucai unu mali, torrare a mòvere e sentire unu dolore abbrandhau
Sinonimi e contrari
alligare,
infestare
Modi di dire
csn:
si li sunt alliados sos canes, sos puzones, s'espe, sa zustíssia, sos furones, su sonnu, su fàmine, sa mandronia
Frasi
mi fato interrogare e su professore si mi alliat che pudhu padovanu! ◊ boghendhe mele mi est alliada s'abe e mi at puntu ◊ mi est alliada sa zente comente at bidu chi zughia cosa bona ◊ cudhu si m'est alliadu e postu mi at cantone ◊ sa cosa frita mi alliat su dolore de dentes ◊ mi est alliadu su refriu ◊ sa zente si li alliat abboghinèndheli s'impróveru
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
assaillir,
attaquer
Inglese
to assail
Spagnolo
acosar,
molestar
Italiano
assalire,
molestare
Tedesco
überfallen,
belästigen.
assacheàre , vrb: assachiare Definizione
lòmpere o betare sa manu a calecuna cosa, furandho, o a ccn. po dhi leare a furadura su chi portat o tenet
Sinonimi e contrari
assachitzare,
sdorrobbai
Frasi
ammustrat nuraghes derrutos e tumbas assacheadas ◊ ant assachiadu su barracoco e no bi ndhe ant lassadu unu! ◊ l'ant assachiadu e furadu su bestiàmine ◊ sa sorte mi at assachiadu e lassadu a isténiu ◊ e nachi ti ant assachiadu sa domo?!
Etimo
spn.
saquear
Traduzioni
Francese
assaillir
Inglese
to assail
Spagnolo
asaltar
Italiano
assalire
Tedesco
überfallen.
assaltizàre , vrb: assartillai,
assartizare,
sartillai Definizione
giare a pitzu, lòmpere a unu po ndhe dhi furare sa cosa cun sa fortza
Sinonimi e contrari
acometare,
assachitzare,
assaltiare,
atacai,
incipire,
salteare
Frasi
una surra de canàllia at assartillau cussu sant'ómini e dh'at lassau mesu mortu ◊ margiani is prus notis malas bandat a assartillai
Etimo
ctl.
assaltejar
Traduzioni
Francese
attaquer,
assaillir
Inglese
to assail
Spagnolo
asaltar
Italiano
assaltare
Tedesco
angreifen.
atacài , vrb: atacare,
atzacare Definizione
pònnere duas cosas impare a manera de pàrrere totuna, de andhare o abbarrare impare s'una cun s'àtera (e fintzes abbarrare, istare che apicigau, nau de ccn.); giare a pitzu, betare manu a ccn. o a una cosa; cumenciare o pigare a fàere una faina
Sinonimi e contrari
acollegai,
afisciai,
afraighinare,
apicigai,
apodhai,
arbiare
/
acometare,
assaltizare,
atracae,
colpire
/
apilicare
/
comentzari,
temperare
| ctr.
ispitzigare
/
sessare
Modi di dire
csn:
atacai certus, pletu = atacare a brigare, andhare in lite; atacàresi (nadu de ccn.) = imbucai a chistionai sentza de si ndi pòdiri iscabbulli
Frasi
cussa colla atacat fintzas bidru ◊ si atacat bene no ispítzigat prus ◊ sa edra si ch'est atacada a su muru ◊ su fillu si fut atacau in domu fintzas e chi no fut arribbau su para (F.Marcialis)◊ como mi ataco innoje: cummente passat mi nce tzaco apitzu e mi dha papo!
2.
sos atacaos abbarrant chimbe e ses dies chin su tússiu ◊ a cussa fémina dh'enta atacara e furara ndi dh'enta s'oraria ◊ custas dies so atacadu a bula
3.
e atacat a pròere, a frocare, a brigare, a cantare!… no sessaiat prus ◊ apustis de sa cursa de sos molentes atzacaiaus sos ballos ◊ atachiant a cúmeros, cussos molentes!…◊ candho si atacat a chistionare cussu no faghet prus a si l'ispitzigare!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
accrocher,
coller,
commencer,
attaquer
Inglese
to assail
Spagnolo
pegar,
atacar
Italiano
attaccare,
investire
Tedesco
befestigen,
überschütten.
carrabbugliài, carrabbulliài , vrb: acarrabbullai Definizione
lòmpere de mala manera a unu, a una cosa, cracare, iscúdere, gherrare
Sinonimi e contrari
barriare,
carrabbusai,
crazugai
Frasi
candu su noti abarramu a s'orbetu mi carrabbugliàt su sintzu ◊ gei ses afrodhocu: ita ti ant, carrabbulliau is gatus? ◊ un'ómini at carrabbulliau una picioca, aprofitendisindi
Traduzioni
Francese
attaquer
Inglese
to assail
Spagnolo
asaltar
Italiano
assalire
Tedesco
angreifen.
còmprere , vrb: ciòmpere*,
cròmpere,
lòmpere Definizione
nau de cosas chi si movent (e fintzes de tempus), arribbare a ue tocat, a su logu chi si depet andhare; nau de cosas chi creschent, agabbare s’isvilupu, arribbare a puntu de èssere bonas a papare, a còere, de pòdere serbire; giare a pitzu a unu o a calecuna cosa a iscúdere, a furare, a papare e àteru
Sinonimi e contrari
assuprire
/
abbasolare,
abberare,
achiare,
ammadurae,
crompire,
ingranire
/
acometare,
assacheare,
assachitzare,
atacai
Frasi
apustis de tantas dies crompet a Castedhu ◊ su mere crompiat a s’ispessada a compudare su messonzu ◊ so andhadu a l'abbisitare, ma paris chi so crómpidu a inie apo agatau sas portas serradas
3.
est ca ses tue, ma si mi lu aiat nau un'anzenu li fia crómpiu a lu bocare fora! ◊ lestros e prestos li suprint e li crompent a corfos de ramu! ◊ no lis crompas a pitzu e no lis punciurres gherra!
Traduzioni
Francese
arriver,
mûrir,
attaquer
Inglese
to arrive,
to ripe,
to assail
Spagnolo
llegar,
madurar,
asaltar
Italiano
arrivare,
maturare,
assalire
Tedesco
ankommen,
reifen,
angreifen.
giòmpere , vrb: ciòmpere*,
lòmpere,
zòmpere Definizione
arribbare a unu certu puntu, a su puntu giustu, nau siat po tretu e siat po frutos, po tempus; betare farrancas a unu po dhu iscúdere, o a una cosa po ndhe dha pigare, po si dha papare
Sinonimi e contrari
abberare,
arribbai,
assuprire,
còchere
Modi di dire
csn:
giòmpere sos annos = fai is annus; giòmpere a s'intentu = lòmpiri a s'iscopu, averai unu disígiu
Frasi
si no giompo a sos primos onores no mi ndhe pigo annuzu! ◊ bidet su frutu ma no giompet mai a lu coglire ◊ pustis de tantu caminu giompeint a sa tanca ◊ su "Chi nono" de sa fémina li fit giómpidu che un'istuturrada ◊ gasi giompant a cras e chi si fichent!
2.
agguanta fàmine finas a giòmpere sa figu! ◊ li mancat bator meses a giòmpere sos norant'annos ◊ giompeit sos istúdios e si fateit avocadu
3.
miràdelu in sa rughe istrutu e feu, paret li siant giómpidas sas aes e no l'apant lassadu melmu intreu! (P.Casu)◊ mai li giompat bistrale a cuss'ílighe! ◊ muzere mia che ispiridada a tale vista s'est giómpida a pilos!
Traduzioni
Francese
arriver,
mûrir,
attaquer
Inglese
to arrive,
to ripen,
to assail
Spagnolo
llegar,
madurar,
asaltar
Italiano
arrivare,
maturare,
assalire
Tedesco
erreichen,
ankommen,
reifen,
angreifen.
imbestíre 1, imbestíri , vrb: imbistiri Definizione
andhare e acropare a pitzu de un’àteru o de calecuna cosa cun fortza (fintzes apostadamente); fàere fortza a cara a denanti, andhare coment’e ispinghendho; cricare acotzos po otènnere praxeres; ammesturare; rfl., su si fichire in chistiones angenas, in cosas chi no interessant
Sinonimi e contrari
assaltizare,
carrabbusai,
incarrazare,
ruciare
/
ispígnere,
punnare
/
sfustigonai
/
ammasturai
Frasi
su cadhu rude ponet in apretu e imbestit cun foga de leone (S.Casu)◊ isalenat, imbestit, andhat, iscudritzat, frenédigat, incorrat ◊ una màchina dh'at imbistia e iscavuada a terra
2.
imbestendhe caminu caminu, allos a fronte de unu rizolu esciadu: imbucant e si che los pijat su riu!
3.
su frammentu s'iscàgliat in s'abba, s'imbestit a sa símbula e si lassat agedai ◊ tue no t'imbestas in custas cosas!
Etimo
ctl., spn.
envestir, embestir
Traduzioni
Francese
heurter,
assaillir
Inglese
to assail
Spagnolo
atropellar,
atacar
Italiano
investire,
assalire
Tedesco
überschütten.