apunghitài , vrb Definizione
arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade
Sinonimi e contrari
preulire,
regutzulare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
mettre de côté
Inglese
to scrape together
Spagnolo
ahorrar,
recoger poco a poco
Italiano
raggruzzolare
Tedesco
zusammensparen.
assamodàre , vrb: assemodare Definizione
bestire a sa moda, bene
Sinonimi e contrari
allaputzai,
allepuritzare
2.
est una giòvana assemodada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pomponner,
parer
Inglese
to make fit tightly
Spagnolo
vestir a la moda,
acicalar
Italiano
vestire secóndo la mòda,
attillare
Tedesco
nach der Mode anziehen.
assicúa , avb Definizione
a iscúsiu, chentza si lassare bíere e ne intèndhere
Sinonimi e contrari
acua,
cuagua
Frasi
su pipiu si ch'est pesau assicua, timindhe su mere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
furtivement
Inglese
furtively
Spagnolo
a escondidas
Italiano
furtivaménte
Tedesco
heimlich.
atréssu , prep Sinonimi e contrari
peri 1
Frasi
tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu
Traduzioni
Francese
à travers
Inglese
through
Spagnolo
a través
Italiano
attravèrso
Tedesco
durch,
quer.
atzerriài , vrb: cerriai,
sirriai,
tzerriai* Definizione
betare tzérrios, boghes, prànghere a boghes, pigare a boghes; nàrrere a boghe arta su númene de ccn. po chi bèngiat, o po bíere si dhu’est
Sinonimi e contrari
abberriare,
abbochinare,
giuilare,
insirriai,
iscramorai
/
ciamare,
lamai,
muntire,
tichirriare
| ctr.
cagliare,
citire
Frasi
in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu: no s'intendit atru che atzerriendu!
2.
is animalis funt morendi acoment'e nosu cristianus, si aici si poreus atzerriai ◊ toca, bai e atzérria a babbu tuu, chi bengat! ◊ no portu prus súliru mancus po atzerriai
Traduzioni
Francese
crier,
appeler
Inglese
to shout,
to call
Spagnolo
gritar,
llamar a voces
Italiano
gridare,
chiamare
Tedesco
rufen.
atzumentàre , vrb: azumentare Definizione
agiudare a unu a che artzare a calecunu logu artu, agiudare in calecuna cosa; artzare a unu logu
Sinonimi e contrari
acadhai,
agiuventare
Frasi
su nuscu de su pische e de sos porchedhos arrustu azumentaiat sa gana
2.
sa luche galu iscraricata de s'arvorinu si nche fit atzumentanne in sas palas de sos montes
Traduzioni
Francese
gravir,
monter
Inglese
to clamber up
Spagnolo
ayudar a alguien a subir en algún sitio
Italiano
inerpicarsi
Tedesco
klettern.
balivigàre , vrb Definizione
campare male, de ispedientes
Sinonimi e contrari
campitzare,
campugiai,
campurigiai
Frasi
babbu e fizu fint duos ladros de professione, balivigaiant cun abbilidade ma che finesint in prejone
Traduzioni
Francese
vivre d'expédients
Inglese
to live on one's wit
Spagnolo
vivir a duras penas
Italiano
vìvere a stènto,
di espediènti
Tedesco
darben.
bàsciu 2 , cng Definizione
genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus
Sinonimi e contrari
innantis
Frasi
bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu
2.
bàsciu de is otu no torrant a domu
Traduzioni
Francese
avant de… ne
Inglese
before ahead… not
Spagnolo
antes de… no a no ser que… no
Italiano
prima di… non,
se non… non
Tedesco
bevor…,
nicht.
benidòre, benidòri , agt, nm: bennidore 2,
benitore,
venidore Definizione
foedhandho de tempus, chi at a bènnere; su tempus chi o fintzes chie at a bènnere, sa criadura chi depet naschire / a/c.: su b. de is verbos in sardu si faet cun is formas de su vrb. àere de s'ind. pres. prus sa prep. a e s'inf. de su vrb. chi s'impreat, su vrb. lessicale (es. apu a biri, as a fàere, at a nàrrere, aus a torrare, azis a bènnere, ant a iscriri); ma no sèmpere inditat tempus: a bortas inditat calecuna cosa chi podet èssere ma no est segura e si podet nàrrere de cosas a su presente puru (za at a pròere puru, como, za!…◊ gei s'at a balli unu sodhu cussu possessu!…◊ frius dhui at a fai anca ant a èssi is piciochedhus? ◊ ge no at a tocai de tzerriai sa maista de partus! ◊ ite cheres chi ti nia: at a èssere gai ma no ndh'isco! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa!); su b. passau (solu de forma) a paragone de un'àteru tempus b. in sardu no s'impreat mai: s'impreat solu in su sensu de duda, de possibbilidade, a metade tra su nàrrere e su dimandhare (za bi as a èssere andhadu a fàghere cudhu cumandhu, berus?! ◊ bae a bídere, chi como at a èssere torradu! ◊ no as a crei ca cussu dannu dh'apu fatu dèu: as a èssi istétiu tui etotu!), o fintzes po inditare seguresa, ma nau cun ironia (dh'ap'àiri pentzau de mi ndi andai a giru cun custu frius!…), mentres chi in su sensu de su tempus si narat de àtera manera: candho so prontu apo a bènnere/benzo ◊ candho s'at a istracare s'at a frimmare ◊ sa die chi ti pones a triballare za at a èssere una bella die!; su b. de unu tempus passau si podet fàere cun s'ind. imp. o cun su cund. passau e fintzes de àtera manera: deris nachi benias e no che ses bénnidu ◊ nanca torràst a benni e no ses benniu! ◊ nachi faghiat tempus bonu, oe, ma mi paret chi che la fúrriat male ◊ seu pentzendi a totu cussu chi emu pótziu fai e no apu fatu ◊ mi as nadu chi tias èssere bénnidu e poi ti ses torradu a pessare ◊ pessaia de bi andhare ma apo tentu irbortu
Sinonimi e contrari
benideru,
imbenidore
| ctr.
passadu
Frasi
benes e momentos afannosos preparat su tempus benidore ◊ sas generatziones benidoras ant a èssere diferentes ◊ Sennore, ti ringràtzio chi mi as dadu custa frua: pro su tempus bennidore la ponzo in manu tua ◊ castiae ca is tempos funt cambiandho e sa pinna e su tinteri ant a donae a papae a su mundhu benitore
2.
si atzendhent in su coro bramas de lobrare unu menzus benidore ◊ piús allegras bos bia a su benidore! ◊ at postu a parte àteros valores a godimentu de sos benidores (G.Finà)
Etimo
ctl.
venidor
Traduzioni
Francese
futur,
qui va naître
Inglese
future,
unborn (child)
Spagnolo
futuro,
que va a nacer
Italiano
futuro,
nascituro
Tedesco
kommend,
künftig,
Zukunft Leibesfrucht.
biasciài , vrb Definizione
andhare, essire, segare a trotu, a sbiàsciu
Sinonimi e contrari
sbiasciai
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
biaiser
Inglese
to go sideway
Spagnolo
andar a sesgo
Italiano
andare obliquaménte
Tedesco
schief gehen.
biscaína , avb: briscaina Definizione
nau de una manera de fàere is cosas: fuedhai, fai a sa b. = a cudha manera, male, chentza una régula precisa, a comente essit essit, a s'istrambulatzina
Frasi
su andhare a sa moda biscaina podet medas surpresas preparare ca bisonzat su passu misurare pro no rúere in fossu o in pischina (A.Casula)◊ fint imbolaos a sa briscaina in sos muntones de terra e de preda
Etimo
spn.
a la viscaína
Traduzioni
Francese
à la six-quatre-deux
Inglese
in a slapdash way
Spagnolo
a la buena de Dios
Italiano
alla carlóna
Tedesco
nachlässig.
cadhigaròne , nm Definizione
a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a una parte e una a s'àtera de su tzugu, pendhendho in petorras / zúghere, leare a c.
Sinonimi e contrari
codhilone
Frasi
su cane meu, tuncendhe, fit fuindhe: cudhu, candho lu sighiat si lu setziat a cadhigarone ◊ sa muzere fit rassa e pesante, ma si l'aiat leada a cadhigarone
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
à califourchon
Inglese
astride
Spagnolo
a horcajadas
Italiano
cavalcióni
Tedesco
rittlings.
calèschere , vrb Definizione
erríere a praxere, intostare de s'errisu
Frasi
su imbetzare no ti daet gustu tale de ndhe calèschere!
Etimo
ltn.
*caleschere
Traduzioni
Francese
rire à s'en tenir les côtes
Inglese
to split one's sides laughing
Spagnolo
reírse a carcajadas
Italiano
rìdere a crepapèlle
Tedesco
sich tot lachen.
carrísta , nm Definizione
chie manígiat carros armaos
Terminologia scientifica
prf
Traduzioni
Francese
tankiste
Inglese
tankman
Spagnolo
militar destinado a los tanques
Italiano
carrista
Tedesco
Panzerjäger.
chighigliàre , vrb Definizione
erríere a iscracàlios mannos
Sinonimi e contrari
iscacagliare,
isgangagliare
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
chahuter,
rire brusquement
Inglese
to laugh in an unseemely manner
Spagnolo
reír a carcajadas
Italiano
rìdere scompostaménte
Tedesco
schallend lachen.
citàre , vrb: tzitare Definizione
pònnere a unu in càusa, denuntziare
Traduzioni
Francese
appeler en justice
Inglese
to convene
Spagnolo
llevar a juicio
Italiano
chiamare in giudìzio
Tedesco
jdn. verklagen.
codhilòne , nm: codhirone Definizione
a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a un'ala e una a s'àtera de su tzugu
Sinonimi e contrari
cadhigarone,
cocolloi,
codhedhu,
codhicorona,
codhubalone,
palaborcedhu
Frasi
leare a unu a codhirone
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
porter sur les épaules (qqn)
Inglese
astride one’s shoulders
Spagnolo
a carramanchones
Italiano
a cavallùccio
Tedesco
huckepack.
contrallúche, contrallúghe, contrallúxi , nf, avb Definizione
lughe chi benit de un'àtera bandha; manera de abbaidare una cosa, cun lughe chi benit de s'àtera bandha (su srd. narat abbaidare una cosa in sa lughe)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
contre-jour
Inglese
backlight
Spagnolo
a contraluz
Italiano
controluce
Tedesco
Gegenlicht.
cóstu , nm Definizione
cantu benit a costare (in dinare, trebballu, pelea, materiale) una cosa, su chi nche bolet po fàere una cosa / a costu de… = mancari costet…, fintzes si costat…
Sinonimi e contrari
gastu,
ispesa,
préciu
/
cóstidu
| ctr.
balanzu,
intrada
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
coût
Inglese
cost
Spagnolo
coste,
a costa de
Italiano
còsto
Tedesco
Preis.
crabinàda , nf Definizione
briga chi si giaet a boghes e frastimos
Sinonimi e contrari
acanarjada,
brigada
Frasi
sos canes fint prontos a si alliare, si no fit istadu dae tia Giuannica chi si achereit giagarandhechelos a crabinadas
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
crise de colère,
invective
Inglese
invective,
outburst
Spagnolo
pelea a gritos
Italiano
invettiva,
sfuriata
Tedesco
Schmärede.