apunghitài , vrb Definitzione arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade Sinònimos e contràrios preulire, regutzulare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu mettre de côté Ingresu to scrape together Ispagnolu ahorrar, recoger poco a poco Italianu raggruzzolare Tedescu zusammensparen.

assamodàre , vrb: assemodare Definitzione bestire a sa moda, bene Sinònimos e contràrios allaputzai, allepuritzare 2. est una giòvana assemodada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pomponner, parer Ingresu to make fit tightly Ispagnolu vestir a la moda, acicalar Italianu vestire secóndo la mòda, attillare Tedescu nach der Mode anziehen.

assicúa , avb Definitzione a iscúsiu, chentza si lassare bíere e ne intèndhere Sinònimos e contràrios acua, cuagua Frases su pipiu si ch'est pesau assicua, timindhe su mere Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu furtivement Ingresu furtively Ispagnolu a escondidas Italianu furtivaménte Tedescu heimlich.

atréssu , prep Sinònimos e contràrios peri 1 Frases tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu Tradutziones Frantzesu à travers Ingresu through Ispagnolu a través Italianu attravèrso Tedescu durch, quer.

atzerriài , vrb: cerriai, sirriai, tzerriai* Definitzione betare tzérrios, boghes, prànghere a boghes, pigare a boghes; nàrrere a boghe arta su númene de ccn. po chi bèngiat, o po bíere si dhu’est Sinònimos e contràrios abberriare, abbochinare, giuilare, insirriai, iscramorai / ciamare, lamai, muntire, tichirriare | ctr. cagliare, citire Frases in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu: no s'intendit atru che atzerriendu! 2. is animalis funt morendi acoment'e nosu cristianus, si aici si poreus atzerriai ◊ toca, bai e atzérria a babbu tuu, chi bengat! ◊ no portu prus súliru mancus po atzerriai Tradutziones Frantzesu crier, appeler Ingresu to shout, to call Ispagnolu gritar, llamar a voces Italianu gridare, chiamare Tedescu rufen.

atzumentàre , vrb: azumentare Definitzione agiudare a unu a che artzare a calecunu logu artu, agiudare in calecuna cosa; artzare a unu logu Sinònimos e contràrios acadhai, agiuventare Frases su nuscu de su pische e de sos porchedhos arrustu azumentaiat sa gana 2. sa luche galu iscraricata de s'arvorinu si nche fit atzumentanne in sas palas de sos montes Tradutziones Frantzesu gravir, monter Ingresu to clamber up Ispagnolu ayudar a alguien a subir en algún sitio Italianu inerpicarsi Tedescu klettern.

balivigàre , vrb Definitzione campare male, de ispedientes Sinònimos e contràrios campitzare, campugiai, campurigiai Frases babbu e fizu fint duos ladros de professione, balivigaiant cun abbilidade ma che finesint in prejone Tradutziones Frantzesu vivre d'expédients Ingresu to live on one's wit Ispagnolu vivir a duras penas Italianu vìvere a stènto, di espediènti Tedescu darben.

bàsciu 2 , cng Definitzione genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus Sinònimos e contràrios innantis Frases bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu 2. bàsciu de is otu no torrant a domu Tradutziones Frantzesu avant de… ne Ingresu before ahead… not Ispagnolu antes de… no a no ser que… no Italianu prima di… non, se non… non Tedescu bevor…, nicht.

benidòre, benidòri , agt, nm: bennidore 2, benitore, venidore Definitzione foedhandho de tempus, chi at a bènnere; su tempus chi o fintzes chie at a bènnere, sa criadura chi depet naschire / a/c.: su b. de is verbos in sardu si faet cun is formas de su vrb. àere de s'ind. pres. prus sa prep. a e s'inf. de su vrb. chi s'impreat, su vrb. lessicale (es. apu a biri, as a fàere, at a nàrrere, aus a torrare, azis a bènnere, ant a iscriri); ma no sèmpere inditat tempus: a bortas inditat calecuna cosa chi podet èssere ma no est segura e si podet nàrrere de cosas a su presente puru (za at a pròere puru, como, za!…◊ gei s'at a balli unu sodhu cussu possessu!…◊ frius dhui at a fai anca ant a èssi is piciochedhus? ◊ ge no at a tocai de tzerriai sa maista de partus! ◊ ite cheres chi ti nia: at a èssere gai ma no ndh'isco! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa!); su b. passau (solu de forma) a paragone de un'àteru tempus b. in sardu no s'impreat mai: s'impreat solu in su sensu de duda, de possibbilidade, a metade tra su nàrrere e su dimandhare (za bi as a èssere andhadu a fàghere cudhu cumandhu, berus?! ◊ bae a bídere, chi como at a èssere torradu! ◊ no as a crei ca cussu dannu dh'apu fatu dèu: as a èssi istétiu tui etotu!), o fintzes po inditare seguresa, ma nau cun ironia (dh'ap'àiri pentzau de mi ndi andai a giru cun custu frius!…), mentres chi in su sensu de su tempus si narat de àtera manera: candho so prontu apo a bènnere/benzo ◊ candho s'at a istracare s'at a frimmare ◊ sa die chi ti pones a triballare za at a èssere una bella die!; su b. de unu tempus passau si podet fàere cun s'ind. imp. o cun su cund. passau e fintzes de àtera manera: deris nachi benias e no che ses bénnidu ◊ nanca torràst a benni e no ses benniu! ◊ nachi faghiat tempus bonu, oe, ma mi paret chi che la fúrriat male ◊ seu pentzendi a totu cussu chi emu pótziu fai e no apu fatu ◊ mi as nadu chi tias èssere bénnidu e poi ti ses torradu a pessare ◊ pessaia de bi andhare ma apo tentu irbortu Sinònimos e contràrios benideru, imbenidore | ctr. passadu Frases benes e momentos afannosos preparat su tempus benidore ◊ sas generatziones benidoras ant a èssere diferentes ◊ Sennore, ti ringràtzio chi mi as dadu custa frua: pro su tempus bennidore la ponzo in manu tua ◊ castiae ca is tempos funt cambiandho e sa pinna e su tinteri ant a donae a papae a su mundhu benitore 2. si atzendhent in su coro bramas de lobrare unu menzus benidore ◊ piús allegras bos bia a su benidore! ◊ at postu a parte àteros valores a godimentu de sos benidores (G.Finà) Ètimu ctl. venidor Tradutziones Frantzesu futur, qui va naître Ingresu future, unborn (child) Ispagnolu futuro, que va a nacer Italianu futuro, nascituro Tedescu kommend, künftig, Zukunft Leibesfrucht.

biasciài , vrb Definitzione andhare, essire, segare a trotu, a sbiàsciu Sinònimos e contràrios sbiasciai Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu biaiser Ingresu to go sideway Ispagnolu andar a sesgo Italianu andare obliquaménte Tedescu schief gehen.

biscaína , avb: briscaina Definitzione nau de una manera de fàere is cosas: fuedhai, fai a sa b. = a cudha manera, male, chentza una régula precisa, a comente essit essit, a s'istrambulatzina Frases su andhare a sa moda biscaina podet medas surpresas preparare ca bisonzat su passu misurare pro no rúere in fossu o in pischina (A.Casula)◊ fint imbolaos a sa briscaina in sos muntones de terra e de preda Ètimu spn. a la viscaína Tradutziones Frantzesu à la six-quatre-deux Ingresu in a slapdash way Ispagnolu a la buena de Dios Italianu alla carlóna Tedescu nachlässig.

cadhigaròne , nm Definitzione a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a una parte e una a s'àtera de su tzugu, pendhendho in petorras / zúghere, leare a c. Sinònimos e contràrios codhilone Frases su cane meu, tuncendhe, fit fuindhe: cudhu, candho lu sighiat si lu setziat a cadhigarone ◊ sa muzere fit rassa e pesante, ma si l'aiat leada a cadhigarone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu à califourchon Ingresu astride Ispagnolu a horcajadas Italianu cavalcióni Tedescu rittlings.

calèschere , vrb Definitzione erríere a praxere, intostare de s'errisu Frases su imbetzare no ti daet gustu tale de ndhe calèschere! Ètimu ltn. *caleschere Tradutziones Frantzesu rire à s'en tenir les côtes Ingresu to split one's sides laughing Ispagnolu reírse a carcajadas Italianu rìdere a crepapèlle Tedescu sich tot lachen.

carrísta , nm Definitzione chie manígiat carros armaos Terminologia iscientìfica prf Tradutziones Frantzesu tankiste Ingresu tankman Ispagnolu militar destinado a los tanques Italianu carrista Tedescu Panzerjäger.

chighigliàre , vrb Definitzione erríere a iscracàlios mannos Sinònimos e contràrios iscacagliare, isgangagliare Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu chahuter, rire brusquement Ingresu to laugh in an unseemely manner Ispagnolu reír a carcajadas Italianu rìdere scompostaménte Tedescu schallend lachen.

citàre , vrb: tzitare Definitzione pònnere a unu in càusa, denuntziare Tradutziones Frantzesu appeler en justice Ingresu to convene Ispagnolu llevar a juicio Italianu chiamare in giudìzio Tedescu jdn. verklagen.

codhilòne , nm: codhirone Definitzione a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a un'ala e una a s'àtera de su tzugu Sinònimos e contràrios cadhigarone, cocolloi, codhedhu, codhicorona, codhubalone, palaborcedhu Frases leare a unu a codhirone Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu porter sur les épaules (qqn) Ingresu astride one’s shoulders Ispagnolu a carramanchones Italianu a cavallùccio Tedescu huckepack.

contrallúche, contrallúghe, contrallúxi , nf, avb Definitzione lughe chi benit de un'àtera bandha; manera de abbaidare una cosa, cun lughe chi benit de s'àtera bandha (su srd. narat abbaidare una cosa in sa lughe) Ètimu itl. Tradutziones Frantzesu contre-jour Ingresu backlight Ispagnolu a contraluz Italianu controluce Tedescu Gegenlicht.

cóstu , nm Definitzione cantu benit a costare (in dinare, trebballu, pelea, materiale) una cosa, su chi nche bolet po fàere una cosa / a costu de… = mancari costet…, fintzes si costat… Sinònimos e contràrios gastu, ispesa, préciu / cóstidu | ctr. balanzu, intrada Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu coût Ingresu cost Ispagnolu coste, a costa de Italianu còsto Tedescu Preis.

crabinàda , nf Definitzione briga chi si giaet a boghes e frastimos Sinònimos e contràrios acanarjada, brigada Frases sos canes fint prontos a si alliare, si no fit istadu dae tia Giuannica chi si achereit giagarandhechelos a crabinadas Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu crise de colère, invective Ingresu invective, outburst Ispagnolu pelea a gritos Italianu invettiva, sfuriata Tedescu Schmärede.

«« Torra a chircare