Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

apunghitài , vrb Definition arregòllere cosa a pagu a pagu, cun dificurtade Synonyms e antonyms preulire, regutzulare Etymon srd. Translations French mettre de côté English to scrape together Spanish ahorrar, recoger poco a poco Italian raggruzzolare German zusammensparen.

assamodàre , vrb: assemodare Definition bestire a sa moda, bene Synonyms e antonyms allaputzai, allepuritzare 2. est una giòvana assemodada Etymon srd. Translations French pomponner, parer English to make fit tightly Spanish vestir a la moda, acicalar Italian vestire secóndo la mòda, attillare German nach der Mode anziehen.

assicúa , avb Definition a iscúsiu, chentza si lassare bíere e ne intèndhere Synonyms e antonyms acua, cuagua Sentences su pipiu si ch'est pesau assicua, timindhe su mere Etymon srd. Translations French furtivement English furtively Spanish a escondidas Italian furtivaménte German heimlich.

atréssu , prep Synonyms e antonyms peri 1 Sentences tèngiu una gana forti in coru miu de curri totu atressu de su planu Translations French à travers English through Spanish a través Italian attravèrso German durch, quer.

atzerriài , vrb: cerriai, sirriai, tzerriai* Definition betare tzérrios, boghes, prànghere a boghes, pigare a boghes; nàrrere a boghe arta su númene de ccn. po chi bèngiat, o po bíere si dhu’est Synonyms e antonyms abberriare, abbochinare, giuilare, insirriai, iscramorai / ciamare, lamai, muntire, tichirriare | ctr. cagliare, citire Sentences in cussa domu funt totus a una pedhi, istérrius in su letu: no s'intendit atru che atzerriendu! 2. is animalis funt morendi acoment'e nosu cristianus, si aici si poreus atzerriai ◊ toca, bai e atzérria a babbu tuu, chi bengat! ◊ no portu prus súliru mancus po atzerriai Translations French crier, appeler English to shout, to call Spanish gritar, llamar a voces Italian gridare, chiamare German rufen.

atzumentàre , vrb: azumentare Definition agiudare a unu a che artzare a calecunu logu artu, agiudare in calecuna cosa; artzare a unu logu Synonyms e antonyms acadhai, agiuventare Sentences su nuscu de su pische e de sos porchedhos arrustu azumentaiat sa gana 2. sa luche galu iscraricata de s'arvorinu si nche fit atzumentanne in sas palas de sos montes Translations French gravir, monter English to clamber up Spanish ayudar a alguien a subir en algún sitio Italian inerpicarsi German klettern.

balivigàre , vrb Definition campare male, de ispedientes Synonyms e antonyms campitzare, campugiai, campurigiai Sentences babbu e fizu fint duos ladros de professione, balivigaiant cun abbilidade ma che finesint in prejone Translations French vivre d'expédients English to live on one's wit Spanish vivir a duras penas Italian vìvere a stènto, di espediènti German darben.

bàsciu 2 , cng Definition genia de foedhu chi giaet un'idea de tempus e cun chi o de aunit duas propositziones ponendho unu límite a s'àtera (chi negat semper)/ bàsciu de… (ora) = avb. de tempus Synonyms e antonyms innantis Sentences bàsciu chi faint su giru de totu sa bidha, no amegant de ndi torrai (A.Garau)◊ cudhu no podiat acetai bàsciu de dhu nai a sa mulleri ◊ bàsciu de si cojai no crocant impari ◊ no camminu bàsciu chi mi pàsiu 2. bàsciu de is otu no torrant a domu Translations French avant de… ne English before ahead… not Spanish antes de… no a no ser que… no Italian prima di… non, se non… non German bevor…, nicht.

benidòre, benidòri , agt, nm: bennidore 2, benitore, venidore Definition foedhandho de tempus, chi at a bènnere; su tempus chi o fintzes chie at a bènnere, sa criadura chi depet naschire / a/c.: su b. de is verbos in sardu si faet cun is formas de su vrb. àere de s'ind. pres. prus sa prep. a e s'inf. de su vrb. chi s'impreat, su vrb. lessicale (es. apu a biri, as a fàere, at a nàrrere, aus a torrare, azis a bènnere, ant a iscriri); ma no sèmpere inditat tempus: a bortas inditat calecuna cosa chi podet èssere ma no est segura e si podet nàrrere de cosas a su presente puru (za at a pròere puru, como, za!…◊ gei s'at a balli unu sodhu cussu possessu!…◊ frius dhui at a fai anca ant a èssi is piciochedhus? ◊ ge no at a tocai de tzerriai sa maista de partus! ◊ ite cheres chi ti nia: at a èssere gai ma no ndh'isco! ◊ aliali, as a èssere tue cussu chi mi che at furadu sa cosa!); su b. passau (solu de forma) a paragone de un'àteru tempus b. in sardu no s'impreat mai: s'impreat solu in su sensu de duda, de possibbilidade, a metade tra su nàrrere e su dimandhare (za bi as a èssere andhadu a fàghere cudhu cumandhu, berus?! ◊ bae a bídere, chi como at a èssere torradu! ◊ no as a crei ca cussu dannu dh'apu fatu dèu: as a èssi istétiu tui etotu!), o fintzes po inditare seguresa, ma nau cun ironia (dh'ap'àiri pentzau de mi ndi andai a giru cun custu frius!…), mentres chi in su sensu de su tempus si narat de àtera manera: candho so prontu apo a bènnere/benzo ◊ candho s'at a istracare s'at a frimmare ◊ sa die chi ti pones a triballare za at a èssere una bella die!; su b. de unu tempus passau si podet fàere cun s'ind. imp. o cun su cund. passau e fintzes de àtera manera: deris nachi benias e no che ses bénnidu ◊ nanca torràst a benni e no ses benniu! ◊ nachi faghiat tempus bonu, oe, ma mi paret chi che la fúrriat male ◊ seu pentzendi a totu cussu chi emu pótziu fai e no apu fatu ◊ mi as nadu chi tias èssere bénnidu e poi ti ses torradu a pessare ◊ pessaia de bi andhare ma apo tentu irbortu Synonyms e antonyms benideru, imbenidore | ctr. passadu Sentences benes e momentos afannosos preparat su tempus benidore ◊ sas generatziones benidoras ant a èssere diferentes ◊ Sennore, ti ringràtzio chi mi as dadu custa frua: pro su tempus bennidore la ponzo in manu tua ◊ castiae ca is tempos funt cambiandho e sa pinna e su tinteri ant a donae a papae a su mundhu benitore 2. si atzendhent in su coro bramas de lobrare unu menzus benidore ◊ piús allegras bos bia a su benidore! ◊ at postu a parte àteros valores a godimentu de sos benidores (G.Finà) Etymon ctl. venidor Translations French futur, qui va naître English future, unborn (child) Spanish futuro, que va a nacer Italian futuro, nascituro German kommend, künftig, Zukunft Leibesfrucht.

biasciài , vrb Definition andhare, essire, segare a trotu, a sbiàsciu Synonyms e antonyms sbiasciai Etymon srd. Translations French biaiser English to go sideway Spanish andar a sesgo Italian andare obliquaménte German schief gehen.

biscaína , avb: briscaina Definition nau de una manera de fàere is cosas: fuedhai, fai a sa b. = a cudha manera, male, chentza una régula precisa, a comente essit essit, a s'istrambulatzina Sentences su andhare a sa moda biscaina podet medas surpresas preparare ca bisonzat su passu misurare pro no rúere in fossu o in pischina (A.Casula)◊ fint imbolaos a sa briscaina in sos muntones de terra e de preda Etymon spn. a la viscaína Translations French à la six-quatre-deux English in a slapdash way Spanish a la buena de Dios Italian alla carlóna German nachlässig.

cadhigaròne , nm Definition a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a una parte e una a s'àtera de su tzugu, pendhendho in petorras / zúghere, leare a c. Synonyms e antonyms codhilone Sentences su cane meu, tuncendhe, fit fuindhe: cudhu, candho lu sighiat si lu setziat a cadhigarone ◊ sa muzere fit rassa e pesante, ma si l'aiat leada a cadhigarone Etymon srd. Translations French à califourchon English astride Spanish a horcajadas Italian cavalcióni German rittlings.

calèschere , vrb Definition erríere a praxere, intostare de s'errisu Sentences su imbetzare no ti daet gustu tale de ndhe calèschere! Etymon ltn. *caleschere Translations French rire à s'en tenir les côtes English to split one's sides laughing Spanish reírse a carcajadas Italian rìdere a crepapèlle German sich tot lachen.

carrísta , nm Definition chie manígiat carros armaos Scientific Terminology prf Translations French tankiste English tankman Spanish militar destinado a los tanques Italian carrista German Panzerjäger.

chighigliàre , vrb Definition erríere a iscracàlios mannos Synonyms e antonyms iscacagliare, isgangagliare Etymon srd. Translations French chahuter, rire brusquement English to laugh in an unseemely manner Spanish reír a carcajadas Italian rìdere scompostaménte German schallend lachen.

citàre , vrb: tzitare Definition pònnere a unu in càusa, denuntziare Translations French appeler en justice English to convene Spanish llevar a juicio Italian chiamare in giudìzio German jdn. verklagen.

codhilòne , nm: codhirone Definition a c. = ciciu in codhos de un'àteru cun is cambas ananti, una a un'ala e una a s'àtera de su tzugu Synonyms e antonyms cadhigarone, cocolloi, codhedhu, codhicorona, codhubalone, palaborcedhu Sentences leare a unu a codhirone Etymon srd. Translations French porter sur les épaules (qqn) English astride one’s shoulders Spanish a carramanchones Italian a cavallùccio German huckepack.

contrallúche, contrallúghe, contrallúxi , nf, avb Definition lughe chi benit de un'àtera bandha; manera de abbaidare una cosa, cun lughe chi benit de s'àtera bandha (su srd. narat abbaidare una cosa in sa lughe) Etymon itl. Translations French contre-jour English backlight Spanish a contraluz Italian controluce German Gegenlicht.

cóstu , nm Definition cantu benit a costare (in dinare, trebballu, pelea, materiale) una cosa, su chi nche bolet po fàere una cosa / a costu de… = mancari costet…, fintzes si costat… Synonyms e antonyms gastu, ispesa, préciu / cóstidu | ctr. balanzu, intrada Etymon srd. Translations French coût English cost Spanish coste, a costa de Italian còsto German Preis.

crabinàda , nf Definition briga chi si giaet a boghes e frastimos Synonyms e antonyms acanarjada, brigada Sentences sos canes fint prontos a si alliare, si no fit istadu dae tia Giuannica chi si achereit giagarandhechelos a crabinadas Etymon srd. Translations French crise de colère, invective English invective, outburst Spanish pelea a gritos Italian invettiva, sfuriata German Schmärede.