códia , nf Definizione
una genia de resídiu, cosa chi si coígiat, chi si lassat acoa, ma nau prus che àteru in su sensu de cosa chi unu, cun malítzia, no narat o no bolet nàrrere po pigare s'àteru a trampa, o fintzes improdhu in su trebballu, cosa fata male; dhu narant fintzes a su dimóniu
Sinonimi e contrari
cóntia,
magna,
rusa,
trampa
/
demóniu,
coedhu
Modi di dire
csn:
èssere a códias = tirai acoa, a longas, istare a úrtimu; àere códias = èssiri malu, trasseri; èssere, istare a borta códia = comente e oretendhe pro fàghere male a ccn.; torrare a borta códia = torrare in àteru mamentu a unu logu, a s'acua, pro bi fàghere dannu, a ndhe furare cosa, e gai; sighire sas códias a unu = agatàreli e bogarendheli sas iscusas, sas mendheas, sas trassas chi chircat de cuare, connòschere sas intessiones pagu bonas chi tenet; fàghere códias che a su matzone = zúghere filedhos che a su grodhe
Frasi
peri su babbu at bufonau su fizu prus mannu ca fit galu a códias a si cojubare ◊ in su traballu fint a códias ca su tempus si fit iscontzu
2.
si no est istirau a minore, s'ómine torrat a risu, sa gana li sichit sas códias ◊ cussu si no bi lassat sa códia, in su tribàgliu, no est cuntentu!…◊ lassa sas códias e faghe sa cosa comente tocat! ◊ sa veridade no la càmbias cun sas códias, no!
Cognomi e Proverbi
smb:
Codias
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
prétexte,
duperie,
ruse
Inglese
pretext
Spagnolo
reticencia
Italiano
astùzia,
pretèsto,
gherminèlla
Tedesco
List,
Ausrede.
pinníca, pínnica , nf: pinnicra,
pinniga,
pínniga,
prinniga Definizione
genia de addopiadura chi si faet de calecuna cosa a pígiu (es. orrobba, paperi) o chi faet a tròchere, e sa síngia puru chi abbarrat (fintzes in sa pedhe: es. in sa manu, bene ladinas in sa pranta); crispa, piega fata apostadamente, pigione o gaja pitica e a cracu chi si faet de longu a una gunnedha o àteru bestimentu; in cobertantza, manera de fàere pagu límpia, unu pagu a ingannu, faendho a crèdere una cosa po un'àtera, a trassa / portai pinnicas che su centubilloni = zúghere filedhos, èssere totu trassas
Sinonimi e contrari
igrispa,
incorta,
incrispa,
intavella,
ispunza,
pígia 1,
pizigone,
tabella,
tzimpíniga
/
astrúscia,
filedhos,
malíscia,
transa
Frasi
zughet sa cara totu pínnigas ◊ cussu no bolit pinnicas in sa brenti, e papat!
2.
cussu portat pinnicas prus de su tiau ◊ cussu portat pinnigas prus de su centubigionis! ◊ ti nd'isciollu is pinnicas, si pigu su bastoni!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
pli,
ride,
astuce,
subterfuge (fig.)
Inglese
fold,
trick
Spagnolo
pliegue,
ardid
Italiano
pièga,
astùzia,
sotterfùgio
Tedesco
Falte,
List,
Ränke.
rúsa , nf: arrusa Definizione
cosas chi si faent o si narant cricandho de trampare s'àteru, iscusa po no adduire a su chi bolet s'àteru, po no fàere su dovere
Sinonimi e contrari
astrúscia,
malíscia,
marfuseria,
spedha,
transa
/
arraghèscia,
códia,
iscúgia
Frasi
no boghes custas rusas, tantu no bi creo! ◊ s'ànima tene a postu, iscarta faltzu e rusa! ◊ cun trampas e rusas, de custa sorte iscantadu nos at sa sirena ◊ custas sunt rusas de malu pagadore!
Etimo
itl.p
rusa
Traduzioni
Francese
ruse,
astuce
Inglese
shrewdness,
artifice
Spagnolo
astucia,
ardid
Italiano
astùzia,
scaltrézza
Tedesco
Listigkeit,
Pfiffigkeit.
trànsa , nf: trassa Definizione
capacidade de pentzare e fàere calecuna cosa chentza fàere o giare a bíere totu su chi unu pentzat e bolet, fintzes a ingannu, po trampare s'àteru, po s'iscabbúllere de unu male, de una dificurtade o àteru; manera de fàere cosa cun abbistesa, capacidade (no sèmpere po su bonu)
Sinonimi e contrari
arrusa,
astrúscia,
fraícia,
furbidade,
malíscia,
malesa
/
abberintu,
cumpoltura,
imbovu,
ingànniu,
màngana,
tràglia,
tramòglia,
trampa
Modi di dire
csn:
trassas minudas = manera fine de intrare in sas cosas pro lòmpere a su chi si cheret; a trassa de… = a zisa de…; a t. de para = comente ischit intrare o ischit fàghere unu padre; ómini de mala t., de malas trassas = chi est de trassa, trassas malas, chi pessat e faghet pro ingannare s'àteru, chi est prenu de trassas; artimintzare o fàghere una t. a unu = leàrelu in trampa; fàghere una cosa trassa trassa, agatare sa trassa = seberendhe su médiu, agatendhe sa manera, su essu giustu de fàghere una css. cosa; trassas de fune cultza = chi agguantant pagu, chi si daent a bídere luego pro su chi sunt
Frasi
a sighire sas transas de Gavinu no bi cherent caltzones de Busellu! ◊ dh'ant arrestau cun d-una trassa ◊ zughes trassas che matzone ◊ bos sezis avesaos a imbentare trassas, fachèndhebos cosa! ◊ chin trassa de riu mudu Pedru si m'est a ogros presentadu ◊ tui circa de ndi bodhiri totu is trassas: candeghinò t'imbrollant
2.
cun bona trassa aiat criticadu sa zunta chene ofènnere a nemos (A.Cossu)◊ in s'arte nova de sínnicu no bi aiat galu trassa ◊ cussu est trassas malas, lampu! ◊ cussu est de trassa ◊ as a tenni una trassa friendi is ous!…◊ bi tenet trassa a triballare
3.
funt bivendi a mindigu po su pani, a trassa de canis istasius ◊ s'emigrau est sèmpiri in axiu, timi timi a trassa de cani in crésia, in logu allenu
Cognomi e Proverbi
prb:
mariane perdet su pilu ma non sas trassas
Etimo
ctl., spn.
trassa, traza
Traduzioni
Francese
ruse
Inglese
wiliness
Spagnolo
astucia,
ardid
Italiano
furbìzia,
astùzia
Tedesco
Schlauheit.