abbòe , avb Definizione
parangau, incrubau a una bandha, coment'e orruendhondhe a una parte
Sinonimi e contrari
achibboe,
achifilu,
acorrimboe,
calembru,
imboe,
ochirioe
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
biais
Inglese
skew,
oblique
Spagnolo
desequilibrado
Italiano
in posizióne o in mòdo squilibrati,
sghémbo
Tedesco
unausgeglichen.
afrochedhàre 1 , vrb Sinonimi e contrari
aciapuciae,
aciarollai,
improdhai,
indrovigare
Traduzioni
Francese
gâcher,
travailler grossièrement
Inglese
to mess up
Spagnolo
chapucear
Italiano
lavorare in modo disordinato e confusionàrio
Tedesco
unordentlich arbeiten.
aggrucàre , vrb: aggrugare,
aggrugari,
aggurgare,
agrugai,
agrugari Definizione
fàere passadas lestras, coment'e po bòlere bídere o fàere totugantu impresse impresse, chentza si tratènnere a dhu fàere bene; fintzes pònnere a grughe, atobiàresi a grughe (nau de camminos, istradas)
Sinonimi e contrari
atraessare,
gruxai
/
navaciare
Frasi
sos corbos bolandhe aggrucant su chelu ◊ apo aggrucau totu su sartu ◊ sa chirca iscientífica at aggrugadu totu s'ispàtziu interplanetàriu cun astronaves e telescópios ◊ aggruco campos e badhes ◊ bi cheret ora petzi pro aggrucare chin s’iscopa cussa betedhe iscala! ◊ nois fimus aggrucandhe a inghíriu de sas cumbessias
2.
debbadas chi mi aggrughe chirchendhe sos chi mancant dae domo!
3.
pagos tzitzones furint aggrugados in sa forredha ◊ in coghina dhue aiat iscannos, botos e linna aggrugada
Etimo
its
ad + cruc(u)lare
Traduzioni
Francese
fouiller
Inglese
to scour
Spagnolo
despacharse,
chapucear
Italiano
perlustrare,
fare un lavóro in mòdo sbrigativo
Tedesco
durchsuchen,
eine schleunige Arbeit machen.
alloredhài , vrb rfl Definizione
bestire a s'abbunzina, a improdhu
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
se fringuer,
se nipper
Inglese
to dress up slovenly
Spagnolo
vestirse mal
Italiano
vestirsi in mòdo pòco elegante
Tedesco
sich schlecht anziehen.
ammascarài , vrb Definizione
imbrutare de mascara, de tzintziedhu; arrennegare meda, fàere niedhu o pèrdere sa bisura po s'arrennegu: nau de su tempus, isconciare, fàere tempus malu
Sinonimi e contrari
intentiedhare
2.
si mi lassas ammascarai ti dh'ongu dèu, su tanti!…◊ dh'apu bia ammascarara…, fiat cosa de timi! ◊ candu si ammàscarat su mari, balla, gi est cosa de dhui acostai!…
3.
chi mi bit ammascarau, bai ca su piciochedhu nc'istupat debressi!
Etimo
ctl.
(en)mascarar
Traduzioni
Francese
se farder outrageusement
Inglese
to soil oneself,
to make up in an overdone way (oneself)
Spagnolo
repintarse,
enfadarse mucho
Italiano
imbrattarsi,
truccarsi in mòdo esagerato
Tedesco
sich übermäßig schminken.
apióta , avb: apiotu Definizione
a piotu, a s'apiotu, manera de andhare mautu mautu, abbellu abbellu de no si giare a intèndhere
Frasi
apiotu apiotu is duendas sunt essias ◊ sos duos pisedhos si l'ispiseint a s'apiotu ◊ sa mama ch'esseit a s'apiotu pro no ndhe ischidare sa pitzinna
Traduzioni
Francese
en tapinois
Inglese
squatting
Spagnolo
con sigilo
Italiano
quatto,
in mòdo circospètto
Tedesco
sacht,
umsichtig.
béssu , nm: ésciu,
versu 1 Definizione
manera, foedhandho de su fàere una cosa
Sinonimi e contrari
betu,
getu,
manera,
zenia ésciu,
éssu,
versu 1,
vessu
Modi di dire
csn:
bènnere a bessu = bènnere a betu, èssere possíbbile, andhare bene; a bessu de… = cufromma a…
Frasi
nudha li curriat a bessu giustu ◊ abbertos a bessu giustu sunt balcones e giannas (P.Mossa)◊ as tratadu sas cosas a bessu tou ◊ sulcos a bessos dortos tue curregias! ◊ bido zente in su fossone tundhu benne a sa muda e pianghendhe a bessu de sas rogassiones in su mundhu (P.Casu)
2.
no benit a bessu tantu disastru: mancu chi che apat passadu ura mala!(Grolle)
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
habitude,
manière
Inglese
habit
Spagnolo
costumbre,
hábito
Italiano
vézzo,
mòdo
Tedesco
Gewohnheit,
Art.
comentesisíat , avb: cumentisisiat Definizione
de una manera chi no faet a dhu nàrrere, male meda de salude o de poberesa, in poberesa meda; in cale sisiat manera (fintzes cng. cun chi)
Sinonimi e contrari
comentecasiat
Frasi
est ca semus comentesisiat, sinono za bi fimus andhados nois puru a sa festa!
2.
bi cheret chi sonent sos cannones sas allegrias de sa libbertade? Ma comentesisiat su pópulu oprimidu ndhe ischidade!
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
d'une très mauvaise manière
Inglese
no matter (how)
Spagnolo
de forma mala
Italiano
in pèssimo mòdo,
in una condizióne purchè sia
Tedesco
recht und schlecht.
costagòsta , avb Definizione
manera de andhare in paris in logu chi faet a costera; manera de foedhare chentza arrespòndhere a tonu giustu po no bòllere arrespòndhere a sa pregonta
Sinonimi e contrari
palabala
Frasi
che so essidu costagosta chirchendhe sa robba ◊ sas istradas in logu de monte las faghent colare costagosta finas a che assuprire a subra
2.
arguai a los tocare, ca che essint palabala costagosta! ◊ candho li apo chircadu su dépidu che est essidu costagosta
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
évasivement
Inglese
evasively
Spagnolo
de forma evasiva
Italiano
in mòdo evasivo,
evasivaménte
Tedesco
ausweichend.
módu , nm: motu Definizione
su comente si faet o acontesset una cosa; nau de is verbos, est unu piessignu chi inditat si s'atzione est reale, solu possíbbile, dipendhenthe de un'àtera o cumandhada (is modos definios faent custu cun is desinéntzias personales; is modos indefinios inditant s'atzione chentza precisare sa persona e no precisant bene mancu su tempus)
Sinonimi e contrari
manera
Modi di dire
csn:
si fit a m. de… = si faghiat a…, si fut possíbbili a…; pònniri m. = regulare, zúghere o fàghere a régula; fàghere a m. de…, in m. chi…= fai a manera de…, fai su possíbbili po…, po chi…
Frasi
arratza de modos chi tenides faghindhe sa cosa!…
2.
si fit a modu de ti ndhe furare andhao ventureri in terra anzena! ◊ eus a fai in modu de dh'acuntentai ◊ inforrat su pani totu debressi in modu chi su forru s'iscidrit su prus pagu possíbbili
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
façon
Inglese
manner
Spagnolo
manera
Italiano
mòdo
Tedesco
Art,
Weise.