àbriu 1 , agt, nm, nf: abru,
alvu,
àrbia,
àrbiu,
arbu,
arvu Definizione
chi est de colore biancu; sa parte bianca, sa giara, de s'ou (nau fintzes abruou)/ cun s'oju in alvu: furriau de si bíere sa parte bianca (Grolle, A s'alza e fala, 23, 27: sendhe pro dare cun suore nou sementa noa a sa terra, chi aiat già preparadu, "Santa s'ora siat!" narat, cun s'oju in alvu, in sinu sou / a tziu Pedru bido ficadu e, a ojos in alvu, "A mi podides narrer, ómine santu, ite bidides peri sos chelos?", l'apo dimandhadu)
Sinonimi e contrari
biancu
/
abriou,
allúmene,
àrbidu,
ciara
Frasi
cudh'ómine fit sighindhe a piulare chentza atoare, a ogros in arbu e a buca abberta
2.
is amaretus si faint cun méndula druci, unu pagu de méndula marigosa, tzúcuru e àbrius de ous bèni iscumbàtius
Cognomi e Proverbi
smb:
Arbus
Terminologia scientifica
clr, mng
Etimo
ltn.
album
Traduzioni
Francese
albumen,
blanc
Inglese
albumen,
white
Spagnolo
blanco,
clara
Italiano
bianco,
albume
Tedesco
weiß,
Eiweiß.
bàdhu 1 , iscl Definizione
foedhu chi donat s'idea de una duda, de una cosa chi s'iat a bòllere ischire = chini scit…, s'incapat…, fortzis…
Sinonimi e contrari
abbà!,
abbellabbatu,
acabore,
atamore,
badhone,
badhuveru,
chinnicoi,
chissae,
mentecoi,
mih!
Frasi
badhu ite pessat! ◊ badhu bidu nos at?! ◊ badhu ite si ndhe at fatu de cuss'ànima bona! ◊ badhu a chie at a tocare! ◊ badhu proite, mi so cumbintu chi carchi cosighedha l'at dassada! ◊ badhu candho bi torras a frorire, Sardigna mea!
2.
a sas primas badhu chi nono, ma abbellu abbellu zente za bi ndh'at a àere
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
qui sait…,
va,
aller savoir (fam)
Inglese
goodness knows
Spagnolo
quién sabe
Italiano
chissà
Tedesco
wer weiß.
biàncu , agt, nm Definizione
su colore chi assumat totu is àteros colores, su colore naturale de su nie, de su late
Sinonimi e contrari
àbriu 1,
àrbidu
| ctr.
niedhu
Modi di dire
csn:
b. niu, nidu, càndhidu, che dente de cane; su b. de s'ou = sa giara de s'ou, s'arbu; su b. de s'oju = sa túnica de s'ogu, itl. còrnea; donai in su b. = inzertare; tirai a su b. = èssere unu pagu biancu; frimmare in b. = pònnere sa frimma in pabilu chi no bi at iscritu nudha, in cosas chi no ant pertzisadu / erba bianca = Diotis maritima, Filago gallica; fàere sos ogos in b. = furriai is ogus deundudotu de no si biri is pipias (e de no biri)
Frasi
muru biancu, pabilu biancu, carchina bianca ◊ bolit fai biri su biancu po niedhu ◊ no distinghet su biancu de su niedhu
2.
de s'asciuconu fit biancu chei sa tela ◊ comenti dh'ant fertu a conca si fiat fatu biancu che su casu ◊ est biancu che nie, che late
Cognomi e Proverbi
smb:
Biancu
Terminologia scientifica
clr
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
blanc
Inglese
white
Spagnolo
blanco
Italiano
bianco
Tedesco
weiß,
Weiße.
biancúmene , nm Sinonimi e contrari
biancore
Etimo
srd.
Traduzioni
Francese
blancheur
Inglese
whitish colour
Spagnolo
blanco
Italiano
biancume
Tedesco
Weiß.
cànu , agt Definizione
in colore de chinisu, prus a cara a su biancu e fintzes biancu deunudotu
Sinonimi e contrari
immurrau,
murru,
pilialvu,
pilicanu
Modi di dire
csn:
faisí canu = incanire; mesu canu = itl. brinato; canu fioridu = canu deunudotu; figu cana = una zenia de figu prus tundha chi no longa, unu pagu ladita, de colore unu pagu murinata; mérula cana = meurra de arriu, isturru de àcua o de riu; èssere chin s'ocru canu de sa gana = morendisí de su fàmini
Frasi
cussu zòvanu tenet apenas baranta annos e si che est fatu canu deretu ◊ sos betzos sunt a pilu canu, candho ndhe lis abbarrat ◊ sos pensamentos ponent pilos canos
2.
dachi sa die non aia mannicatu belle che nudha, fipo chin s’ocru canu de sa gana
Cognomi e Proverbi
smb:
Cano, Canu
Etimo
ltn.
canus
Traduzioni
Francese
chenu
Inglese
hoary
Spagnolo
cano
Italiano
canuto
Tedesco
weiß.
irbianchíre , vrb: isbianchire,
isbianchiri Definizione
fàere biancu, prus biancu, prus craru, essire biancu cambiandho colore: nau de su pilu, essire canu, arbu
Sinonimi e contrari
ilbiadire,
iscolorire
/
incanire
Frasi
sa pira, candho lompet, de birde porrale irbianchit
Traduzioni
Francese
blanchir
Inglese
to become white
Spagnolo
blanquear
Italiano
imbianchire
Tedesco
weiß machen.
ma , cng Definizione
foedhu chi s'impreat cunsiderandho impare cosas in contràriu o distintas de àteras: a bortas s'impreat prus che àteru po giare prus fortza a su chi si narat
Sinonimi e contrari
parò
Frasi
bollu ma non potzu ◊ est bellu ma costat caru ◊ paret bonu ma est malu ◊ at a èssi unu castigu, ma nosu no nci podeus fai nudha! ◊ fit iscassu de carenale, ma malintragnadu
2.
mi apo fatu una drommida… ma una, mih: própiu a piaghere! ◊ de cuss'erba bi ndh'at a matas mannas, ma bellas, mih! ◊ ma ses togu, lah!…◊ ma dhu scis ca ses própiu pighendi a s'ànima?! ◊ ma macu ses, chi faghes gai?! ◊ ma bai, toca, ca no est aici! ◊ ma a ti ndhe cheres andhare?!
Etimo
itl.
Traduzioni
Francese
mais
Inglese
but
Spagnolo
pero
Italiano
ma
Tedesco
aber,
sondern,
allerdings,
doch,
wer weiß (es).
ocopòre , iscl: acabore* Definizione
de is bortas chi…: foedhu chi faet a cumprèndhere una possibbilidade, una cosa chi podet èssere siat chi si bògiat, s'ibertet, o si timat o àteru
Sinonimi e contrari
atamore,
baischi!,
intemore
Traduzioni
Francese
peut-être
Inglese
wonder,
goodness knows,
perhaps
Spagnolo
quién sabe
Italiano
chissà
Tedesco
wer weiß.
sanzinàdu , agt Definizione
chi est a ispertiadas de diferente colore
Sinonimi e contrari
balzu,
beltigadu,
perdigatzu,
pertiatu
Frasi
pisu, orzu sanzinadu
Traduzioni
Francese
zébré
Inglese
with white and black stripes
Spagnolo
cebrado
Italiano
zebrato
Tedesco
schwarz und weiß gestreift.