aberènza , nf Definitzione
genia de erruca (e calagasu) chi si papat sa chera de s'abe in is casidhos
Sinònimos e contràrios
arrenze,
ramedha,
tanzolu
Terminologia iscientìfica
crp, galleria mellonella
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
fausse teigne de la cire
Ingresu
greater wax moth
Ispagnolu
tiña,
polilla de la cera
Italianu
tignòla dell'àrnia,
càmola del miele
Tedescu
große Wachsmotte
acabbadòre , agt, nm Definitzione
chi o chie che agabbat su malàidu
Sinònimos e contràrios
bochidore
Frases
a su nàrrere, s'acabbadora fit una fémina chi atogaiat sos moribbundhos, che los agabbaiat
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
celui qui provoque la mort par euthanasie
Ingresu
who practises euthanasia
Ispagnolu
quien practica la eutanasia
Italianu
chi pratica l'eutanasia
Tedescu
Sterbehelfer.
acerbonài , vrb: cerbonai Definitzione
pònnere su cerboni, s’arraiga, a bide o àteru, po dha mantènnere
Sinònimos e contràrios
arradicare
2.
issu tenit sa bíngia totu bèni acerbonada
Terminologia iscientìfica
bng
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
échalasser la vigne
Ingresu
vines staking
Ispagnolu
arrodrigar
Italianu
méttere i palétti alle viti
Tedescu
pfählen.
aciapagàni , nm: atzapacanes Definitzione
aciapa canis, aina po cassare is canes chi no tenent mere, bagamundhos
Terminologia iscientìfica
ans
Ètimu
itl.
acchiappacani
Tradutziones
Frantzesu
employé de la fourrière
Ingresu
dogcatcher
Ispagnolu
perrero,
lacero
Italianu
accalappiacani
Tedescu
Hundefänger.
addascàre , vrb: addescare Definitzione
giare a papare ponendho in buca sa cosa a unu pipiu, a unu chi no podet papare a solu (ma si narat fintzes de chie papat cun dificurtade manna, apenas arrennescet o no arrennescet a papare a solu); pònnere o betare s'addescu, sa brovenda a is animales
Sinònimos e contràrios
aescai,
abbrovendhae,
imbuconai
Frases
atzegadu, si de tzibbu un'aizu che ingullias fit de àteras manos addescadu ◊ a chie los addescat, lendhe s'addescu aggantzant a sa manu ◊ sa mama addescat sos puzonedhos minudos in su nidu ◊ su maritu addescaiat sos minores ◊ unu malàidu grave mancu a si addescare si abbalet ◊ Nennedha est addascandhe su late a su piticu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
nourrir à la petite cuillère
Ingresu
to feed
Ispagnolu
dar de comer
Italianu
imboccare,
nutrire
Tedescu
in den Mund stecken,
füttern.
addugonàre , vrb Definitzione
fàere su dugone
Sinònimos e contràrios
cumandai,
ghiai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
être à la tête,
mener,
guider
Ingresu
to lead
Ispagnolu
capitanear,
ponerse a la cabeza
Italianu
capeggiare
Tedescu
anführen.
adhàe , avb, prep: adhane,
adhai Definitzione
logu atesu de chie est foedhandho, a s'àtera parte (ctr. ainche)
Sinònimos e contràrios
adhàeche,
adhei,
adhia 1,
cudhia
/
atesu
Frases
tia cherrer bolare adhae adhae! ◊ so campanaju de sa turre e mandho adhae su sonu (F.Sechi)◊ como totu mi timent che a sa runza e si mi bient che ródiant adhane! ◊ sos faros de sas màchinas che lampant sa lughe adhae
2.
ch'est adhae de riu ◊ colpat su matzucu a sa tzega adhae de letu ◊ mi so pompiandhe addananti e adha'e segus
Ètimu
ltn.
illac
Tradutziones
Frantzesu
là
Ingresu
there
Ispagnolu
allí,
allá
Italianu
là
Tedescu
dort.
aescài , vrb: aiscae,
aiscai,
aiscari,
escai,
iscai Definitzione
giare a papare ponendho in buca sa cosa a su pipiedhu, a fintzes a unu chi no si dha podet fàere a solu
Sinònimos e contràrios
addascare
Frases
si no papat, cuss'animaledhu, tocat a dh'aiscari ◊ dhi tocat a guardai sa mama ca est a camba segada, ma po papai ciai no tocat a dh'aiscai
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
nourrir à la petite cuillère
Ingresu
to feed
Ispagnolu
dar de comer
Italianu
imboccare
Tedescu
in den Mund stecken.
afenàre , vrb Definitzione
abbrovendhare a fenu; immalaidare, portare sos fenos
Sinònimos e contràrios
incubae
Frases
teniat de múrghere bacas e berveghes e de afenare
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
affener,
contracter la strongylose
Ingresu
to feed on hay,
to catch strongylosis
Ispagnolu
dar el heno,
coger la strongilosis
Italianu
affienare,
contrarre la strongilósi
Tedescu
mit Heu füttern,
sich die Strongyloidosis zuziehen.
afoltunàdu , agt: afortunadu,
afortunau,
fortunadu Definitzione
chi at tentu o tenet fortuna, chi dhi curret sa fortuna, chi dhi andhat bene totu
Sinònimos e contràrios
addiciadu,
assortadu,
auradu,
aurosu,
benaventurau,
diciosu,
fadosu,
iscofadu,
orbau
/
cdh. afultunatu
| ctr.
deldiciadu,
disagurau,
ifoltunadu,
mabassortau
Frases
sos de Sune de Pàdria e de Sindia chi si content totu afortunados…◊ filla mia, ita mali afortunara chi ses istétira! ◊ nos potimus cussiderare afortunatos, in custos montes!◊ chini mai podit èssiri prus afortunada de tui?!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
qui a de la chance
Ingresu
lucky
Ispagnolu
afortunado,
suertudo
Italianu
fortunato
Tedescu
glücklich.
afroscàre , vrb rfl: afruscare Definitzione
coment'e bogare pigionatzos, nau fintzes in su sensu de crèschere, fàere a ómine po sa capacidade de fàere fígios
Sinònimos e contràrios
ifroscare
/
acimbellai
Frases
su pisedhu fit afruscadu ca no ischiat comente fàghere a si ch'essire dae sa conchedha
Tradutziones
Frantzesu
se préoccuper,
atteindre l'âge de la puberté
Ingresu
to be worried,
to become pubertal
Ispagnolu
preocuparse,
desarrollarse
Italianu
preoccuparsi,
divenir pùbere
Tedescu
sich Sorgen machen,
geschlechtsreif werden.
aggrinzàre , vrb Definitzione
fàere sa bia de conca, petenandho is pilos
Tradutziones
Frantzesu
faire la raie
Ingresu
to part (hair)
Ispagnolu
hacer la raya del pelo
Italianu
fare la scriminatura
Tedescu
scheiteln.
agiustàda , nf: azustada Definitzione
su agiustare; genia de cuntratu de fàere unu trebballu po unu tanti / fàghere un'a. = comporare a sa russa
Sinònimos e contràrios
adderetada,
istagilu,
scarada
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
travail à la pièce (aux pièces)
Ingresu
job contract
Ispagnolu
destajo
Italianu
còttimo
Tedescu
Akkordarbeit.
allistài , vrb: allistrai,
allistrare,
listrai Definitzione
pònnere in lista, fàere sa lista
Sinònimos e contràrios
lezistrare,
malcare
Frases
usada su sistema de is tachedhas po allistai sa cosa chi bendiat, ca no fiat bellu a iscriri ◊ babbu mi aiat allistradu a iscola
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
porter sur la liste
Ingresu
to put in a list
Ispagnolu
alistar
Italianu
méttere in lista
Tedescu
in eine Liste eintragen.
alloloinài , vrb Sinònimos e contràrios
atolondrai
Tradutziones
Frantzesu
monter à la tête,
étourdir
Ingresu
to befuddle,
to stun by sleep,
by sun
Ispagnolu
aturdir el vino,
el sueño,
el sol
Italianu
stordire col vino,
dal sónno,
dal sóle
Tedescu
durch Wein,
vor Schlaf oder Sonne betäubt sein.
allupíri , vrb rfl: allupriri,
allurpire,
allurpiri Definitzione
su si betare che lupu, papare che lupu, aira
Sinònimos e contràrios
afarcai,
allupiare 1,
botzicare,
ingolopire
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
se jetter sur la nourriture,
se gaver
Ingresu
to throw oneself like a wolf,
to gulp down
Ispagnolu
atracar,
hartar
Italianu
avventarsi come un lupo,
ingozzarsi
Tedescu
gierig essen.
altudhàre , vrb: artudhare,
artzudhare,
astudhare,
atudhare Definitzione
pònnere sa tzudha, fàere inteterare su pilu, intrare su fritu de s'assíchidu, de sa timoria; fintzes arrennegare
Sinònimos e contràrios
aciuciudhae,
altudhire,
apilurtzie,
arpilare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzultzudhare,
impilurtzai,
impriutzai
Frases
fit artudhadu a su fritu e a su fàmene
2.
mamas chin fizos morzendhe de fàmine sunt cosas chi faghent altudhare ◊ un'aerita de ispreu mi artudhat sa carena (P.Fae)◊ si li fit atudhada sa carena pessandhe de pòdere favedhare gai a su frade (S.Spiggia)◊ mancari si artzudhet, isse, si dha faent abbassare sa coa! ◊ mi ndhe altudhat sa pedhe
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
faire dresser les cheveux sur la tête (herisser),
frissonner de froid,
frissonner d'horreur
Ingresu
to make s.o.'s hair stand on end,
to shudder
Ispagnolu
espeluznar,
ponérsele los pelos de punta
Italianu
far rizzare i capélli,
rabbrividire
Tedescu
die Haare sträuben,
schaudern.
altudhíre , vrb rfl: altzudhire,
artudhire,
artzudhire,
astudhire,
atudhire Definitzione
atzutzudhire, pònnere sa tzudha, inteterare su pilu de su fritu, de s'assíchidu o de sa timoria, de s'isprama
Sinònimos e contràrios
aciuciudhae,
altudhare,
assunciudhai,
aturtudhire,
atzudhai
Frases
sos pilos mi si fint altzudhidos ca mi pariat de intèndhere ispisinzu de pessones ◊ unu cane orulendhe ti astudhit sas palas de ispreu ◊ bastat solu un'umbra dai tesu chi bos faghet altudhire onzi tudha ◊ s'assuconu l'aiat fatu atudhire cantos pilos giughiat ◊ solu a bi pessare si mi artzudhint sas palas!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
en avoir la chair de poule
Ingresu
to get goose-flesh
Ispagnolu
espeluznar
Italianu
accapponare
Tedescu
schauern.
ammediài 1 , vrb: ammeriai,
ammeriare,
mediai* Definitzione
fàere su meigama, su meriedhu, abbarrare in s'umbra (nau pruschetotu de su bestiàmene) in tempus de basca
Sinònimos e contràrios
acamai,
meliagrare
Frases
sas belveghes fint ameriadas in sa corte ◊ is brebeis ammeriendi fiant cun sa conca una asuta de sa brenti de s'àtera ◊ ammério sa chedha in s'umbra de s'úmbulu ◊ daghi fiant ammeriandhe, Loisedhu si che fiat bénniu a inue fiaus noso
2.
arrumbullànt sentza de assébiu cumment'e unu crabu macu chi no iscít anchi ammediai!
Tradutziones
Frantzesu
faire la sieste,
rester dans l'ombre
Ingresu
to have a siesta,
to stay in the shadow
Ispagnolu
sestear
Italianu
meriggiare,
stare all'ómbra
Tedescu
im Schatten Mittagsruhe halten.
ammengàre , vrb Definitzione
fàere o èssere mengu, pòberu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
vivre dans la gêne
Ingresu
to be to poverty
Ispagnolu
empobrecer,
vivir en la estrechez
Italianu
stare in misèria,
nelle strettézze
Tedescu
im Elend leben.