Legenda Incurtzaduras | Legenda Sìmbulos

paltinàre , vrb: pastinare, pastinzare Definitzione prantare una bíngia noa; prantare, pesare matas; semenare; in cobertantza, istare a tropu in d-unu logu, istare che prantaos, arraighinaos / p. fàulas = bogai fogu a ccn., pònniri in giru cosas chi no funt, falsidadis contr'a unu Frases at pastinadu sa binza a bide americana ◊ in s'oru de sa domo bi at pastinadu unu fundhu de bide 2. sos de sos partidos fuint abbarrados pastinados a custa proposta: aiant nadu ca nono, ca no fuit zustu a che chirrare cussos amigos e cumpanzos 3. apo pastinadu aligalza ◊ apo pastinadu unu fiore cun sas raighinas ◊ melone sedulesu pàltino in mesu ’e rena… ◊ unu padr'e cunventu est paltinendhe olia… 4. si ch'est pastinau in su cilleri e no ghirat prus! Sambenados e Provèrbios prb: chie at dinare pastinzat binza in sa codina Ètimu ltn. pastinare Tradutziones Frantzesu planter la vigne Ingresu to plant a vineyard Ispagnolu plantar la viña Italianu impiantare la vigna Tedescu einen Weinberg anlegen.

panevrèsa , nm Definitzione pane carasau, pan'e cici, genia de pane finedhedhu, longu o tundhu (fintzes addopiau), fresau e assau, tzacarrosu (si no est isciustu) Terminologia iscientìfica mng Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu pain typique de la Sardaigne très mince biscuité Ingresu typical bread from sardinia Ispagnolu pan típico de Cerdeña Italianu pane tìpico sardo a sfòglia sottilissima biscottata Tedescu eine Art sardischen Brotes.

passionèra , nf Definitzione genia de frore chi faet a cannàile longu e bogat unu frore asulu o sambíngiu Frases sa passionera est ingespiada de su asulu de su celu Terminologia iscientìfica fr, passiflora coerulea Ètimu ctl. passionera Tradutziones Frantzesu fleur de la passion Ingresu passionflower Ispagnolu flor de la pasión Italianu passiflòra, fiór di passióne Tedescu himmelblaue Passionsblume.

peúnca , nf, nm: peuncu, piucu, piuncu Definitzione de is mígias, sa parte chi bestit su pei: dhu narant fintzes po mígia etotu (ma curtza) Maneras de nàrrere csn: mòrrere a peuncu = mòrrere de maladia longa; èssere a peuncu = iscrutzu, fintzas pòbiru meda; bocàrenne piuncos de ccn. cosa = fàghere atzola, àerendhe profetu, arrènnesciri; no si ne bidet piuncu = mancu arrastu Frases fachiat piuncos de lana a bèndhere ◊ fint iscurtos e in piuncos ◊ ti apo imbolicau sos pedes chin piuncos ◊ fit chin sas iscarpas tapuledhadas e sos piuncos istampaos 2. de s'istrantza mancu piuncu si ne vidiat Terminologia iscientìfica bst Ètimu ctl. peuc Tradutziones Frantzesu pied de la chaussette Ingresu stocking-sole Ispagnolu pie Italianu pedule Tedescu Strumpfsohle.

píchidu , agt: pícidu, pídicu, pídigu, píghidu, pígidu, píjidu, píxidu Definitzione niedhu che pighe, niedhu meda, bene, parívile, e fintzes lúghidu (e po cussu a bortas nau cun significau de bonu, imbénnidu, cotu, nau de colore càrrigu)/ niedhu píghidu (nau de unu po su tzacu) = arrennegau meda Sinònimos e contràrios pighidosu, píghinu, pigorinu Frases tota píghida est s'aera ◊ sa cusséntzia nostra càmbiat a s'imbesse: prus est píchida e prus sos pilos sunt biancos ◊ nues píghidas ant iscorvuladu bírridos de abba ◊ sont cambiandhe intinu cudhos píghidos pilos issipios 2. comente at próidu, sas àrbures zughent sa foza bella píghida Ètimu ltn. *picidus Tradutziones Frantzesu noir comme de la poix Ingresu piceus Ispagnolu píceo Italianu pìceo Tedescu pechig.

píchiu , nm Definitzione sonu o cropu, tzochedhu a sa genna po si giare a intèndhere pedindho de intrare a una domo, o de apèrrere; fintzes genia de tocu de campana: po tocare sa missa bàscia si fadiat a p. (din, din, din); in cobertantza, pistighíngiu, pentzamentu Sinònimos e contràrios tzocu / arraolu, pensamentu Frases in su portali, totu tremi tremi aferrat s'anella e donat unu pichiedhu ◊ lah, cussu est su píchiu de su posteri! ◊ ti apu connotu a su píchiu 3. custa borta giutzo unu bellu píchiu in conca! Tradutziones Frantzesu action de frapper à la porte Ingresu knock Ispagnolu golpe dado al llamar a la puerta Italianu bussata Tedescu Anklopfen.

pilicàrju , nm: piligraxu Definitzione unu de is tantos númenes in cobertantza po nàrrere sa natura de sa fémina; a logos est fintzes su parapunta niedhu Sinònimos e contràrios brodho, budhudhu, cunnu, pillitu, piricochedhu, porposeo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu sexe de la femme Ingresu cunt Ispagnolu coño Italianu fica Tedescu Feige, Fotze.

pirmàre , vrb: aprimmare, primai, primare, primmai, primmare Definitzione essire a primma, su pigare coment'e un'ofesa grave una diferéntzia o iscórriu, ma fintzes fàere ofèndhere e pigare dispraxere; nau de sa die, de is àrias, intrullare, ammontare s'aera de nues Sinònimos e contràrios abbrodhiare, abruncudhiri, acasidhare, annicare, annozare, atrafudhai, ingromorare, pudhare 1, ufredhare Frases proite ti ses pirmatu chin isse? ◊ proite l'as primmadu? ◊ is duas sorres si furint primadas e no dh’iant giau mancu una manu de agiudu 2. sa die si est primmendhe, so bidindhe nues carrarzendhe s'aera Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu faire la moue, bouder Ingresu to sulk Ispagnolu enfurruñarse Italianu imbronciare Tedescu schmollen.

pititéri , agt Definitzione nau de ccn., chi cricat is pititos, chi punnat a papare is cosas prus saborias Sinònimos e contràrios allicantzadu, assorjoladu, pipiteri, pititarzu Frases fit azicu crétiu e pititeri e no manicabat mai de su chi manicabant sos àteros Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu qui aime la cuisine soignée Ingresu tasteful (eater) Ispagnolu gourmet, exigente en la comida Italianu ricercato nel mangiare Tedescu gewählt essen.

pizólu 1 , nm Definitzione fossighedhu chi si faet in calecuna cosa (es. tidale, bardúfola) Sinònimos e contràrios ciarolu, cocone 1, fítulu, isgabbu, majodha Tradutziones Frantzesu marque (de la variole) Ingresu cowherd of the maremma Ispagnolu agujerito Italianu bùttero Tedescu Pockennarbe.

prammarítza, prammarítzia , nf Definitzione su fedu minudu o trotischedhu (upm) de sa canina, ma fintzes sa canina manna bona de pòdere papare (cantu una manu) Sinònimos e contràrios cania 1 Frases cussus candu benint a pigai pisci circant sempri prammarítzia 2. sa cania… candu est matuca cantu sa manu dhi naraus prammaritza e candu est prus piticu dhi naraus caniotu Terminologia iscientìfica psc Tradutziones Frantzesu alevin de la daurade Ingresu gilthead bream alevin Ispagnolu alevín de dorada Italianu avannòtto dell'orata Tedescu Fischbrut der Goldbrasse.

pudhérigas , nf pl Definitzione casus cotus, màncias orrúbias chi essint in is cambas a fortza de dhas aparare nuas a su fogu, cosa chi a logos narant casuéciu Sinònimos e contràrios càricas, chichiridhas, pudhedras Tradutziones Frantzesu taches rouges de la peau à cause de la chaleur Ingresu caloric spot Ispagnolu cloasma producido por el calor Italianu cloasma calòrico Tedescu Leberfleck (wegen der Feuerhitze).

pudhínu , agt Definitzione de pudhu, de pudha; nau de gente, chi istat sèmpere in domo Sinònimos e contràrios domaresu, casandrinu Maneras de nàrrere csn: andhare o cúrrere a p. = acudire che pudhas, andhare ifatu comente faghent sas pudhas addaghi las cramant a lis betare cosa; nàrrere a p. = a tantas bias, coment'e cramendhe pudhas, coment'e pudhas cantendhe; ingullire a p. = che a sas pudhas, intreu, chentza mastigare Frases préigu, piugu pudhinu, erba pudhina 2. su guvernu italianu a inoghe at mandhadu bator frillos de ministros cun fàulas repitidas a pudhinu annos e annos Sambenados e Provèrbios smb: Puddinu Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu de la volaille Ingresu fowl Ispagnolu de las aves de corral Italianu pollino Tedescu Hühner, Huhn.

refaciài, refaciàre , vrb: arrefaciare, refatzare, rifatzare, rinfaciai, rinfaciare Definitzione nàrrere in cara a unu su male chi at fatu, betare in face una cosa a unu coment'e brigandhodhu, giaendhodhi curpas Sinònimos e contràrios acarai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare, rumbicare, sfacidhai, sfacidhiri Frases zughiat un'incristada coment'e unu chi teniat cosa meda de li rifatzare ◊ semus fradile e sorrastra: pro chi sies póveru, si cojuamus, a su nessi no amus de nos rifaciare sas ratzas Tradutziones Frantzesu reprocher, jeter à la figure (fam.) Ingresu to throwin s.o.'s face (sthg.) Ispagnolu reprochar, echar en cara Italianu rinfacciare Tedescu vorhalten.

rumbicàre , vrb Definitzione arrespòndhere, in su chistionu, a su chi narat unu, ma mescamente refatzare calecuna cosa, arregodare a unu coment'e a briga, a impróveru (ca no ndhe at fatu contu), su bene chi dhi ant fatu Sinònimos e contràrios afrontai, agiostrare, atzuridare, cadojare, iscamurriare Frases s'àteru in lestresa rumbichesit a totu su chi s'ómine li nesit Ètimu itl. rimbeccare Tradutziones Frantzesu jeter à la figure (fam.) Ingresu to fling in s.o. face Ispagnolu reprochar, echar en cara Italianu rinfacciare Tedescu vorhalten.

rundài , vrb: arrundai, orrundai, rundhare, runnare Definitzione essire, andhare a rundha, andhare peri su logu; istare in giru chentza impreu Sinònimos e contràrios bagamundai, barrantzellare, cilindronare, faghinerare, inghirintinare, meriolare, zirare Frases so rundhendhe tota chida pro no istare sa zente chensciosa 2. ite bi sezis rundhendhe in cue, ca no cheret su mere a bi colare?! ◊ rundhabat in sas tancas a die e a note ◊ sas feras istant rundhendhe in su buscu 3. petzi ses bonu a rundhare introidha chentza contu e chentza cabu! ◊ una note fit rundhendhe in tzitade Ètimu spn. rondar Tradutziones Frantzesu faire la ronde Ingresu to do the rounds Ispagnolu rondar Italianu far la rónda Tedescu die Runde machen.

ruspièdha , nf Definitzione saliedha chi essit in buca candho si pentzat a calecuna cosa de papare licàngia, chi praghet Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu eau à la bouche Ingresu mouth water Ispagnolu boca agua (hacérsele la) Italianu acquolina Tedescu Wasser das im Mund läuft (Appetit).

sa , art, prn: cià, tza Definitzione artículu impreau po acumpangiare e distínghere su númene fémina sing. (sa barra, sa corte, sa domu, sa fémina, sa gana, sa lepa, sa mama, sa nue, sa panatera, sa pipia, sa sorri, sa téula), andhat sèmpere bene apostrofau cun númenes chi cumènciant cun vocale (s'ànima, s'arte, s'eréntzia, s'intrada, s'ispina, s'olia, s'ortalíssia, s'umbra): si ponet sèmpere cun númenes upm. (es. sa folla, sa méndhula, sa nuxedha, s'olia, sa musca) e candho inditant su paru, s'arratza, totu sa genia (es. sa craba = totu is crabas, su paru cràbinu, sa fémina = totu is féminas, su paru fémina); che a totu is artículos est pronúmene puru (cun significau de cudha, sèmpere cun su prn. relativu chi aifatu ca si agatat in fràsias acapiadas apare); cun prep.: a, cun, de, in, pro sa (in srd. no faet mai “articolata”!); su pl. sas, is, as / a/c.: cun númene de parentela inditat sèmpere cussu chi apartenet o pertocat a sa persona-sugetu de sa fràsia (es. Antoni est bénnidu cun sa muzere; sa muzere est essida a cumandhu = cale muzere? cussa de s'ómine chi seus naendho / in sa de... = anch'e ..., a che… (sèmpere gente); sa ’irgonza!… = ita brigúngia! Frases sa die de sa Sardinna ◊ sa domu de sa mama ◊ o sa tzia!, o sa meri! 2. sa chi mi piaghet mi chírrio ◊ mi pigu sa chi istimu dèu, a mulleri ◊ piga sa chi boles 3. sa pudha mia criat in sa de compare ◊ a sa de su conaju bi andhaiat àtera zente ◊ unu de sos chimbe fradighedhos andheit a sa de babbu e lu pregunteit, ma babbu lu giagareit nèndheli a si ndhe torrare a sa de nois 4. Antoni fit cun sa muzere ◊ su pipiu est cun sa mama Ètimu ltn. ipsa Tradutziones Frantzesu la, celle Ingresu the, that Ispagnolu la Italianu la, quélla Tedescu die, jene.

salibèdhas , nf pl Definitzione salias longas, sa salia chi essit pentzandho o castiandho cosas bonas de papare Tradutziones Frantzesu eau à la bouche Ingresu mouth water Ispagnolu saliva, agua Italianu acquolina (in bócca) Tedescu Speichel im Mund zusammenlaufen) (Wasser).

scaràda , nf: iscarada*, scarara Definitzione genia de cuntratu po fàere unu trebballu a prétziu firmu; genia de trebballu chi si faet in pischera (si càmbiant noas totu is cannitzadas o prantas) Maneras de nàrrere csn: pigai o donai faina, comparai, bèndiri a s.; fuedhai a s. = faedhare chentza rispetu, chentza birgonza; a s. = (puru) unu ifatu de s'àteru, a meda, a cótimu, a trivas Frases no ti mortificas pighendi scaradas, pagus giorronadas fais a su mesi ◊ messànt a scarada, po si fai onori ◊ dhoi at genti istenteriada chi est a scarada fendi tontesas ◊ anguidha a scarada!… a scarada anguidha bella!… 2. de sa classi mia ndi tengu unu cun su bràciu bogau, unu cun su brúciu segau, una cun sa manu pista… a scarada! 3. e it'est cussa scarara de "gruppi folk"?! Tradutziones Frantzesu travail à la pièce (aux pièces) Ingresu job contract Ispagnolu destajo Italianu còttimo Tedescu Akkord, Akkordarbeit.

«« Torra a chircare