pedhànciga, pedhàntziga , nf Definitzione coment'e pígiu de pedhe, pedhutu tostau Sinònimos e contràrios pedhutu, pedhíciula Frases a unu famidedhu dat sa tita, ma li mordet cun fele sos cabixos che pedhànciga sicos (P.Casu)◊ e chie bi la faghet a mastigare custa pedhànciga?!… Tradutziones Frantzesu structure fibreuse par laquelle un muscle s'insère sur un os Ingresu dry skin Ispagnolu piel dura y seca Italianu pellètica Tedescu Feuerschwamm.

pícius , avb, prep, nm: pissu, pitos, pitu 1, pitzu 3 Definitzione logu in artu, prus in artu Sinònimos e contràrios assua | ctr. assuta Maneras de nàrrere csn: intrare pitu a unu = pònnere manu; a pitos = subra; leare dae pitos de...= dae subra de...; èssiri sempri a piss'e ccn. cosa = imperendi sempri cussa, sempri sa própiu; èssere pitu pitu = subra subra, a pillu, acomenti parit o si bit a prima castiada; in pitzus allenu = subra de àtere; in pitzu meu, tou/tua, sua, in pitzus tús = subra meu, tou, sua, subra tua; in picedhu, in pitzedhu = a orighedhu, in perígulu o apunta a che rúere; segai tropu a picedhu = a orighedhu, tropu zustu o unu pagu mancante; su pitzu = (a logos) su pianu de subra, in sas domos; su pitzigedhu = isostre, puntu prus artu Frases pariat chi unu monte che li fit rutu a pitos ◊ che li andhaiat a pitu ◊ andaus a pícius! 2. semus andhaos a pissu de monte ◊ milli pandheras béntulant in pitos de cada capu de mundhu ◊ apu postu su paperotu in pissu de mesa ◊ si nche artziaiat in pitzos de su monte ◊ su cantu de is chígheras s'intendiat in pitzu de is matas ◊ totu sos males che orruent in pitzu tua ◊ su sànguni sú arruat in pitzus nostus! ◊ totu s'impínniu che fut calau in pitzu suo 3. no mi est bastadu de pigare a unu pitu pro selvare totu ◊ no ti acúrtzias e ne a t'intrare pitu resesso ◊ dèu soi a piss'e custa cicia cadhossa e sa meri ndi tenit noas allogadas! ◊ tenet sa famíglia a pitzu de una gerronada! ◊ est ghetendi velenu in pitzus allenu sentz'e dhu circai! (Lai)◊ custa cosidura in picedhu in picedhu no andat bèni! ◊ no ti dhu pighes a giogu su male in pitzu angenu!◊ su dannu est in pitzu meu! 4. si est sétzia in pitzedhu de su letu ca no boliat istrobbai ◊ arràcia de brulla, mi at postu una molleta in s'origa e própiu in picedhu! Tradutziones Frantzesu sur, dessus Ingresu on, over, above, upstairs, top Ispagnolu sobre Italianu sópra Tedescu oben, herauf, hinauf, auf, über, Obere Seite.

secúru , agt, nm: seguru, sicuru, siguru Definitzione chi (o cosa chi) s'ischit o si connoschet chentza duda, bene; nau de decisione, chi est pigada chentza chi si torret agoa, chentza istorru, cun firmesa; nau de cosa, chi est bene firma, chi no dhue at perígulu de si mòvere o de fàere dannu o àteru Sinònimos e contràrios cumbintu, firmu | ctr. dubbidosu, dudosu, massimosu Maneras de nàrrere csn: leàresi su s. = fàghere su chi s'ischit chi est menzus; a sa secura = cun seguresa, de ndhe pòdere istare seguros, chentza duda, chentza timire in nudha, seguramente, chentza farta (segundhu comente si narat, fintzas chi nono, su contràriu); su tempus no est seguru, sa die no est segura = no si est asseliadu, assentadu, no si est postu in bonu, fossis proet o faghet tempus malu; seguru che abba in cadinu = própiu nudha! (ca ch'essit totuganta); tènnere/no tènnere a unu seguru, una cosa segura = èssere/no èssere seguros chi…; zente segura = chi dhoi at de si fidai, chi fait a si ndi fidai Frases no mi lasses in ancu: chelzo ischire cosa sigura! ◊ no ndhe so tantu seguru ◊ su pisedhu chi si ch'essiat a zirare teniat banzu seguru a sa ghirada ◊ gighia in ojos sa proa segura de su sidis chi aiant ◊ cussu est unu ponti seguru ◊ non seus mai segurus in custu mundu ◊ mih no ndhe ruat, mih: segura est cussa cosa apicada? ◊ Gesugristu miu, siguredhus seus!…◊ so bénnida a ti dare peràula segura 2. lassare su sicuru pro su benturu 3. a seguru chi est gai! ◊ sos pitzinnos l'aiant intzugliatu a sa secura ◊ - A mi lu faghes custu triballu? - E de seguru…, ca no l'agatas a ti lu fàghere tue! ◊ gi ti tengu siguru!… ti ses imbriagau e isciollórias puru (L.Cocco)◊ no l'apo tantu seguru, no: mi paret unu tramposu, cussu! ◊ gai mi at nadu, ma no lu tenzo tantu seguru! Ètimu ltn. securus Tradutziones Frantzesu sûr Ingresu certain Ispagnolu seguro Italianu sicuro, cèrto Tedescu sicher.

súba , avb, prep: assua, issuba, subra, supa 1, supra, sura Definitzione sa parte chi abbàidat o est a cara a in artu; sa parte prus in artu de unu logu: coment'e avb. fintzes cun prepositziones (a, in, de, dae, o àteru); coment'e prep. s'impreat prus che àteru cun sa prep. de e fintzes cun a, ma no cun agt. possessivu si pertocat persona (subra mia, tua, sua, nostra, vostra, issoro: raru, fintzes subra de a mie, chi no est manígiu de su srd.) Sinònimos e contràrios apícius, issuba, pícius, susu / apustis | ctr. suta Maneras de nàrrere csn: a manu de subra = a parti de pitzus, me in sa parti prus in artu de unu logu, de unu tretu; colare totu s. = passai totu a manu de pitzus de unu logu; dàreche a s. de una cosa = agatai, ingertai, arregordai una cosa; dare a s. a su triballu, a su it'e fàghere = trabballai meda; dàresi a s'ala de subra = (fuedhendi de ccn.) pretèndiri de tènniri arrexoni fintzes isciendi de no ndi tenni, fàgheresi a parte colada; dae como in s. = de immoi a innantis; frigàresi, pònneresi carchi cosa s. = in dossu, in sa bestimenta chi si portat bistia; èssere subra subra = a pizu, pillu pillu, agiummai a parte de foras o in pitzus de una cosa, sentza de calai a fundu, sentza de circai meda Frases zosso tenent sa coghina, subra sas istàntzias pro corcare ◊ sunt domos bàscias una suta una sura ◊ sa coghina che la tenimus in su pianu de subra ◊ bae a subra e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ s'anzonedha fuit isterrigada in terra e cudhu supa che astore iscudindhe a cantu podiat ◊ che li ant betadu s'abba subra 2. sura de su letu isse paret drommendhe ◊ no acatat ube si falare si no in supra mea ◊ su pratu est subra de sa mesa ◊ Cristos at alidadu subra issoro, de sos apóstulos ◊ che l'ant betadu subra de su fogu ◊ in s'ufísciu bi aiant su telèfono subra a s'iscriania ◊ zuchiat su chírchinu in supra de sa conca ◊ ant fatu rúghere sas neches totu supra sua ◊ s’ispada de sa vendhita est pendhendhe in supra vostra 3. chie fit cussu l'ischia, ma no che dao subra ◊ no che so mai pótidu dare a subra de chie podet èssere cuss'otada ◊ a su chirca chirca che daet a supra 4. como sa cosa de fàghere ndhe lompet totu a una borta e tocat a li dare a subra 5. no ti frighes sas manos subra ca las zughes brutas! ◊ màniga abbellu, no ti che lu imboles subra! Ètimu ltn. supra Tradutziones Frantzesu sur Ingresu on, over, up Ispagnolu sobre Italianu sópra Tedescu oben, auf, über.

súsu , avb, nm: assusu, ciusu Definitzione sa parte chi càstiat a in artu; de unu logu, sa parte prus arta (fintzes aposentu, logu po chistire cosa) Sinònimos e contràrios aissusu, assua / isostre | ctr. assuta, giosso Maneras de nàrrere csn: sa punt'a susu = sa pigada; pigaisí su punt'a susu (nadu de su minore) = rispòndhere male a unu mannu, no pònnere mente; dàreche a susu (de una chistione, de cosa chi no s'ischit)= arrennèsciri a isciri; dare a susu a carchi faina = ghetai manu a dha fai, faidha a sa scarada, cun airu; dare a di a susu (a diassusu) a ccn. = afracaidhu Frases custu inue lu ponzo, susu o suta? ◊ bae a susu e falamindhe su chi ti apo nadu ◊ sa fentana de susu de domu mia est faci a monti ◊ est calau de susu a bàsciu 2. donna Pipica est morta e cumposta in su susu ◊ is susu funt a intaulaus cobertus de cannitzada téssia ◊ est andau a su susu a istudiai 3. tocat a tenni coràgiu po superai s'a punta a susu de sa vida ◊ no ischiat chie bi lu aiat fatu e sa tzitade fit manna pro che pòdere dare a susu 4. tenit su lori a susus prenus ◊ messaju, ocannu susu no ndi prenis: annada mala! 5. Bovore dat a diassusu a Tilipu, ma Zosepe e Angelinu si ponent in mesu pro irvojare Ètimu ltn. su(r)sum Tradutziones Frantzesu dessus, sur Ingresu up (on), on, over Ispagnolu arriba Italianu su, sópra Tedescu oben.

zúchere , vrb: ciúghere, giúchere*, zúghere Definitzione prus che àteru, portare o àere in dossu, in sa carena, in pitzu, o apresu meda, aifatu, a trubbu, a contivigiare o trebballare, siat foedhandho de gente, siat de animales o cosas; nau de unu mascu, de un'ómine, unire cun sa fémina, betare a sa fémina, cobèrrere; si narat fintzes in su sensu de àere, tènnere / ind. pres. 1ˆp. sing. zuco, zuto, zutzo; cong. pres. 1ˆp. sing. zuca, zuta, 3ˆ p. sing. zutzet; ger. zughindhe; pps. zutu Sinònimos e contràrios batire, batúchere, bíghere, dúcere, gíchere, leai, poltare / cadhicare, futire, grumpire / manigiai | ctr. lassai Maneras de nàrrere csn: cantas berveches zuchet su mere tuo? = cantas berbeghes pastórigat?; zúghere in buca a unu = istare faedhendhe de unu, prus che àteru a zúdigu; zúghere a ogru (carchi cosa, a ccn.) = castiai, orbetai e biri, fai atentzioni a calecuna cosa, a ccn. (itl. tener d'òcchio); zúghere in manu una cosa = manigiai una cosa po dha trabballai, po dh'arrangiai, po dhi fai calincunu cambiamentu; zúghere una faina, unu triballu, un'òpera belle e in manu = belle e fata, acanta de acabbai; zúghere s'ingannia a ccn. = ordiminzare carchi ingannu, carchi trampa, fàghere su fartzu; zúghere a sa nuda, a sa lisa = chentza pònnere condò o àteru Frases la zughes in daisegus sa cosa de mi aporrire ◊ zuto s'istògomo imbarratzadu ◊ zughet un'anca isenta ◊ ite bellos ocros chi zuchet custu pitzinnu! ◊ est arrennegadu paret chi zutat dimónios! ◊ zuto su mucadoredhu in busaca ◊ a chie cheret fogu zutzet sa téula! 2. su carru che lis depet zúchere sos lapiolos, sa chisina e unu pacu de s'isterzu 3. su mascru zughet sas berbeghes candho benint in more ◊ cussu est ómine chi li piaghet a zúghere, sempre ifatu de sas féminas! 4. su zuighe sardu zughiat su Logu, o regnu chi siat, de sa Sardigna azummai totu líbberu de istranzos 5. no ti fides ca cussu ti zughet s'ingannia ◊ za est cabosu, zughet régula faghindhe sas cosas ◊ ti lassas zúghere in buca dae totugantos, pro su malu fàghere chi tenes! ◊ cussa bestimenta cheret totu zuta in manu, ca est fata male ◊ si lu zughes in manu, cussu traste, malandhadu comente est, si che agabbat de derrúere Terminologia iscientìfica ssl Tradutziones Frantzesu tenir sur, emmener, mener, monter Ingresu to keep, to wear, to bring, to take, to lead, to fuck Ispagnolu llevar, montar Italianu tenére, avére addòsso, portare con sé, condurre, montare Tedescu tragen, mitbringen, führen, begatten.

«« Torra a chircare