agonía , nf: angonia,
angunia Definitzione
is penas de sa morte, su èssere morindho, sufrimentu, pena; fintzes tocu de campana candho morit ccn.
Sinònimos e contràrios
ispiru
/
cdh. agunia
Frases
at fatu un'istragada agonia ◊ so morzendhe e chentza mòrrere: forsis pena gai istragada no est s'agonia ◊ columba, no ti lebes sentimentu ne in coro ti lighes angonia! (C.Buttu)
Tradutziones
Frantzesu
agonie
Ingresu
pangs of death
Ispagnolu
agonía
Italianu
agonìa
Tedescu
Agonie.
disispedída , nf Definitzione
su si dispedire tucandho a calecunu logu atesu, nau mescamente de sa morte
Sinònimos e contràrios
andada,
dispedia
/
molte
Frases
no penses, frade, a sa disispedida: su fadu nostru l'ischit solu Deu!
Tradutziones
Frantzesu
trépas
Ingresu
departure,
death
Ispagnolu
partida
Italianu
dipartita
Tedescu
Abschied,
Hinscheiden.
dispedía, dispedída , nf: dispidida,
dispiria Definitzione
su si dispedire tzucandho a calecunu logu atesu, su giare is saludos, andhare a saludare; s'úrtima parte de is modas (no sèmpere) chi si cantant in parcu; su mòrrere
Sinònimos e contràrios
andada,
dirghiada,
tucada
/
disispedida,
illissessata,
molte
/
cdh. dispidita
Frases
chin boghe trémula e lena bos poto fagher sa dispedida prite parto a terra anzena (G.A.Solinas)◊ isvilidu de tantos patimentos fit aprobe a fàghere dispidida a s'impiegu ◊ cun custa dispidida dolorosa mi lassas!
2.
candho lompet s'ora de su destinu, nois puru faghimus sa dispedida ◊ como già l'as isortu su lórumu de sa vida… pro custa dispedida no agato cunfortu! (G.Porcheddu Useli)
Ètimu
ctl., spn.
Tradutziones
Frantzesu
congé,
adieu
Ingresu
leave,
death
Ispagnolu
despedida
Italianu
commiato,
congèdo
Tedescu
Abschied,
Hinscheiden.
ispíru , nm Definitzione
s'úrtimu respiru de chie morit; su tocu de sa campana chi giaet a ischire chi s'est mortu ccn.
Sinònimos e contràrios
agonia,
bonamorti,
isperu 1,
ispirascione,
ressigna,
spirimentu
2.
a s'intesa de s'ispiru essit Fodhaju, a tontonadas, nandhe: Chi'est su mortu? ◊ candho soneit su tocu de s'ispiru sa bidha ndhe fit tota piena
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
agonie
Ingresu
pangs of death
Ispagnolu
agonía
Italianu
agonìa
Tedescu
Agonie.
mòlte , nf: morte,
morti Definitzione
s'acabbu de sa vida biológica, su si firmare de is funtziones de un'organísimu chi naschit e creschet o fintzes de àteru (es. atividade económica, unu sótziu); su bochíere unu cristianu (fàere una morte)
Sinònimos e contràrios
disispedida
| ctr.
nàschida,
vida
Maneras de nàrrere
csn:
m. lena = a cossumidura e chentza sufrimentu; m. mala = puntore, morte de cabruncu, fintzas morte pro istràssia, fata apostadamente; betare una m. a unu = dàreli sa neghe de àere mortu a ccn.; èssere o no èssere mortes de ómine = èssiri o no èssiri una chistioni gravi meda; fàghere una m. = bochire apostadamente a unu; chèrrere una cosa a m. segada = chèrrere una cosa a css. costu, a bonas o a malas; bíderesi sa m. in ogros = èsseresi agatadu in arriscos de mòrrere, èssere biu pro meràculu; a chi m. sua = a s'ora de sa morte sua; ghetaisinci a m. tzurpa = a burbas mortas, tzegos tzegos, chentza abbaidare su perígulu; portai sa m. in ogus = èssere cun d-unu pè in sa fossa; in puntu de m. = morindhe, ispirendhe, candho unu est apunt'a mòrrere; fai sa cosa in puntu de morti = irfuirfui, impresse impresse; genia de frastimu: a sa m. irméntiches! = anchi t'iscarèsciat sa morti! (imbecendi sempri e sentza de mòrriri mai); morte frusca = de un'improntu, de improvisu
Frases
morte no benzat chi iscusa no mancat ◊ sa morte de su cadhu de Crabas, chi ndhe li bogheint sa bríglia a picu! ◊ morti, candu bolis beni e pigamindi! ◊ sa morte si li est posta imbia ◊ biendusí passai sa morti asuta de is ogus, dhi pigat a tremi!…◊ sa morte dat anneu a malos e a bonos ◊ morte crudele, non mi la creia de benner totinduna a mi giamare! (Contene)
2.
no at a èssi una morti de ómini si ocannu puru abarraus sentza de campanas! ◊ a Nighele li ant betadu sa morte de unu ◊ a chie faghet una morte bi at trint'annos ◊ dhoi fiat festa manna in ceu ca s'est pentiu unu chi at fatu no isciu cantu mortis
3.
est feu e lanzu che sa molte ◊ chi torrau a nasci, si creit ca est berus ca mi nci ghetau a morti tzurpa a su primu ómini chi m'incapitàt?! ◊ cheret a Caderina a morte segada ◊ su pensamentu de sa morte e de su chi ant a nàrrere a chi morte sua li míminat s'oriolu ◊ in puntu de morte at cufessadu su chi aiat fatu
Sambenados e Provèrbios
prb:
fémmina arrebbugia, ómini corriatzu e genti pretocada no cicant mai morti ◊ morte iscontzat cumone
Terminologia iscientìfica
vda
Ètimu
ltn.
morte(m)
Tradutziones
Frantzesu
mort,
décés,
assassinat,
meurtre,
crime (fig.),
homicide
Ingresu
death,
killing
Ispagnolu
muerte,
muerte,
homicidio
Italianu
mòrte,
decèsso,
assassìnio,
omicìdio
Tedescu
Tod,
Töten,
Mord.
tostoràu , pps, agt: tusturatu Definitzione
de tostorare; chi est coment'e tostau, chídrinu de su fritu
Sinònimos e contràrios
afriturigadu,
aggruncidu,
ammarmurau,
allintugliadu,
ateterighedhadu,
illibriniu,
intinirau,
sfrigiorau
2.
fit una die de iberru mala e frita, fit bentu, fit frocandhe a froca lada e Mariedha, totu tostorada, bufàndhesi sas ungras! (P.Dessanay)
Tradutziones
Frantzesu
transi
Ingresu
stiffened,
frozen to death
Ispagnolu
envarado,
entumecerse
Italianu
intirizzito,
assiderato
Tedescu
erstarrt.