atafài, atafàre , vrb: atafiare Definitzione
afundhare, pònnere in mesu, aintru de calecuna cosa; fintzes passare in calecunu logu (nau fintzes in su sensu de arrennèscere a cumprèndhere, o arrennèscere e bastat), bènnere o lòmpere po cumbinatzione
Sinònimos e contràrios
aciufae,
atapai,
intafae,
pònnere
Frases
innòi nci at una mina: a logu bellu nci apu atafau su pei! ◊ nci at atafau is peis a su ludu ◊ su marxani atafat sa farruncada po aggafai su pegus ◊ inue che dh'as atafada cussa cosa? ◊ che so atafadu in d-una mola e dhue aiat cosa cuada (Z.Porcu)
2.
non che atafaiat a cumprèndhere comente aiat fatu su babbu a dhi zare sas crupas de su chi fuit capitadu ◊ cussa note non che fuo atafadu a mi drumire ◊ in bella famíllia ch'est atafadu cricanne fémina!…◊ is sordaus nci atafant in crésia e forrogant in dónnia logu!
Ètimu
itl.
taffiare
Tradutziones
Frantzesu
fourrer
Ingresu
to drive in
Ispagnolu
meter
Italianu
cacciar déntro
Tedescu
hineinwerfen.
caciàre , vrb: cassae,
catzare Definitzione
bogare, fàere istesiare, fuire, andhare atesu; leare o bogare calecuna cosa chi no serbit; prnl., lograre una cosa disigiada (nau fintzes de bisóngiu, óbbrigu)
Sinònimos e contràrios
irbersulare,
irghelare,
iscabbúllere,
iscastedhare,
ispitzigare,
leai,
mòere,
pristare,
sputzai
| ctr.
auntzare,
inciulai,
batire,
chèrrere,
cramare,
pònnere
Maneras de nàrrere
csn:
catzàresi su capoto = bogaresiche su capoto; catzàresi su sonnu = iscidaisindi; catzàresi unu disizu, sa preítia, su bisonzu, sa muga, unu dépidu, un'óbbrigu, su sidi, su machine; catzàresi o ischíresi catzare sa musca = èssiri bellu a si difèndiri; catzàresi s'impinnu, sa promissa = fai sa cosa impromítia, fai su chi est de doveri; catzare sos canes = fàgherelos asseliare chi no diant a subra a ccn.; catzare fogu = èssiri arrabiaus, fogosus in su fai
Frases
càtzache dai domo cussa zente e tue etotu achipi a su trabàgliu! (A.P.Appeddu)◊ sos malafatores che cherent catzados ◊ catzadichela cuss'erba chi ti est atacada a sa camisa! ◊ catza su cane, no mi móssighet!◊ at iscutu sos cartzones po dhis cassae su pruine
2.
apo fatu custu pro mi caciare su disígiu ◊ sunt pagos sos chi si podent catzare dogni gustu ◊ ch'est pigadu a s'àrbure: za si l'at catzadu su disizu de sa figu!…◊ si no cherides intèndhere peràulas malas, catzàdebbos s'óbbrigu e bos lassant in pasu ◊ andho a santu Bainzu de Portu a mi catzare s'impinnu ◊ cun custu dinari nos catzamus sos dépidos ◊ a fizu meu candho teniat deghessete annos mi l'apo catzadu e mandhadu a imparare un'arte ◊ sont essitos deretos catzanne focu
Ètimu
itl.
cacciare
Tradutziones
Frantzesu
chasser,
enlever
Ingresu
to drive out,
to take out
Ispagnolu
alejar,
echar
Italianu
scacciare,
espèllere,
tògliere,
eliminare
Tedescu
vertreiben,
ausschließen.
dipaciàre , vrb: dispaciai,
dispaciare,
dispatzare Definitzione
fàereche andhare o bogare sa gente; rfl. andharesindhe
Sinònimos e contràrios
caciare,
disgagiai,
disocupai,
lissentziare
/
dispedire
| ctr.
acasagiai,
arrecire,
coglire
Frases
dae cussu logu a tie ti ndhe dipàciant! ◊ serrat sa gianna e mi dispàciat ◊ che l'at dispaciadu ca no lu cheriat prus ◊ isse retzit a totugantos, no che dispàciat mai a nisciunus ◊ no dhos chelzo e che dhos dispatzo
2.
a sos operajos che los ant dispaciados dae sa fràbbica ca nachi la deviant serrare
3.
apenas si est dispatzau dae su parde est andhau cara a sa domo de sa fémina
Ètimu
ctl., spn.
despatxar, despachar
Tradutziones
Frantzesu
expulser,
mettre (dehors)
Ingresu
to drive away
Ispagnolu
alejar
Italianu
scacciare,
mandar via
Tedescu
verjagen,
vertreiben.
ghiài , vrb: agghiai,
ghiare Definitzione
inditare su camminu bonu, acumpangiare in su camminu giustu, cossigiare su de fàere; fintzes bogare, fàere istesiare gente o animales, imbiare
Sinònimos e contràrios
giúchere,
leai
/
mandai
Frases
su pastore fit ghiendhe sas berveghes a sa pastura ◊ su Segnore mi at ghiadu che Babbu ◊ sighi s'istiga de s'arte chi ghiat a portos de lugura! (P.Casu)◊ cherzo un'ispera de lughe chi mi ghiet ◊ at ghiadu sos sentidos mios in caminos de amore ◊ cun sa lughe de un'istedhu Deus los at ghiados a innue fit su pitzinnu
2.
su libberedhu chi ti apo nadu ti che lu ghiant issos (M.Ghiacciu)◊ ti ghio sos menzus saludos!◊ Cristos at seberau dogi apóstulos po dhos ghiare a perdicare
Ètimu
spn., ctl.
Tradutziones
Frantzesu
conduire
Ingresu
to drive
Ispagnolu
guiar
Italianu
guidare
Tedescu
führen,
leiten.
innidigàre , vrb Definitzione
fàere essire o bogare de su niu
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
chasser,
prendre du nid
Ingresu
to drive out
Ispagnolu
expulsar,
desanidar
Italianu
scacciare,
tògliere dal nido
Tedescu
aus dem Nest heraustreiben.
isciuliài , vrb: isciuriai,
issuliare,
isuliare,
sciuliai Definitzione
fàere fuire sa musca, is pigiones, is pudhas giagarandhodhos; pesare a bolare / isuliàresi de una cosa = fàgherendhe a mancu, istaresindhe
Sinònimos e contràrios
agegherai,
assuidae,
insaltiare,
isciugare,
isfraitzare,
ispabuciare,
ispajare,
isvalostiare,
salargiare,
sciumiai
Frases
sos puzones in binza, candho intendhent su mere issuliendhe sunt cunvintos chi est a los cramare! ◊ corvos no che ndhe poto isuliare dae sa figu mia…
2.
a s'achicada de sos asprones, sos cadhos sunt tucados a bolu isuliendhe prúere ◊ sa palla nci dh'at isciuliada su bentu
3.
lu cherzo ischire: no mi ndhe poto isuliare!
Tradutziones
Frantzesu
chasser le volatiles
Ingresu
to drive away the birds
Ispagnolu
espantar
Italianu
scacciare via
Tedescu
verscheuchen.
istanài, istanàre , vrb: stanai Definitzione
bogare, fàere essire de sa tana, pesare sa fera
Sinònimos e contràrios
levare
Tradutziones
Frantzesu
dénicher
Ingresu
to drive out
Ispagnolu
desencovar
Italianu
stanare
Tedescu
aufjagen.
istratallài, istratallàre , vrb: stratagliai Definitzione
pigare a foedhos malos, foedhare male a unu; bogare a fora, fàere fuire
Sinònimos e contràrios
agegherai,
bocare,
caciare,
inchirriai,
isciuliai,
isfraitzare,
istrulliare,
salargiare
Frases
istratallat óminis e féminas a itzérrius e a frastimus po torrai a su trabballu
2.
mi at arrifudau sa filla… e istratallau! ◊ custas féminas las istratallamus, no las lassamus in cue bivendhe a poderiu! ◊ chi dhus intendit ajaju nci dhus istratallat!◊ is pavonis ant pigau sa carroga a abbíchidus e nci dh'ant istratallada de mesu intzoru
3.
a dónnia contonada cudhu isparàt unu guetu e is pillonis torrànt a fuiri istratallaus
Ètimu
itl.
stratagliare
Tradutziones
Frantzesu
chasser
Ingresu
to drive away
Ispagnolu
echar
Italianu
scacciare
Tedescu
vertreiben.
levàre , vrb Definitzione
pesare, fàere mòvere o essire, giagarare, prus che àteru fàere essire sa fera de sa tana, cassandho; fintzes fàere asseliare o istare a una parte un'animale; essire, andhare, tzucare
Sinònimos e contràrios
istanai
/
caciare,
chelcire
Frases
mi so sonniadu levendhe unu sirbone (P.Pisurzi)◊ pariat a sa lestresa crabolu a canes levadu ◊ cudha fémina che la levaiant cun paràulas malas ◊ mi gighent a su leva leva currèndhemi che fera
2.
sos istranzos chi beniant a domo abboigaiant dae tesu pro che lis levare sos canes (P.Fogarizzu)
3.
- Ello… a uve ses levandhe? - A locu!
Tradutziones
Frantzesu
débusquer,
débucher
Ingresu
to drive out
Ispagnolu
desencovar
Italianu
stanare
Tedescu
aufjagen.
stichíri , vrb: istichire* Definitzione
pònnere aintru de calecunu istrégiu o de logu, mescamente a fortza, a istibbidura; bestire, pònnere in pitzu unu bestimentu
Sinònimos e contràrios
fichire,
incracai,
intrae,
istibbire
/
bestire
| ctr.
bocare
Frases
nci stichint in su grutoni, istuant totu su bagàgliu e nci passant unu bellu arroghedhu de tempus ◊ si tenit gana mala, stichidhi su didu a sa cannarotza, ca bis ca dhi passat!
2.
stichidinci in pressi sa bestimenta! ◊ stichiminci sa giacheta, ca dèu no ci arrennèsciu!
Tradutziones
Frantzesu
enfoncer,
fourrer
Ingresu
to drive,
to wear
Ispagnolu
hincar,
clavar
Italianu
ficcare,
introdurre
Tedescu
stecken,
hineinstecken.
tzacàre , vrb Definitzione
istichire, intrare in mesu, aintru, a fortza, ue dhue at pagu logu o no andhat tanti bene; su si pònnere aintru, in mesu de ccn. chistione
Sinònimos e contràrios
fichire,
imberzire,
infruncuai,
insertai,
intupire,
istichire,
pònnere
| ctr.
bocare,
leai
/
essire
Maneras de nàrrere
csn:
tz. in ragas = manigare, bufare, betare a corpus, fai su mangiufoni; tz. fogu = apuntai o pònnere fogu; tzacaresiche una cosa in s'ogru (nadu cun fele) = fagheresindhe própiu nudha, èssere cosa chi no serbit a nudha (comenti a nàrriri ca no est bella mancus a si nci dha istichiri in is ogus); tzacàresi fora = fai su bandidu, abbandidai
Frases
che mere, si che tzacheit in domo de cudhu a prepoténtzia ◊ una corròncia si che tzacat braghendhe in mesu de sos paones ◊ inue ti che ses tzachendhe: no bides chi no bi at logu?! ◊ no che tzaches sas berbeghes a s'ortu ca podent fàghere dannu! ◊ leat impresse e si che tzacat in petorras su tzoculate chi aiat furadu!
2.
su pane si che l'at tzacadu in ragas totu isse! ◊ custa cosa guasta in s'ogru ti la tzacas? frundhichela, aite ti la muntenes?!
3.
- Ehi si mi tzaco fora!… - nachi naraiat unu afelonadu, e a bandhidare etotu est essidu!
Ètimu
srd.
Tradutziones
Frantzesu
introduire,
se faufiler,
se fourrer,
s'entremettre
Ingresu
to drive in,
to slip in,
to meddle
Ispagnolu
meter,
entremeterse
Italianu
introdurre,
inserire,
ficcare,
intrufolarsi,
introméttersi
Tedescu
stecken,
sich einmischen.